Mikołaj I Petrowić-Niegosz

Mikołaj

Książę Czarnogóry
Okres	od 13 sierpnia 1860 do 28 sierpnia 1910
Poprzednik	Daniel I
Król Czarnogóry
Okres	od 26 sierpnia 1910 do 26 listopada 1918
Pretendent do tronu Czarnogóry
Okres	od 26 listopada 1918 do 1 marca 1921
Następca	Daniel II
Dane biograficzne
Dynastia	Petrovicie Njegoše
Data i miejsce urodzenia	19 października 1841 Njeguši
Data i miejsce śmierci	1 marca 1921 Antibes
Ojciec	Mirosław Petrović-Njegoš
Matka	Anastasija Martinović
Rodzeństwo	Anastasija Maria
Żona	Milena Vukotić od do 1 marca 1921
Dzieci	Zorka, Anastazja, Milica, Marica, Helena, Maria, Anna, Zofia, Daniel, Mirko Dymitr, Ksenia, Wiera, Piotr
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Mikołaj^[1], właśc. Nikola Mirkov Petrović-Njegoš^[2], serb. Никола, (I) Мирков Петровић-Његош (ur. 25 września^?/7 października 1841^[2] w Njeguši, zm. 1 marca 1921^[3] w Antibes) – książę Czarnogóry w 1860–1910, następnie król w 1910–1918, z dynastii Petrowiciów-Niegoszów^[4].

Mikołaj urodził się we wsi nieopodal miasteczka Nieguszi. Pochodził ze starej, czarnogórskiej rodziny szlacheckiej – Petroviciów. Rodzina ta mieszkała w tych okolicach już od czasów średniowiecza oraz sprawowała władzę w Czarnogórze w okresie teokracji, gdy krajem kierował prawosławny metropolita Czarnogóry i Przymorza. Jego ojciec Mirko Petrowić-Niegosz (1820-1867) był oficerem armii czarnogórskiej i weteranem wojen Czarnogóry przeciwko Imperium Osmańskiemu. Młodszym bratem ojca był Daniel, który w 1851 r. uzyskał od Austro-Węgier i Rosji uznanie państwowości czarnogórskiej oraz jawne poparcie dla sprawy zjednoczenia jej ziem.

Mikołaj był wychowywany w duchu zaleceń brata stryjecznego jego dziadka Stanka (zm. 1851), ostatniego władyki (księcia i biskupa) czarnogórskiego Piotra II. Zaowocowało to u niego wysokim poczuciem odrębności kulturowej Słowian południowych. Mikołaj był przygotowywany do roli wojskowego. Wychowywał się z dala od ojczyzny. We wczesnym dzieciństwie został posłany do Istrii, aby księżna Darinka, żona Daniela I przysposobiła chłopca do zasad etykiety i nauczyła manier dworskich. Mieszkał wtedy w posiadłości ziemskiej Kustic k. Triestu. Księżna była zwolenniczką kultury francuskiej jako właściwej dla przyszłego władcy. Za jej aprobatą został posłany do szkoły w Paryżu. Mikołaj uczył się w Lycée Louis le Grand. W przeciwieństwie do współczesnych mu następców tronów, zwłaszcza włoskich i bałkańskich, kultura francuska nie zdominowała u niego kultury ojczystej. Dzięki paryskiej edukacji zyskał jednak miano księcia obytego na europejskich salonach, wykształconego i nowoczesnego.

Już w młodości Mikołaj wykazywał zagorzały patriotyzm, co wyrażał m.in. pisząc wiersze. Reprezentowały one wysoki poziom artystyczny i miały umocnić poczucie odrębności kulturowej Czarnogórców.

13 sierpnia 1860, wraz ze śmiercią swojego stryja Daniela i rezygnacją ojca, objął rządy książęce. Natychmiast podjął przygotowania wojenne przeciwko Turcji, wspierając powstanie hercegowińskie (1860–1862). Mikołaj wystosował ultimatum do sułtana, aby ten uznał suwerenność Czarnogóry i dokonał korekcji granic, włączając do księstwa portowe miasto Bar^[5]. Jednak klęska militarna Bośniaków, zmusiła Mikołaja do podjęcia rokowań pokojowych w 1862. Niepodległość kraju utrzymał wyłącznie dzięki interwencji dyplomacji Francji i Rosji^[5].

Pod wpływem nastrojów społecznych, powodowanych przez kolejne powstanie w Hercegowinie (1875–1878), Mikołaj zainicjował rozmowy z księciem Serbii Milanem, w wyniku których kierowane przez nich państwa zawarły w czerwcu 1876 sojusz antyturecki. Traktat ustalił, że państwa będą dystansowały Austro-Węgry od spodziewanego konfliktu i wystąpią w nim wspólnie oraz, że po wygranej Bośnia przypadnie Serbii, a Hercegowina Czarnogórze. 30 czerwca 1876 Serbia wypowiedziała wojnę Turcji, ogłaszając że „ruch sprzymierzonych państw słowiańskich jest czysto narodowy”^[6]. Konflikt, który przeszedł do historii jako wojna o niepodległość Serbii, zakończył się rozejmem 15 stycznia 1877. Pomimo militarnej porażki doprowadził on do ujęcia sprawy serbskiej na konferencji w San-Stefano z 3 marca 1878, gdzie Mikołaj uzyskał dla Czarnogóry część południowej Hercegowiny, Bar i Podgoricę^[7].

Wkrótce jednak kraj ponownie popadł w ciągłe wojny z Turkami, które trwały, z krótkimi przerwami, od 1862 do 1878 r. W 1867 r., nieopodal Paryża, Mikołaj spotkał się z cesarzem Francji – Napoleonem III. Rok później książę nawiązał kontakty dyplomatyczne z Rosją, a dobre stosunki z Petersburgiem potwierdziło niezwykle ciepłe przyjęcie Mikołaja przez cara Aleksandra II Romanowa. Następnie, dzięki życzliwości ministrów sprawiedliwości Niemiec i Austro-Węgier, przestudiował systemy sądownicze państw germańskich. Pozwoliło to Mikołajowi na przeprowadzenie gruntownej reformy sądownictwa Czarnogóry.

Jego wysiłki znalazły szczerą aprobatę rosyjskiej rodziny panującej, co z kolei zaowocowało silnymi więzami politycznymi Czarnogóry z Rosją. Z Rosji płynęły pieniądze przekazywane na cele oświatowe i zaopatrzenie armii w broń i amunicję.

Mikołaj I rozpoczął pracę nad stworzeniem pierwszej czarnogórskiej konstytucji, którą nadał w 1905 r. pod naciskiem społeczeństwa, domagającego się większych swobód obywatelskich i praw socjalnych. Sam król widział potrzebę wprowadzenia konstytucji, jednak uważał, że należy się z tym wstrzymać. W 1906 r. przeprowadził reformę finansową, wprowadzając banknoty i opanowując galopującą inflację.

W 1883 r. Mikołaj odwiedził sułtana, z którym utrzymywał dobre stosunki, zarówno prywatne, jak i dyplomatyczne. W 1896 r. książę świętował dwóchsetlecie dynastii Petroviciów. W tym samym roku uczestniczył w koronacji cara Mikołaja II. W maju 1898 r. odwiedził królową Wiktorię w Windsorze. Dobre stosunki z państwami zachodnimi i Rosją pozwoliły Mikołajowi na aprobatę jego starań o koronę dla Czarnogóry. 28 sierpnia 1910 r. podczas obchodów jubileuszu 50-lecia panowania, władca przyjął tytuł króla, zgodnie z petycją od Skupsztiny (parlamentu). W tym samym czasie został mianowany marszałkiem polowym armii rosyjskiej. Ten tytuł nigdy wcześniej nie przypadł żadnemu z cudzoziemców poza ks. Wellingtonem.

Kiedy w 1912 r. wybuchły wojny bałkańskie, król Mikołaj był jednym z najbardziej entuzjastycznych zwolenników ataku na Turcję. Pragnął zupełnie wypchnąć Portę z Europy. Zdobył Szkodrę, mimo że Turcy zablokowali całe wybrzeże Czarnogóry. Dzięki Mikołajowi Czarnogóra stała się najwierniejszym sojusznikiem Serbii (serbski król Piotr I był jego zięciem). W czasie I wojny światowej zobowiązał się do pomocy Serbii w odebraniu Austriakom Bałkanów. Czarnogóra miała nadzieję na zdobycie zachodniej części Hercegowiny. Po tym jak Skupsztina doszła w 1918 r. do porozumienia z Piotrem I Karadziordzieviciem, Czarnogóra stała się w 1918 r. częścią Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Mikołaj I pozostał na emigracji we Włoszech aż do swojej śmierci w 1921 r.

W 1989 r. trumny ze zwłokami Mikołaja I i jego żony Mileny zostały przywiezione z San Remo, gdzie uprzednio para królewska była pochowana i złożono je w marmurowych sarkofagach w kaplicy Cipur w Cetyni niedaleko pałacu królewskiego, który kiedyś zamieszkiwali.

• Wiesław Balcerak: Powstanie państw narodowych w Europie Środkowo-Wschodniej. Warszawa: PWN, 1974.
• Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
• Mikołaj, król Czarnogóry. W: Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan: Słownik władców świata. Kraków: Wyd. „Zielona Sowa”, 2005, s. 466. ISBN 83-7435-077-6.
• Mikołaj I. W: Britannica : Edycja polska. Wojciech Wolarski (red.). T. 26: Ma–Mi. Poznań: Wyd. „Kurpisz”, 2002, s. 388. ISBN 83-86600-54-3.
• Mikołaj I Petrowić-Niegosz. W: Wielka encyklopedia PWN. Jan Wojnowski (red.). T. 17: Mao–Moholy-Nagy. Warszawa: WN PWN, 2003, s. 415. ISBN 83-01-13827-0.

• Lista pochówków władców Czarnogóry ze zdjęciami grobów