Matteo Ricci

Matteo Ricci

Czcigodny Sługa Boży prezbiter
Portret Ricciego, autorstwa Emmanuela Pereiry (1610)
Data i miejsce urodzenia	6 października 1552 Macerata
Data i miejsce śmierci	11 maja 1610 Pekin
Miejsce pochówku	Zhalan↗
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	jezuici
Śluby zakonne	1 stycznia 1596
Prezbiterat	26 lipca 1580
Multimedia w Wikimedia Commons

Matteo Ricci

Nazwisko chińskie
Pismo uproszczone 利玛窦 Pismo tradycyjne 利瑪竇 Hanyu pinyin Lì Mǎdòu Wade-Giles Li Ma-tou
Multimedia w Wikimedia Commons

Matteo Ricci SJ (pol. Mateusz Ricci; ur. 6 października 1552 w Maceracie, zm. 11 maja 1610 w Pekinie) – włoski misjonarz z zakonu jezuitów pracujący w Chinach. Czcigodny Sługa Boży Kościoła katolickiego.

Urodził się 6 października 1552 roku w Maceracie w szlacheckiej rodzinie^[1]. W młodości wstąpił do Kolegium Jezuitów w rodzinnym mieście^[2]. Następnie wstąpił do nowicjatu jezuitów i przeniósł się do Rzymu by studiować na Collegium Romanum, jego profesorem był Robert Bellarmin^[2]. Studiował także pod okiem Christopha Claviusa^[3] Po uzyskaniu wykształcenia w zakresie filozofii, teologii i nauk ścisłych poprosił o możliwość wyjazdu na misję do Chin^[4]. Generał zakonu Everard Mercurian wyraził na to zgodę w 1577 roku i Matteo wraz z Michele Ruggierim wyruszyli go Genui, by popłynąć do Lizbony^[5]. 24 marca 1578 roku wypłynęli z Portugalii i 13 września dotarli do Goa^[6]. Początkowo Ricci nauczał sztuk wyzwolonych w tamtejszym kolegium jezuickim^[6]. 26 lipca 1580 roku przyjął święcenia kapłańskie^[7]. Przez kolejne dwa lata kontynuował naukę teologii, a następnie (na polecenie Alessandra Valignana) wyjechał do Makau, aby uczyć się języka chińskiego^[6]. W 1583 roku otrzymał pozwolenie aby przenieść się do Zhaoqing, gdzie miał spotkać się z wicekrólem^[8].

Dotarł tam 10 września razem z Ruggierim^[9]. W zachodniej części miasta, nad rzeką Xi Jiang wybudowali kościół i dom zakonny^[10]. Ze względu na różnice kulturowe, skupili się przede wszystkim na poznawaniu obyczajów, a dopiero potem na ewangelizacji^[11]. Pierwszy chrzest odbył się pod koniec roku, a konwertytą był ubogi lekarz^[12]. W ciągu sześciu lat udało mu się ochrzcić tylko około 80 osób^[12]. 15 sierpnia 1589 roku nowy wicekról nakazał zakonnikom opuścić miasto^[13]. Pozwolono im jednak zostać w Chinach i 26 sierpnia 1589 roku Ricci z towarzyszami przeniósł się do Shaoguan, gdzie zmienił sposób ewangelizacji – głosił kazania głównie wśród uczonych mnichów buddyjskich, zamiast wśród ludu^[14]. Doprowadziło to do ochrzczenia dziesięciu osób w krótkim czasie^[14]. Wkrótce potem dwóch towarzyszy Mattea zmarło na malarię i Ricci pozostał sam^[15]. Jakiś czas później założył kolejny dom zakonny w Nanchang, a przebywając tam otrzymał zaproszenie jako towarzysz członka narady wojennej, który miał udać się na dwór cesarski^[16]. Ostatecznie Chińczyk wycofał się z propozycji, obawiając się, że jezuita może zostać uznany za szpiega^[17].

Mieszkając w Chinach, przystosowywał się do tamtejszych zwyczajów, ubierając się w jedwabne szaty i nosząc długą brodę^[18]. Pragnął samemu zostać Chińczykiem, aby móc bardziej oddziaływać na tamtejsze społeczeństwo^[16]. Pomysł ten został wstępnie zaakceptowany przez Alessandra Valignana^[16]. W połowie lat 80. poznał język chiński na tyle dobrze, że mógł w nim spowiadać, głosić kazania, a także pisać książki^[19]. W 1584 roku wydał pierwszą mapę świata w języku chińskim, którą potem uzupełniał^[20]. Jako pierwszy dokonał transkrypcji ideogramów^[21] i przedłożył Chińczykom kalendarz gregoriański^[22].

Ostatnią profesję zakonną złożył 1 stycznia 1596 roku^[23]. W 1601 roku udało mu się spotkać z cesarzem Wanli^[24]. W międzyczasie zdał egzamin urzędniczy, dzięki czemu uzyskał stopień literata (chiński odpowiednik bakalaureatu) i został uczonym^[25]. Znał się na matematyce, astronomii, geografii, sinologii i literaturze^[25]. Dzięki temu zyskiwał posłuch u wpływowych Chińczyków^[25]. Jednocześnie uważał, że jedyną metodą na wdrożenie chrześcijaństwa jest zaadaptowanie go do wschodnich realiów, czyli inkulturacja^[24]. Z tego powodu zgłębiał konfucjanizm oraz buddyzm^[25]. Wprowadził do katolickich obrządków pogrzebowych zwyczaje z konfucjanizmu jak palenie kadzideł czy strój żałobny, co było zwalczane przez zakony franciszkanów i dominikanów^[26]. W 1603 roku wydał katechizm „O prawdziwym znaczeniu Pana Nieba”, w którym uwzględnił elementy konfucjanizmu, pochwalając część z nich^[27]. W latach 1608–1610 napisał „Początki Towarzystwa Jezusowego i historia chrześcijaństwa w Chinach w pięciu księgach”^[28]. Dzięki apostolatowi wśród klas wyższych udało mu się nawrócić na chrześcijaństwo brata cesarza i dwóch synów nadwornego lekarza^[29]. Sprzeciwiał się maksymie Cypriana z Kartaginy, mówiącej: „Poza Kościołem nie ma zbawienia” – był gorącym zwolennikiem dialogu międzyreligijnego^[30]. 15 sierpnia 1606 roku został przełożonym misji jezuickiej w Chinach, lecz w listach do generała Claudia Acquavivy twierdził, że nie nadaje się do tej roli^[31]. Zmarł 11 maja 1610 roku w Pekinie^[32]. Na wieść o śmierci Mattea, Wanli nakazał wybudować wielki grobowiec i tam go pochować^[32].

W 1984 roku rozpoczęła się diecezjalna faza procesu beatyfikacyjnego Ricciego^[33]. Po przerwie, proces został wznowiony 24 stycznia 2010 w Maceracie^[33]. 17 grudnia 2022 za zgodą papieża Franciszka promulgowano dekret o heroiczności jego życia i cnót^[34] i od tej pory przysługuje mu tytuł Czcigodnego Sługi Bożego.

• Jan Konior: Matteo Ricci. Kraków: WAM, 2013. ISBN 978-83-7767-148-1. (pol.).
• Ronnie Po-chia Hsia: A Jesuit in the Forbidden City: Matteo Ricci 1552-1610. Oxford: Oxford University Press, 2010. ISBN 978-0-19-959-225-8. (ang.).

• Matteo Ricci, S.J.. Fairfield University. [dostęp 2022-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Matteo Ricci w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)