Kazimierz Siemienowicz

Kazimierz Siemienowicz
	; Ostoja
Data urodzenia	ok. 1600
Data śmierci	po 1651
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Siemienowicz herbu Ostoja (ur. ok. 1600 niedaleko Rosieni na Żmudzi, zm. po 1651) – inżynier wojskowy, teoretyk artylerii.

Znaczek poczty litewskiej ze stroną dzieła Siemienowicza

Pochodzenie i przynależność etniczna

Pochodzenie Siemienowicza i jego przynależność etniczna stanowi przedmiot sporu w historiografii polskiej, litewskiej i białoruskiej. Według naukowców litewskich Siemienowicz urodził się niedaleko miejscowości Rosienie na Żmudzi^[1]^[2] w rodzinie ubogiego szlachcica herbu Ostoja^[3].

Siemienowicz mówił o sobie jako o szlachcicu litewskim^[1]. Historiografia polska zalicza go do spolonizowanej szlachty^[3] i określa jako inżyniera polskiego^[4]^[5]. Natomiast według historyków białoruskich^[6] pochodził on z drobnych książąt ruskich Siemienowiczów, rodząc się niedaleko Dubrouny na ziemi witebskiej^[7]. Niektóre słowa w leksyce Siemienowicza potwierdzają tę tezę^[8]. Wskazuje się także, że nie ma źródeł co do przynależności nazwiska Siemienowicz do herbu Ostoja, być może Kazimierz Siemienowicz kupił prawo do wydrukowania herbu w swoim dziele celem przysporzenia mu popularności. Możliwe jest także, że z tego powodu pomijał w swojej książce miejsce swojego pochodzenia^[9]. Historiografia białoruska lat 20. XX wieku pojęcie Litwina - w odniesieniu do okresu istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów - interpretowała w znaczeniu przynależności politycznej, a nie etnicznej, więc uważa się, że Siemienowicz, nazywając siebie Litwinem, miał na myśli pochodzenie z obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego^[10]. Podważa się jego studia na Akademii Wileńskiej, być może w aktach uczelni pod rokiem 1650 figuruje inna osoba o tym samym imieniu i nazwisku^[9].

Życiorys

Wykształcony m.in. w Niderlandach, dokąd został wysłany przez króla Władysława IV.^{[potrzebny przypis]} W roku 1651 był uczniem Akademii Wileńskiej, 7 czerwca 1651 r. zdał egzamin i uzyskał tytuł magistra sztuk wyzwolonych i filozofii^[11]. Odebrał szerokie wykształcenie humanistyczne, a poza językiem polskim znał jeszcze przynajmniej: litewski, łacinę i grekę, a być może także francuski.

Na pewno brał udział w oblężeniu Białej (22.03–27.05.1634), nic nie wiadomo o jego dalszym udziale w odsieczy smoleńskiej. Być może wziął także udział w bitwie pod Ochmatowem (30.01.1644), którą opisywał stosując narrację w pierwszej osobie. Przed 1646 r. przebywał za granicą – na pewno był w Niderlandach, służył w armii Prowincji pod dowództwem Wilhelma Henryka, ze wzmianek autora można przypuszczać, że brał udział w oblężeniu twierdz Hulst (prowincja Zelandia) i Murspey.

Do kraju powrócił na polecenie Władysława IV. W 1646 pełnił funkcję inżyniera artylerii z miesięcznym uposażeniem 100 zł. Na początku 1648 r. Siemienowicz przebywał u boku króla, przedstawiając mu rejestr „potrzeb artyleryjskich” niezbędnych na wyprawę przeciwko Chmielnickiemu. Gdy (prawdopodobnie przed 20 kwietnia) zmarł zastępca generała Korpusu Artylerii Koronnej Krzysztofa Arciszewskiego, na jego miejsce awansował oberster-lejtnant Siemienowicz.

W 1650 opublikował w Amsterdamie fundamentalne dzieło Artis Magnae Artilleriae pars prima (Wielkiej sztuki artylerii część pierwsza), przez prawie 200 lat podstawowy podręcznik artylerii w Europie^[5]. Pierwodruk (po łacinie) wydano w roku 1650; późniejsze wydania, kolejno: po francusku w 1651 r., po niemiecku w 1676 r. i po angielsku w roku 1729. Prawdopodobnie Siemienowicz napisał również drugą część pracy, która jednak nie została odnaleziona^[12].

W 1963 ukazało się w Polsce rocznicowe, dwujęzyczne wydanie (w języku oryginału oraz w polskim przekładzie) w nakładzie 1000 egzemplarzy.

W swoim podręczniku Kazimierz Siemienowicz omówił między innymi technologię wytwarzania rakiet, w tym rakiet wielostopniowych. Konstrukcje pierwszych wystrzelonych w XX w. w kosmos rakiet Sputnik 1 i Explorer 1 zgodne były z ideą przedstawioną trzy wieki wcześniej przez Siemienowicza, a jeszcze wcześniej opisanej przez Conrada Haasa.

Upamiętnienie

W 1962 r. Aeroklub Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zorganizował w Krakowie pierwsze ogólnopolskie (i pierwsze w Europie) Zawody Rakiet Amatorskich o puchar im. Kazimierza Siemianowicza. Puchar ufundował warszawski dziennik „Słowo Powszechne”^[13]. Jego imieniem nazwano ulicę na krakowskim Płaszowie i warszawskim Bemowie^[14].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Encyclopedia Lituanica, T. 5, Boston, 1970–1978, s. 147.
↑ Lietuviškoji tarybinė enciklopedija. 1983, T. 1, s. 166.
↑ ^a ^b T. Nowak, Kazimierz Siemienowicz, ca. 1600 – ca. 1651, Warszawa 1969, s. 182.
↑ Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 76–77. ISBN 83-223-1876-6.
↑ ^a ^b Słownik polskich pionierów techniki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1984, s. 189. ISBN 83-216-0339-4.
↑ Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, Т. 6, Ks. 1, red. Г. П. Пашкоў і in., Мінск 2001, s. 286.
↑ С. Ф. Цярохін, Трактат аб артылерыі, „Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”, 3 (1973), s. 8.
↑ А. М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 10.
↑ ^a ^b А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16.
↑ А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16–17.
↑ Łukasz Michalik: Kazimierz Siemienowicz – zapomniany geniusz, który podarował Europie artylerię. Fi Generation, 2012-08-05. [dostęp 2014-09-25]. (pol.).
↑ Stanisław Torecki, 1000 słów o broni i balistyce, Warszawa 1982, s. 227.
↑ PawełP. Elsztein PawełP., Młody modelarz rakiet, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Warszawa, 1975 .
↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 3.

Bibliografia

Zygmunt Celichowski: Jan Długosz, „Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego”. Poznań: Zygmunt Celichowski, 1885.
John Keegan: A History of Warfare, Alfred A. Knopf, New York 1993, ISBN 0-394-58801-0.
Kazimierz Siemienowicz: Wielkiej sztuki artylerii część pierwsza, Wyd. MON, Warszawa 1963.
Tadeusz Nowak: Kazimierz Siemienowicz, ok. 1600 – ok. 1651, Wyd. MON, Warszawa 1969.
Andrzej Marks: Ojcowie kosmonautyki, Książka i Wiedza, Warszawa 1984.

Linki zewnętrzne

Artis Magnae Artilleriae pars prima Google Books (łac.) [dostęp 2012-10-11]
Kazimierz Siemienowicz – zapomniany geniusz, który podarował Europie artylerię
Publikacje Kazimierza Siemienowicza w bibliotece Polona

[Encyclopedia_Lituanica-1] Encyclopedia Lituanica, T. 5, Boston, 1970–1978, s. 147.

[2] Lietuviškoji tarybinė enciklopedija. 1983, T. 1, s. 166.

[Nowak182-3] T. Nowak, Kazimierz Siemienowicz, ca. 1600 – ca. 1651, Warszawa 1969, s. 182.

[Ostoja-4] Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 76–77. ISBN 83-223-1876-6.

[Slownik-5] Słownik polskich pionierów techniki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1984, s. 189. ISBN 83-216-0339-4.

[6] Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, Т. 6, Ks. 1, red. Г. П. Пашкоў і in., Мінск 2001, s. 286.

[7] С. Ф. Цярохін, Трактат аб артылерыі, „Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”, 3 (1973), s. 8.

[8] А. М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 10.

[Бельскі16-9] А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16.

[10] А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16–17.

[fig0508-11] Łukasz Michalik: Kazimierz Siemienowicz – zapomniany geniusz, który podarował Europie artylerię. Fi Generation, 2012-08-05. [dostęp 2014-09-25]. (pol.).

[12] Stanisław Torecki, 1000 słów o broni i balistyce, Warszawa 1982, s. 227.

[13] PawełP. Elsztein PawełP., Młody modelarz rakiet, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Warszawa, 1975 .

[14] Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 3.

[1]