Ludwik Solski

Ludwik Solski
Imię i nazwisko	Ludwik Napoleon Sosnowski
Data i miejsce urodzenia	20 stycznia 1855 ; Gdów
Data i miejsce śmierci	19 grudnia 1954 ; Kraków
Zawód	aktor, reżyser
Lata aktywności	1876–1954
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ludwik Solski, właśc. Ludwik Napoleon Sosnowski (ur. 20 stycznia 1855 w Gdowie, zm. 19 grudnia 1954 w Krakowie) – polski aktor, reżyser, dyrektor teatru; jeden z najwybitniejszych aktorów w historii teatru w Polsce^[1]. Za szczególnie istotną w jego dorobku uznawana jest rola Starego Wiarusa w Warszawiance.

Rodzina

Rodzina Sosnowskich pieczętowała się herbem Nałęcz. Ludwik Solski (Ludwik Napoleon Sosnowski) pochodził z długowiecznej rodziny. Ojciec Ludwika, Franciszek Sosnowski (1812–1902) był uczestnikiem powstania listopadowego. Dziadek, rotmistrz kawalerii za czasów insurekcji kościuszkowskiej, dożył 112 lat. Matka Ludwika, Stanisława Wojciechowska (1826–1863), pochodziła z rodu pieczętującego się herbem Lubicz, była prawnuczką barona Michała Mateusza Lewartowskiego (1747–1805). Ludwik Napoleon Sosnowski miał przyrodniego brata Kazimierza Ignacego, polonistę, pedagoga i krajoznawcę polskiego. Trzykrotnie żonaty. Druga żona, Irena Solska, była córką malarki Bronisławy Poświkowej.

Życiorys

Debiutował w Krakowie w 1876, następne lata spędził w teatrzykach wędrownych. Do Krakowa powrócił w 1883 i pozostał do 1900. Przez kolejne 4 lata występował w Teatrze Wielkim we Lwowie. W latach 1905–1913 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie (który od 1909 nosi imię Juliusza Słowackiego). Od 1918 do 1939 roku pracował (w tym reżyserował) w różnych teatrach Polski. Od 1944 ponownie przebywał w Krakowie.

Ludwik Solski był jednym z pionierów w realizacji repertuaru rosyjskiego na polskich scenach: Tołstoja, Czechowa, Gorkiego oraz adaptacji z Dostojewskiego^[2].

Publiczność zapamiętała go szczególnie z niemej roli Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (premiera: 12 stycznia 1898, Teatr Miejski w Krakowie). W krótkiej scenie, do dworku na przedmieściu Warszawy, w którym zebrani byli generałowie: Józef Chłopicki, Jan Zygmunt Skrzynecki, Ludwik Michał Pac i Jan Nepomucen Umiński, przybywa ordynans gen. Franciszka Żymirskiego. Ten stary żołnierz, ranny, oblepiony błotem i krwią dociera tu wprost z pola bitwy o Olszynkę Grochowską. W milczeniu podchodzi do generała, przekazuje mu raport i skrwawioną wstęgę, po czym salutuje i odchodzi. Ta krótka scena wywarła na publiczności przejmujące wrażenie^[3]. Rola Starego Wiarusa w wykonaniu Solskiego była uznawana za ikonę polskiego teatru^[4].

Solski był honorowym dyrektorem Teatru Miejskiego we Lwowie (od 1935)^[5] i w Łodzi. Tytuł ten został mu nadany przez władze Łodzi w styczniu 1937 roku^[6].

W trakcie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo całe mieszkanie Solskiego w kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 31; w mieszkaniu znajdowały się liczne dzieła sztuki, w tym obrazy Józefa Mehoffera, Juliana Fałata i Piotra Stachiewicza oraz 12 obrazów Stanisława Wyspiańskiego^[7]^[8].

Po upadku powstania warszawskiego Ludwik Solski miał być ewakuowany wraz ze Szpitalem Dzieciątka Jezus, gdzie przebywał. Zygmunt Augustyński, przedwojenny dziennikarz i jeden z głównych działaczy RGO, umożliwił mu wcześniejszy wyjazd ze szpitalem położonym przy ul. Mokotowskiej 55. Drogę na ul. Mokotowską artysta przebył pieszo wraz z żoną i służącą, w towarzystwie Augustyńskiego, który dzięki znajomości niemieckiego miał ich ochronić przed natarczywością patroli niemieckich. Po dotarciu na miejsce, 89-letni Solski, wdrapawszy się na samochód ciężarowy po zaimprowizowanych schodach, zwrócił się do Augustyńskiego^[9]:

„Panie Zygmuncie, to była najtrudniejsza rola w moim życiu”.

Na scenie występował do końca – ostatni raz 5 czerwca 1954 jako Dyndalski w Zemście Aleksandra Fredry^[10]. Został pochowany 22 grudnia 1954 w Krypcie Zasłużonych na Skałce. W pogrzebie uczestniczyły tysiące osób. Władze państwowe reprezentowali zastępca przewodniczącego Rady Państwa Stefan Ignar, wicepremier Stanisław Łapot oraz minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski, który przemówił w imieniu Rady Państwa i Rady Ministrów^[11].

Pośmiertnie, w 1955 i 1956 opublikowano dwa tomy jego Wspomnień^[12].

Filmografia

Ludwik Solski wystąpił też w czterech filmach:

1927 Ziemia obiecana jako potentat bawełniany Hermann Bucholc
1930 Dusze w niewoli jako Stary Lachowicz
1930 Tajemnica lekarza jako stary doktor Stanley
1939 Geniusz sceny jako Chudogęba / Sędzia Dogbery / Harpagon / Judasz / Jowialski / Horsztyński / Fryderyk / Gospodarz / Mickiewicz / Łatka / Ojciec / Profesor Słupiński / Stary Wiarus

Ordery i odznaczenia

Order Budowniczych Polski Ludowej (1954)^[13]
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (28 grudnia 1945)^[14]
Order Sztandaru Pracy I klasy (18 kwietnia 1951)^[15]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (13 kwietnia 1935)^[16]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[17]
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 25 września 1933^[18], 13 listopada 1953^[19])
Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[20]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (pośmiertnie, 21 grudnia 1954)^[21]
Honorowa odznaka „Wilka” (1935)^[22]
Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1908)^[23]

Nagrody i wyróżnienia

Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia w dziale teatru za całokształt działalności artystycznej (1950)^[24]
tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (marzec 1954)

Upamiętnienie

Jego imię otrzymały Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie (od 1955 do września 2017) oraz teatr w Tarnowie.

Galeria

Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)
Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.
Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia
Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”
Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.
Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”
Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”
Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

Przypisy

↑ Ludwik Solski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
↑ S.W. Balicki, W. Borysow, W. Frołow, Na scenach polskich i radzieckich, Warszawa 1977.
↑ Antoni Beaupre: Antoni Beaupre o „Warszawiance" („Czas" 1898 nr 273). W: Zaduszki Wyspiański. Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2007-11-28, s. 6.
↑ AM: 1954-12-19. [w:] Historical timeline [on-line]. Muzeum Historii Polski. [dostęp 2022-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-20)]. (pol.).
↑ „Solski dyrektorem honorowym teatru lwowskiego”„S.” BWL, Gazeta Lwowska, 24 października 1935 .
↑ „Łódź w Ilustracji”, 31 I 1937, nr 4, s. 3 (w gronie aktorów Teatru Miejskiego w Łodzi i przedstawicieli władz miasta, z okazji nadania mu tytułu honorowego dyrektora Teatru Miejskiego w Łodzi).
↑ Kurjer Poranny, nr 271, 5 października 1939, s. 2; Internetowa Baza Filmu Polskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/21894.
↑ Artyści, ofiary wojny. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 265, s. 2, 5 października 1939.
↑ Wojna i okupacja. W Radzie Głównej Opiekuńczej i Delegaturze Rządu RP., [w:] KazimierzK. Przybysz KazimierzK., Z gazetą przez życie: Zygmunt Augustyński 1890–1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 71–72, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-01-01] .
↑ Ludwik Solski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-07-30] .
↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 304 (3410), 23 grudnia 1954, s. 2
↑ Ludwik Solski: Wspomnienia 1893–1954. Teatralny.pl. [dostęp 2015-03-22]. (pol.).
↑ Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 25. ISBN 83-03-01684-9.
↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 46 „w uznaniu wybitnej i długoletniej działalności na polu sztuki scenicznej”.
↑ M.P. z 1951 r. nr 38, poz. 457 „w związku z jubileuszem 75-lecia pracy artystycznej, za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 87, poz. 117 „za wybitne zasługi na polu sztuki scenicznej”.
↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
↑ M.P. z 1933 r. nr 237, poz. 258 „za działalność artystyczną na polu pracy scenicznej i reżyserskiej”.
↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.
↑ Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935.
↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
↑ Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-15].

Bibliografia

Ludwik Solski w bazie IMDb (ang.)
Ludwik Solski w bazie Filmweb
Ludwik Solski w bazie filmpolski.pl
Ludwik Solski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
Legendy polskiego teatru. teatry.art.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-27)].
Informacje o rodzinie
Informacje o matce
Rodzina
Biografia

Linki zewnętrzne

Ludwika Solskiego wspomina Tadeusz Łomnicki
Materiały dotyczące Ludwika Solskiego w bibliotece Polona

[1] Ludwik Solski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .

[2] S.W. Balicki, W. Borysow, W. Frołow, Na scenach polskich i radzieckich, Warszawa 1977.

[Beaupre-3] Antoni Beaupre: Antoni Beaupre o „Warszawiance" („Czas" 1898 nr 273). W: Zaduszki Wyspiański. Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2007-11-28, s. 6.

[4] AM: 1954-12-19. [w:] Historical timeline [on-line]. Muzeum Historii Polski. [dostęp 2022-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-20)]. (pol.).

[5] „Solski dyrektorem honorowym teatru lwowskiego”„S.” BWL, Gazeta Lwowska, 24 października 1935 .

[6] „Łódź w Ilustracji”, 31 I 1937, nr 4, s. 3 (w gronie aktorów Teatru Miejskiego w Łodzi i przedstawicieli władz miasta, z okazji nadania mu tytułu honorowego dyrektora Teatru Miejskiego w Łodzi).

[7] Kurjer Poranny, nr 271, 5 października 1939, s. 2; Internetowa Baza Filmu Polskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/21894.

[8] Artyści, ofiary wojny. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 265, s. 2, 5 października 1939.

[9] Wojna i okupacja. W Radzie Głównej Opiekuńczej i Delegaturze Rządu RP., [w:] KazimierzK. Przybysz KazimierzK., Z gazetą przez życie: Zygmunt Augustyński 1890–1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 71–72, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-01-01] .

[10] Ludwik Solski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-07-30] .

[11] „Trybuna Robotnicza”, nr 304 (3410), 23 grudnia 1954, s. 2

[12] Ludwik Solski: Wspomnienia 1893–1954. Teatralny.pl. [dostęp 2015-03-22]. (pol.).

[13] Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 25. ISBN 83-03-01684-9.

[14] M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 46 „w uznaniu wybitnej i długoletniej działalności na polu sztuki scenicznej”.

[15] M.P. z 1951 r. nr 38, poz. 457 „w związku z jubileuszem 75-lecia pracy artystycznej, za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.

[16] M.P. z 1935 r. nr 87, poz. 117 „za wybitne zasługi na polu sztuki scenicznej”.

[17] Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.

[18] M.P. z 1933 r. nr 237, poz. 258 „za działalność artystyczną na polu pracy scenicznej i reżyserskiej”.

[19] M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.

[20] M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.

[21] M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.

[22] Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935.

[23] Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.

[24] Przyznanie Państwowych Nagród Naukowych i Artystycznych. „Nowa Kultura”. Rok I, Nr 19, s. 1, 6 sierpnia 1950. Warszawa: Związek Literatów Polskich. [dostęp 2024-08-15].

[1]