Kamienica Gostkowskich w Krakowie
 nr rej. A-364 z dnia 20 czerwca 1967
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Bracka 3–5 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′37,77″N 19°56′10,10″E/50,060492 19,936139
| |
Kamienica Gostkowskich (znana także jako Kamienica Glixellich) – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy I przy ulicy Brackiej 3–5, na Starym Mieście.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W XIII wieku działka, na której znajduje się obecnie kamienica, stanowiła część posesji wójtowskiej, obejmującej również obszar zajmowany dziś przez sąsiednią Kamienicę Niderlandowską (nr 7). W końcu XIII wieku wójt Henryk wzniósł na niej murowaną wieżę mieszkalną z jednym pomieszczeniem na każdej kondygnacji. Była ona własnością kolejnych wójtów, aż do buntu wójta Alberta, gdy została skonfiskowana przez króla i przekazana Spytkowi z Melsztyna, późniejszemu kasztelanowi krakowskiemu. Jego spadkobiercy w II połowie XIV wieku wznieśli z wykorzystaniem wójtowskiej wieży okazałą rezydencję miejską. W XV wieku miała miejsce dalsza rozbudowa pałacu, m.in. dobudowano tylny trakt, a w fasadzie umieszczono wielkie kamienne okna. W XV wieku gmach uległ podziałowi na dwa budynki: północny, zwany Bursą Węgierską, i południowy, zwany domem Jerzego z Drohobycza[1].
Dom północny stał się w 1464 za pośrednictwem Jana Długosza własnością Akademii Krakowskiej i przez kolejne osiemdziesiąt lat pełnił funkcję bursy dla węgierskich studentów Akademii. W 1776 został zakupiony na licytacji przez S. Glixellego, który przeprowadził gruntowny remont, m.in. usuwając gotycką kamieniarkę. W 1818 otworzył on w budynku dom zajezdny, urządzając na parterze traktiernię, na piętrze pokoje gościnne, w sieni wozownię, a w oficynie stajnię. Dom południowy przez cały okres od połowy XV do połowy XIX wieku pozostawał własnością mieszczańską. Obie kamienice spłonęły podczas wielkiego pożaru Krakowa w 1850[1].
Kamienica Gostkowskich powstała w latach 1851–1852 w wyniku odbudowy i scalenia obu budynków według projektu Bogumiła Trennera dla R. Gostkowskiego. Podczas prac wzniesiono też nową klatkę schodową i oficyny oraz zaadaptowano pierwsze piętro na mieszkania. W latach 1934–1935 przekształcono otwory w parterze fasady oraz usunięto kolumnę międzyokienną, będącą ostatnim zachowanym elementem dekoracji nowożytnej[1].
W 1904 Zygmunt Sarnecki otworzył w tej kamienicy pierwszy w Krakowie salon sprzedaży dzieł sztuki – „Ars”. Pod nr 5 w połowie lat 30. XX wieku mieściła się Sala Królestwa krakowskiego zboru Świadków Jehowy[2]. Pod tym adresem mieściła się też filia administracji czasopisma „Złoty Wiek”[3]. W latach 2000–2011 swoją siedzibę miała kawiarnia Stara Prowincja. Od 2004 obok niej znajduje się kawiarnia Grzegorza Turnaua Nowa Prowincja[4].
20 czerwca 1967 kamienica została wpisana do rejestru zabytków[5]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków[6].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Kamienica reprezentuje styl późnoklasycystyczny. Ma ona dwie kondygnacje. Fasada jest dziewięcioosiowa, o prostym wystroju. W czwartej osi parteru znajduje się kamienny, półkoliście zwieńczony portal. Parter i pierwsze piętro oddzielone są od siebie gzymsem. Okna piętra ozdobione są gzymsami nadokiennymi[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9 t. I s. 604
- ↑ Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A PROPOS, 2012, s. 71–88, ISBN 978-83-63306-15-1.
- ↑ Złoty Wiek, „Złoty Wiek”, 1 września 1936, s. 16.
- ↑ Ulubione kluby i restauracje [online], gala.pl.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych miasta Krakowa
- ↑ Gminna ewidencja zabytków Krakowa