Leszek Biały (podporucznik)

Ten artykuł dotyczy szefa łączności Okręgu Pomorskiego AK. Zobacz też: inne znaczenia Leszek Biały.

Leszek Biały

Jakub, Radus

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1919 Sewerynówka (Podole)
Data i miejsce śmierci	prawdop. 3 marca 1945 Bydgoszcz
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Jednostki	Okręg Pomorski Armii Krajowej
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa

Leszek Biały, ps. Jakub, Radus, Herbert (ur. 18 stycznia 1919 w Sewerynówce (Podole), zm. prawdop. 3 marca 1945 w Bydgoszczy) – podporucznik, szef łączności Okręgu Pomorskiego Armii Krajowej. Przed wybuchem II wojny światowej studiował na Uniwersytecie Lwowskim^[1].

Rodzina Białych, nie mogąc pogodzić się z faktem, iż Sewerynówek nie znalazł się w granicach niepodległej Polski, a wszedł w skład bolszewickiej Rosji w 1920 r przenieśli się do Polski i zamieszkali w Łodzi. W styczniu 1922 przeprowadzili się do Bydgoszczy, gdzie zamieszkiwali najpierw przy ulicy Dworcowej, a następnie Sielanki. Leszek Biały uczył się w Miejskim Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy przy ul. Kopernika 1 (Collegium Copernicanum Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego), gdzie zdał maturę w 1936 roku. Studia wyższe podjął Leszek na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, na kierunku elektromechanika. Naukę przerwał wybuch II wojny światowej^[2].

Od wiosny 1940 mieszkał w kamienicy przy ul. Garbary 19 w Bydgoszczy. Początkowo zmuszony do pracy przy zakładaniu instalacji elektrycznej w powstających zakładach Dynamit-Nobel Aktion Gesellschaft w Łęgnowie (obecnie jedna z dzielnic Bydgoszczy, siedziba Exploseum). W czasie wojny służył w szeregach Armii Krajowej. Po zaprzysiężeniu w 1942 roku, początkowo w grupie dywersyjno-sabotażowej „Brahnau” w fabryce DAG, w uznaniu działalności konspiracyjnej i werbunkowej, przesunięto go do pracy wywiadowczej, a ostatecznie do wydziału łączności. Tam dosłużył się rangi szefa Wydziału V (łączność) Inspektoratu Bydgoszcz AK, następnie szefa łączności w Podokręgu Północno-Zachodnim Pomorze AK, a we wrześniu 1944 (po śmierci dotychczasowego szefa, kpt. Henryka Gruetzmachera ps. Michał, Marta) szefa łączności w całym Okręgu Pomorze AK. Z czasem awansował na stopień podporucznika czasu wojny, a za swoje dokonania został odznaczony Srebrnym Krzyżem z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych. Leszek Biały odegrał ważną rolę jako łącznik pomiędzy komendą okręgu AK a stacjonującymi w Borach Tucholskich oddziałami partyzanckimi ze zgrupowania AK „Jedliny”. Uczestniczył także w akcji udzielania pomocy jeńcom wojennym, Brytyjczykom, Francuzom oraz Rosjanom, którzy byli przetrzymywani w Bydgoszczy. W 1944 nie przyjął propozycji objęcia szefostwa Wydziału II (wywiad) Komendy Okręgu Pomorskiego^[2].

W czasie wojny w działania konspiracyjne zaangażowana była cała rodzina Leszka. Mieszkanie Białych przy ul. Garbary 19 służyło m.in. jako miejsce narad lokalnych szczebli dowódczych oraz miejsce prowadzenia nasłuchów radiowych^[2].

Po wyzwoleniu Bydgoszczy został pracownikiem węzła radiowego w ratuszu na Starym Rynku. Został aresztowany dnia 27 lutego 1945, osadzony i torturowany w siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Jego dalsze losy są nieznane. Jako datę śmierci przyjęto 3 marca 1945. W październiku 1956 odkryto jego szczątki w piwnicy budynku UB przy ul. Markwarta 4 (obecnie 2a)^[1].

Jego pogrzeb odbył się 17 listopada 1957 na bydgoskim cmentarzu na Bielawkach^[3][4].

Na wniosek Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Bydgoszcz dnia 27 listopada 1990 roku Leszka Białego odznaczono pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W Bydgoszczy upamiętnia go także nazewnictwo miejskie i mała architektura^[2]. W 1991 roku skwer w bydgoskim Śródmieściu, w kwadracie ulic Markwarta, Staszica, Reymonta i Kasprowicza, dawniej Skwer Czynu Społecznego, przemianowano na Skwer im. Leszka Białego. Dnia 11 listopada 1993 roku na skwerze od strony ulicy ks. Markwarta, z inicjatywy Światowego 23 Związku Żołnierzy AK, odsłonięto kamienny obelisk, następnie odnowiony w 2013 roku, z tablicą informującą o zamordowanych po wojnie żołnierzach Armii Krajowej – w tym Leszku Białym i „Bolesławie”^[5].

W 2016 roku z okazji marcowych obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych oraz rocznicy śmierci Leszka Białego, na wieżowcu Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy od strony ulicy Konarskiego zawisł ogromny baner z podobizną zamordowanego żołnierza^[6].