Koziorożce

Koziorożce

Caprini
J.E. Gray, 1821
Przedstawiciel plemienia – koziorożec alpejski (Capra ibex ibex)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	koziorożce
Typ nomenklatoryczny
Capra Linnaeus, 1758
Synonimy Capridae[a] J.E. Gray, 1821[1] Rupicapradae[b] Brookes, 1828[2] Ovidae[c] Brookes, 1828[3] Hircidae[d] Brookes, 1828[3] Ovesideae: Lesson, 1842[4] Caprina: Sundevall, 1845[5] Capreae: J.E. Gray, 1846[6] Oveae: J.E. Gray, 1846[6] Ovinae: S.F. Baird, 1857[7] Œgosceridæ[e] Cobbold, 1859[8] Caprinae: Blyth, 1863[9] Caprina: Haeckel, 1866[10] Ovina: Haeckel, 1866[10] Aegomorpha[f] Haeckel, 1866[10] Ovibovidae[g] J.E. Gray, 1872<[11] Pantholopidae[h] J.E. Gray, 1872[12] Ovibovinae: Gill, 1872[13] Budorcinae[i] Brooke, 1876[14] Rupicaprinae: Brooke, 1876[14] Nemorhedinae[j] Brooke, 1876[14] Ovicaprina[f] Noack, 1887[15] Tragina[k] Haeckel, 1895[16] Pseudotraginae[l] Schlosser, 1904[17] Nemorrhaedidae[m] Knottnerus-Meyer, 1907[18] Panthalopidae: Knottnerus-Meyer, 1907[19] Rupicapridae: Knottnerus-Meyer, 1907[20] Pseudoinae[n] Knottnerus-Meyer, 1907[21] Budorcatinae: Knottnerus-Meyer, 1907[22] Pantholopinae: Pocock, 1910[23] Ovicaprinae[f] Schlosser, 1911[24] Euceratheriinae[o] Frick, 1937[25] Ovini: Frick, 1937[26] Budorcadina: Pilgrim, 1939[27] Rupicaprina: Pilgrim, 1939[27] Nemorhaedina[p] Pilgrim, 1939[27] Pantholopina: Pilgrim, 1939[27] Rupicaprini: Simpson, 1945[28] Caprini: Simpson, 1945[29] Ovibovini: Simpson, 1945[29] Megalovinae[q] Dietrich, 1950[30] Nemorhaedini: Sokolov, 1953[31] Pantholopini: Sokolov, 1953[32] Euceratherini: Hibbard, 1955[33] Capricornini[r] Duvernois & Guérin, 1989[34] Pseudotragini: Solounias & Moelleken, 1992[35] Naemorhedini[s] Kalandadze & Rautian, 1992[36]
Rodzaje
68 rodzajów (w tym 54 wymarłe) – zobacz opis w tekście
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Koziorożce^[37], kozłowate (Caprini) – plemię ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae), obejmujące gatunki zaliczane do zwierzyny o dużym znaczeniu gospodarczym. Wśród Caprini są zwierzęta średniej wielkości, jak osiągający wagę ok. 30 kg goral, a także duże – dorodny samiec piżmowołu waży do 400 kg.

Koziorożce występują w Eurazji, Afryce i Ameryce Północnej^[38][39] – najczęściej na obszarach górskich, skalistych, często powyżej górnej granicy lasu. Niektóre gatunki występują na suchych terenach trawiastych, a piżmowół arktyczny w tundrze.

Pozyskuje się z nich mięso, skóry, rogi i runo. W krajach azjatyckich krew i niektóre części ciała kozłowatych wykorzystuje się w medycynie ludowej. Rogi wielu gatunków są wysoko cenionym trofeum myśliwskim. Koza i owca zostały udomowione i są wykorzystywane jako zwierzęta gospodarskie. W kilku krajach podejmowane są próby udomowienia piżmowołu. W Polsce występuje muflon sprowadzony jako zwierzę łowne.

Pomimo dużego znaczenia ekonomicznego dla człowieka wiele gatunków Caprini pozostaje słabo poznanych. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem. Według danych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody 70% gatunków kozłowatych jest narażona na wyginięcie (kategorie VU, EN i CR), z czego 30% zaliczono do kategorii zagrożonych (EN) i krytycznie zagrożonych (CR)^[40]. Do głównych przyczyn wpływających na wzrost zagrożenia wyginięciem należy utrata siedlisk, polowania oraz konkurowanie ze zwierzętami hodowlanymi o zasoby pokarmowe.

Do plemienia należą następujące rodzaje^[41][38][37]:

• Pantholops Hodgson, 1834 – cziru – jedynym przedstawicielem jest Pantholops hodgsonii (Abel, 1826) – cziru tybetańskie
• Oreamnos Rafinesque, 1817 – kozioł – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Oreamnos americanus (de Blainville, 1816) – kozioł śnieżny
• Budorcas Hodgson, 185 – takin
• Ammotragus Blyth, 1840 – arui – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Ammotragus lervia (Pallas, 1777) – arui grzywiasta
• Arabitragus Ropiquet & Hassanin, 2005 – arabotar – jedynym przedstawicielem jest Arabitragus jayakari (O. Thomas, 1894) – arabotar blady
• Hemitragus Hodgson, 1841 – tar – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Hemitragus jemlahicus (C.H. Smith, 1826) – tar himalajski
• Pseudois Hodgson, 1846 – nahur – jedynym przedstawicielem jest Pseudois nayaur (Hodgson, 1833) – nahur górski
• Capra Linnaeus, 1758 – koziorożec
• Nilgiritragus Ropiquet & Hassanin, 2005 – nilgiritar – jedynym przedstawicielem jest Nilgiritragus hylocrius (Ogilby, 1838) – nilgiritar leśny
• Ovis Linnaeus, 1758 – owca
• Rupicapra de Blainville, 1816 – kozica
• Naemorhedus C.H. Smith, 1827 – goral
• Capricornis Ogilby, 1837 – serau
• Ovibos de Blainville, 1816 – piżmowół – jedynym przedstawicielem jest Ovibos moschatus (A.E.W. Zimmermann, 1780) – piżmowół arktyczny

Tary z rodzaju Hemitragus nie są ze sobą tak blisko spokrewnione, jak do niedawna uważano. W 2005 Ropiquet i Hassanin zaproponowali wyłonienie dwóch nowych rodzajów: arabotar (Arabitragus) i nilgiritar (Nilgiritagus)^[42].

Opisano także szereg rodzajów wymarłych:

• J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 1–123. (ang.).
• J.A. Gaudry. Résultats des fouilles entreprises en Grèce sous tes auspices de l’Académie. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 52, s. 238–241, 297–299, 1861. (fr.). 
• J.E. Gray: Catalogue of ruminant Mammalia (Pecora, Linnaeus) in the British Museum. London: British Museum, 1872, s. 1–102. (ang.).
• M. Schlosser. Die fossilen Cavicornia von Samos. „Beiträge zur Paläontologie und Geologie Österreich-Ungarns und des Orients: Mitteilungen des Geologischen und Paläontologischen Institutes der Universität Wien”. 17, s. 21–118, 1904. (niem.). 
• T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 1–152, 1907. (niem.). 
• S. Schaub. Neue und wenig bekannte Cavicornier von Seneze. „Eclogae geologicae Helveticae”. 18 (2), s. 281–295, 1923. (niem.). 
• A.B. Bohlin. Cavicornia der Hipparion-Fauna Nord-Chinas. „Palaeontologia Sinica”. New series C. 9 (4), s. 1–166, 1935. (niem.). 
• A.B. Bohlin. Eine tertiäre Säugetier-Fauna aus Tsaidam. „Palaeontologia Sinica”. New series C. 14 (1), s. 1–111, 1937. (niem.). 
• Ch. Frick. Horned ruminants of North America. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 69, s. 1–669, 1937. (ang.). 
• G.E. Pilgrim. The fossil Bovidae of India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. 26, s. 1–356, 1939. (ang.). 
• G.G. Simpson. The principles of classification and a classification of mammals. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 85, s. 1–350, 1945. (ang.). 
• И.И. Соколов. Опыт естественной классификации полорогих (Bovidae). „Труды Зоологического института РАН”. 14, s. 1–295, ryc. i–xxii, 1953. (ros.). 
• K. Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971. Brak numerów stron w książce
• E.S. Vrba. New fossils of Alcelaphini and Caprinae (Bovidae: Mammalia) from Awash, Ethiopia, and phylogenetic analysis of Alcelaphini. „Palaeontologia africana”. 34, s. 127–198, 1997. (ang.). 
• H. Komosińska, E. Podsiadło: Ssaki kopytne: przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 265-279. ISBN 83-01-13806-8.
• G. Chen & Z. Zhang. Restudy of Chinese fossil bovids referred to Protoryx (Bovidae, Artiodactyla). „Vertebrata PalAsiatica”. 45 (2), s. 98–109, 2007. (ang.).