Klejówka świerkowa

Klejówka świerkowa
	; Młode owocniki klejówki kleistej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	klejówkowate
Rodzaj	Gomphidius
Gatunek	klejówka świerkowa
	Nazwa systematyczna
	Gomphidius glutinosus (Schaeff.) Fr.; Epicr. syst. mycol.: 319 (Uppsala, 1838)
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Klejówka świerkowa (Gomphidius glutinosus (Schaeff. ex Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny klejówkowatych (Gomphidiaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gomphidius, Gomphidiaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Schaeffer nadając mu nazwę Agaricus glutinosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Fries, przenosząc go do rodzaju Gomphidius^[2].

Synonimy^[3]:

Agaricus adhaerens J.F. Gmel. 1792
Agaricus fuscus Batsch 1783
Agaricus glutinosus Schaeff. 1774
Agaricus mitratus J.F. Gmel. 1792
Agaricus velatus With. 1792
Agaricus viscidus var. atropunctus Pers. 1801
Cortinarius viscidus ß atropunctus (Pers.) Gray 1821
Gomphidius glutinosus var. glutinosus (Schaeff.) Fr. 1838
Gomphus glutinosus (Schaeff.) P. Kumm. 1871
Leucogomphidius glutinosus (Schaeff.) Kotl. & Pouzar 1972

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1990 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma również inne nazwy: bedłka kleista, klejówka kleista, klejówka śluzowata^[4]. Ma też ludowe nazwy regionalne: czop, klejak, ślimak, ślimaczek, tłuszcz, tłuścioch^[5].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 4–15 cm, u młodych okazów tępostożkowaty, później półkulisty, łukowaty, na koniec płaski i na środku wklęsły lub nawet lejkowaty. Brzeg zawsze podwinięty. Powierzchnia gładka i pokryta śluzem (w czasie suszy wysycha). Młode owocniki mają kolor fioletowosiwy, siwobrązowy, starsze czekoladowobrązowy, na koniec ochrowy^[6]. Często z brzegów kapelusza zwisają śluzowate resztki osłony^[7].

Blaszki

Rzadkie, różnej długości, zbiegające przy trzonie. Na młodych okazach białawe, na starszych ciemniejsze^[7].

Trzon

Wysokość 2–5 cm, grubość do 3 cm, walcowaty, pełny, śliski. Posiada zanikający pierścień^[6]. Powierzchnia biaława, dołem miejscami żółta. Pod kapeluszem resztki śluzowatej osłony^[7].

Miąższ

Pod kapeluszem brązowawy, w dolnej części miejscami cytrynowy, poza tym białawy. Ma łagodny smak i słaby zapach^[7].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki wydłużone, gładkie o rozmiarach 18–22 × 5–8 μm^[7].

Występowanie

Występuje na całej półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego^[5]. Rośnie w lasach iglastych lub mieszanych, niemal wyłącznie pod świerkami, bardzo rzadko pod innymi gatunkami drzew (grab pospolity, lipa)^[4]. Najczęściej występuje na glebach kwaśnych i niezbyt wilgotnych, szczególnie w obecności borówek^[8]. Owocniki pojawiają się od lipca do listopada^[6].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[9].

Znaczenie

Grzyb jadalny. Według niektórych autorów średniej jakości^[7], według innych jest to dobry grzyb jadalny, w smaku podobny do maślaka ziarnistego^[5]^[8]. Podczas gotowania wydziela dużo śluzu. Jego przyrządzanie jest pracochłonne, należy bowiem z kapelusza usunąć lepką i kwaskowatą skórkę. Dobrze nadaje się do marynowania w occie^[5]. Przez grzybiarzy jest on jednak rzadko zbierany^[8].

Gatunki podobne

klejówka plamista (Gomphidius maculatus) występująca pod modrzewiami. Różni się nieco barwą kapelusza (cielistoochrowy do brązowocielistego) i pokryta jest ciemnobrązowymi plamami^[7],
klejek alpejski (Chroogomphus helveticus). Nie jest śliski i ma owocnik pomarańczowobrązowy do różowofioletowego^[6].
klejek czerwonawy (Chroogomphus rutilus) nie jest śliski i ma czerwonobrązowy kapelusz^[6].

Przypisy

↑ Gomphidius glutinosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ ^a ^b ^c Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[iucn-1] Gomphidius glutinosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[if-2] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-4] Władysław Wojewoda: Checklist of Polisch Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Scienceas, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[mag-5] Albert Pilát, Otto Ušák: Mały atlas grzybów. Warszawa: PWRiL, 1977.

[wag-6] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Wojewoda-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[Gminder-8] Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[9] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]