Licikaviki

Licikaviki – lud słowiański podlegający władzy księcia Mieszka I w okresie walk toczonych z saskim grafem Wichmanem w roku 963. Nazwa została podana przez Widukinda z Korbei w Dziejach saskich.

Przyjmuje się, iż zapis dokonany przez Widukinda jest pierwszą chronologicznie wzmianką o państwie polskim^[3].

W latach 954–963 Wieleci i Łużyczanie toczyli walki z margrabią Marchii Wschodniej, Geronem. Przyjęli oni pomoc komesa Wichmana, który na przełomie 962/963 zbiegł do Redarów, po nieudanej próbie wciągnięcia króla duńskiego Haralda w spisek skierowany przeciwko stryjowi Wichmana, margrabiemu saskiemu Hermanowi Billungowi. Z tekstu Widukinda wynika, że Wichman wraz z Wieletami dwukrotnie zwyciężył Mieszka I, prowadzącego podbój ziemi lubuskiej i Pomorza Zachodniego, zabijając również jego brata. O walkach polsko-wieleckich przed rokiem 966 donosił też Ibrahim ibn Jakub dodając, że z Redarami współdziałali prawdopodobnie Wolinianie, nie podlegający wówczas władzy księcia polskiego^[4].

Historycy wysunęli następujące hipotezy na temat nazwy „Licikaviki”:

Licikaviki to zniekształcona nazwa plemienia Lubuszan – Liubusiki, wywiedziona z przekazu Adama Bremeńskiego z XI w. o ludzie Leubuzzi, wymienionym wśród innych ludów wieleckich między Łabą i Odrą, po Hobolanach i Doszanach, a przed Wilinen (prawdopodobnie Wolinianie) i Stodoranami; zamieszkiwali zatem według tej teorii obszar po obydwu brzegach dolnej Warty i Odry i zostali ok. 960-965 r. podbici przez Mieszka I. Propagatorem tej tezy był m.in. Gerard Labuda^[5][6].

Argumenty za:

• Podstawą tej hipotezy są dane prehistoryczne (wykopaliska ziemi lubuskiej świadczą, iż trzy tamtejsze grody uległy gwałtownemu zniszczeniu w połowie X w. wskutek ataku idącego prawdopodobnie ze wschodu) oraz analiza ówczesnej sytuacji politycznej na tym odcinku. Labuda przyjął koncepcję o terytorium trybutarnym obejmującym ziemię lubuską, która wraz z innymi ziemiami słowiańskimi po Odrę była obciążona finansowo na rzecz skarbu cesarskiego. Ów trybut płacony miał być przez Mieszka od wojny 963 – 964, trwającej do roku 967.

Argumenty przeciw:

• Dokument Dagome iudex (991) określił granicę państwa Mieszka na Odrze – i to jedynie na stosunkowo niewielkim, ponadstukilometrowym odcinku – nie przekraczając nurtu rzeki. Również dokumenty niemieckie wskazują, że terytoria na zachód podlegały w całości władzy cesarstwa. Dopiero Bolesław I Chrobry przesunął granice swojego państwa za Odrę.
• Istnienie plemienia Lubuszan jest podważane. Hipoteza o jego istnieniu opiera się na jednej, niejasnej i dość później wzmiance źródłowej.

Licikaviki to nazwa ogółu poddanych Mieszka I, wywiedziona od imienia dziada Mieszka I, Lestka (Leszka). Nazwa Licikaviki oznaczałby zatem poddanych Lestka – Lestkowiców. Propagatorem tej tezy był m.in. Henryk Łowmiański^[7].

Argumenty za:

• Uprawdopodobniać tę tezę ma końcówka -aviki, wskazująca na nazwę rodową, w tym wypadku na imię Lestek.
• Przed rokiem 1000 nie są znane nazwy podobne do „Polonia” na określenie państwa pierwszych Piastów^[8].
• Kolejnym dowodem ma być nazwa Ditzike-Litzike (wymawiana jako Licike), podana przez cesarza Konstantyna Porfirogenetę w dziele z X w. O zarządzaniu cesarstwem i interpretowana jako historyczna nazwa ludu nadwiślańskiego (a nie samej Wisły), skąd już fonetycznie blisko do Licikaviki: Ród księcia Zachlumian prokonsula i patrikosa Michała, syna Wyszewica, przybył od [ludów] nieochrzczonych, mieszkających nad rzeką Wisłą, które nazywane są Litzike i osiedlił się nad rzeką zwaną Zachluma^[9].

Argumenty przeciw:

• Mała ilość przykładów określania ludu imieniem dawnego władcy^[10].
• Poza dziełem Konstantyna Porfirogenety nikt więcej nie użył tej nazwy (Ditzike-Litzike) na określenie Wisły.
• Historyczność Lestka (Leszka) jest podważana. Część historyków uważa, że Gall Anonim (lub jego informator) przedstawili przodków Mieszka schematycznie, a imię Lestek wywodzi się od niemieckiego słowa listig, "sprytny" i ma charakter opisowy.

Licikaviki to plemię Lędzian. Propagatorem tej tezy był m.in. Kazimierz Tymieniecki.

Argumenty za:

• Teza opiera się na podobieństwie do Licicavici nazwy Ditzike u Konstantyna Porfirogenety, odczytywanej w tym wypadku jako Linzike i identyfikowanej z plemieniem Lędzian.
• Nazwa plemienia Lędzian została przeniesiona przez wschodnich i południowych-wschodnich sąsiadów Polski na wszystkich jej mieszkańców.

Argumenty przeciw:

• Identyfikacja zapisu Konstantyna Porfirogenety Ditzike z plemieniem Lędzian jest jedynie hipotezą. Porfirogeneta po��wiadcza jedynie, że Słowianie nadadriatyccy w IX-X w. utrzymywali kontakty z nadwiślańskimi^[9].
• Od lat 50. XX w. w nauce dominuje przekonanie, że ludy Lendizi i Lendzanoi wymieniane przez Geografa Bawarskiego i Konstantyna Porfirogenetę, a identyfikowane jako Lędzianie, zamieszkiwali pogranicze Polski i Rusi. W czasach Widukinda plemię to było podporządkowane państwu czeskiemu. Mieszko włączył je do swego państwa już po tym zapisie.

Licikaviki to nazwa nieznanego drobnego plemienia pomorskiego osiadłego nad Odrą – dolną Wartą, w okolicach Cedyni. Propagatorem tej tezy był m.in. Józef Widajewicz^[11].

Argumenty za:

• Jako typ onomastyczny nomenklatura Licikaviki popada pod kategorię nazw patronimicznych, w tym przypadku wywodzi się od imienia Licik, pojawiającego się w pewnym promieniu wzdłuż Odry.
• Hipotezę tę uznał za możliwą również Władysław Filipowiak^[12], wskazując na dowody istnienia na tym obszarze w X w. skupiska osadniczego oraz kilku małych komórek osadniczych reprezentowanych przez grody i sieć osad. Ekspansję Mieszka I ma potwierdzać upadek wcześniejszych grodów przedpaństwowych i powstawanie ośrodków nowej organizacji polityczno-terytorialnej – na lata 60. X w. datowana jest rozbudowa grodu w Cedyni oraz powstanie sieci grodów w najbliższej okolicy.

Licikaviki to odłam plemienia Łużyczan z terytorium Dolnych Łużyc. Propagatorem tej tezy jest m.in. Kazimierz Myśliński^[13] i Jerzy Nalepa.

Argumenty za:

• Zbliżona nazwa^[14].

Argumenty przeciw:

• W czasach Widukinda Łużyczanie znajdowali się poza obrębem państwa Mieszka I.

W literaturze podawane są sprzeczne informacje co do powszechności wymienionych tez wśród historyków – mówi się zarówno o hipotezie zrównującej Licikaviki z Lubuszanami jako o najbardziej prawdopodobnej, jak i o upowszechnianiu się opinii, że Licikaviki odnoszą się do ogółu poddanych Mieszka I. Pozostałe przytoczone opinie nie zyskały szerszego poparcia.

• Plemiona polskie