Korek topliwy

Korek topliwy – zwężający się ku dołowi gwintowany korek, zwykle wykonany z brązu, mosiądzu czy spiżu, z wywierconym na całej jego długości otworem. W tym otworze znajduje się rdzeń z metalu o niskiej temperaturze topnienia, najczęściej z ołowiu lub cyny. Umieszczony jest na górnej pokrywie skrzyni ogniowej kotła parowego. Korek topliwy pełni rolę zabezpieczenia kotła parowego przed eksplozją.

Poziom lustra wody w kotle powinien utrzymywać się na poziomie wyższym od najniższego dozwolonego – 10 cm od najwyższego miejsca skrzyni ogniowej^[1]. Obserwacja poziomu lustra wody w kotle na wodowskazie to jeden najważniejszych obowiązków drużyny parowozu. Zapewnia to uzyskanie optymalnego ciśnienia pary wodnej. Mimo że temperatura w skrzyni ogniowej osiąga 220 °C, rdzeń nie topi się, gdyż woda, pod warunkiem zachowania odpowiedniego jej poziomu, stale chłodzi korek.

W momencie nagłego obniżenia się poziomu wody następuje gwałtowny wzrost ciśnienia pary. Zachodzi przemiana izochoryczna.

Ze wzoru:

${\displaystyle {\frac {p}{T}}=const,}$

gdzie:

${\displaystyle p}$ – ciśnienie,

${\displaystyle T}$ – temperatura,

wynika, że wraz ze wzrostem ciśnienia pary wodnej wzrasta jej temperatura. Gdy osiągnie niebezpieczną granicę ok. 300 °C, rdzeń w korku zmienia stan skupienia ze stałego w ciekły. Przez udrożniony tym sposobem otwór korka do skrzyni ogniowej gwałtownie uwalnia się para pod dużym ciśnieniem, czemu towarzyszy charakterystyczny hałas, który sygnalizuje obsłudze parowozu niebezpieczeństwo wyparowania całej wody z kotła^[1]. Jednocześnie para częściowo gasi ogień^[1]. Mimo tego zdarzają się czasem katastrofy^[2].

W przypadku zignorowania zabezpieczenia cała woda w kotle zamienia się w parę wodną, która jest bezpośrednio ogrzewana. Ponieważ ciepło właściwe pary wodnej jest prawie dwa razy mniejsze niż wody (dwa razy mniej energii jest potrzebne do ogrzania kilograma pary wodnej, niż wody w stanie ciekłym), następuje szybszy wzrost temperatury i ciśnienia. Gaz wytwarzany jest w ilościach znacznie większych, niż są w stanie oddać do atmosfery zawory bezpieczeństwa i następuje eksplozja kotła.

• Leksykon naukowo-techniczny. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1984, s. 390. ISBN 83-204-0324-3.

• Reguły postępowania z korkami łatwotopliwymi na przykładzie parowozu Px48