Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim

Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim

nr rej. KOK-I-11/54 z dnia 15.01.1954 oraz 1/76 z 19.10.1976
katedra
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Miejscowość	Gorzów Wielkopolski
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp.
Wezwanie	Wniebowzięcia NMP
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia Data zakończenia budowy koniec XIII wieku Aktualne przeznaczenie diecezja zielonogórsko-gorzowska Poprzednie wyznanie ewangelickie
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Gorzowa Wielkopolskiego Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
Położenie na mapie Polski Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
Położenie na mapie województwa lubuskiego Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
52°43′51″N 15°14′22″E/52,730833 15,239444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsza świątynia w mieście, wzniesiona jako miejski kościół parafialny pod koniec XIII w. na planie pseudobazylikowego korpusu trzynawowego z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta przy elewacji północnej.

Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic^[1]. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz elektorzy brandenburscy. Od 1537 do 1945 roku świątynia była kościołem ewangelickim^[2].

Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej prezbiterium jest zwrócone ku wschodowi, skąd w dniu Sądu ostatecznego przybędzie Chrystus, główne wejście natomiast znajduje się zawsze od zachodu, naprzeciw ołtarza głównego.

Pierwotny kształt korpusu kościoła z końca XIII wieku zmienił się w nieznaczny sposób. W 1489 roku dobudowano prezbiterium, a w 1621 roku nadbudowano wieżę i otrzymała hełm w stylu barokowym^[2]. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI w. kościół był świątynią luterańską, jej wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–1956 ponownie dostosowano go do potrzeb liturgii katolickiej.

Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha.

W roku 1982 katedra stanowiła centrum wydarzeń Gorzowskiego Sierpnia.

W 1997 wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II. Modlił się wówczas przy grobie bpa Wilhelma Pluty^[3].

1 lipca 2017 w wieży katedralnej wybuchł pożar^[4]. Tymczasowo ściągnięto iglicę i hełm. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych. 1 lutego 2021 bp Tadeusz Lityński przewodniczył w budynku katedry gorzowskiej pierwszej mszy świętej po pożarze^[5].

Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku (pierwotnie poliptyku) z ok. 1600 r. W predelli ołtarza przedstawiona została scena „ostatniej wieczerzy”, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów, pochodzące we wcześniejszego ołtarza^{[potrzebny przypis]}.

Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania, usytuowana na belce tęczowej.

W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu^[6].

Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych^{[potrzebny przypis]}.

W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 r.)^{[potrzebny przypis]}.

Na wieży wiszą cztery dzwony: Modlitewny 4000 kg, Wiara 1300 kg, Nadzieja 1200 kg i Miłość 1100 kg. Ważą razem ok. 7500 kg. Odlane zostały w 1921 roku w firmie ludwisarskiej Heinricha Ulricha i Friedricha Weulego w Apoldzie. Do 2017 roku wisiał także dzwon o imieniu Ave Maria, który waży 135 kg i powstał w 1498 roku. Obecnie jest eksponatem w muzeum gorzowskim. Dzwon został w 1708 roku uderzony przez piorun i uszkodzony na długości kilkudziesięciu centymetrów. Na dodatek stracił kabłąk, od tej pory dzwon jest niemy^{[potrzebny przypis]}.

Katedra gorzowska posiada największe organy na ziemi gorzowskiej. Składają się z 2,3 tys. piszczałek^{[potrzebny przypis]}.

• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
• Diecezja zielonogórsko-gorzowska
• Gorzów Wielkopolski

• Strona internetowa Katedry