Julius Engelhardt
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Julius Engelhardt (ur. 5 czerwca 1899 w Au am Rhein, zm. 14 sierpnia 1944 w Brandenburgu) – działacz Świadków Jehowy w Niemczech podczas II wojny światowej, nadzorca produkcji i dystrybucji publikacji biblijnych w okresie zakazu działalności i prześladowań Świadków Jehowy, więzień i ofiara hitleryzmu.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Julius Engelhardt wychowywał się w rodzinie katolickiej. W roku 1913 po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął naukę w szkole handlowej, którą przedwcześnie zakończył z powodu jej zamknięcia. W latach 1915–1917 pracował w szpitalu w Rastatt.
W czerwcu 1917 roku został powołany do służby wojskowej, do 109. Pułku Grenadierów w Karlsruhe. Od marca do września 1918 roku brał udział w I wojnie światowej jako sanitariusz na froncie zachodnim. Po wojnie imał się różnych zawodów, w tym handlowca.
Ożenił się w 1928 roku. Miał pięcioro dzieci. W kwietniu 1930 roku po wybuchu Wielkiego Kryzysu, przez cztery lata był bezrobotny. W tym samym roku dołączył do grupy religijnej Międzynarodowego Stowarzyszenia Badaczy Pisma Świętego, znanej później jako Świadkowie Jehowy. Jego żona i dzieci pozostały w Kościele katolickim. W 1934 roku znalazł zatrudnienie jako pracownik budowlany w różnych firmach w Karlsruhe.
W roku 1933 władze hitlerowskie rozpoczęły prześladowania Świadków Jehowy, a w roku 1935 oficjalnie zakazały ich działalności. Wtedy Engelhardt rozpoczął działalność podziemną.
W grudniu 1936 roku został aresztowany za rozpowszechnianie publikacji biblijnych. Po sześciomiesięcznym wyroku więzienia znalazł pracę jako dekarz w Karlsruhe.
Wiosną 1939 roku zaczął pomagać w odbudowie struktury organizacyjnej zdelegalizowanych Świadków Jehowy w Niemczech. W czerwcu 1939 roku za namową Ludwiga Cyranka przejął pracę w konspiracyjnej drukarni Świadków Jehowy.
Od lipca do października 1939 roku potajemnie wyprodukował 120 kopii matryc, które co tydzień przekazywał kurierowi z Karlsruhe. Wybuch II wojny światowej zmusił go do rozstania się z rodziną, aby uniknąć służby w Wehrmachcie[a].
W październiku 1939 roku zorganizował konspiracyjną drukarnię w mieszkaniu przyjaciela w Bruchsal. Do lutego 1940 roku obaj drukowali publikacje biblijne. W tym czasie zaczął również przyjmować obowiązki kuriera i rozprowadzać niektóre kopie, które sam wykonał. Engelhardt pisał na maszynie matryce, z których potem powielał „Strażnicę”. Potem rozwoził je do punktów kontaktowych w Berlinie, Moguncji i Mannheim. Po aresztowaniu i egzekucji Ludwiga Cyranka w lutym 1940, w dużym stopniu przejął jego zadania.
W marcu 1940 roku musiał przenieść się do Zagłębia Ruhry, gdyż w Karlsruhe groziło mu uwięzienie. Po przejściowym pobycie w Essen znalazł sobie nielegalną kwaterę przy Beckstrasse 42 w Oberhausen-Sterkrade, skąd od początku 1941 do kwietnia 1943 roku wydał 27 różnych nakładów „Strażnicy”, początkowo 240, a później 360 egzemplarzy oraz różne inne pisma. Dzięki temu była jednym z najbardziej produktywnych drukarni w Niemczech w czasie wojny[1].
W okresie wojennym założył dodatkowe podziemne drukarnie dla Świadków Jehowy w południowych Niemczech (w tym w Monachium, Mannheim, Spirze, Dreźnie i Freibergu). Wygłaszał też przemówienia na tajnych spotkaniach członków grupy. Najważniejszym wydarzeniem było konspiracyjne zgromadzenie w Mannheim w październiku 1942 roku. W grudniu 1942 roku Engelhardt, będąc wówczas jeszcze na wolności, zobowiązał Świadków Jehowy mieszkających w pobliżu obozu Wewelsburg, żeby doręczali więźniom do obozu „Strażnicę”.
Wieczorem 3 kwietnia 1943 roku, gdy wrócił z podróży do Duisburga, gdzie na dworcu przekazał współwyznawcy nielegalne publikacje Świadków Jehowy, został aresztowany z powodu nakazu wydanego przez gestapo w Karlsruhe w 1939 roku. Aresztowany został przez tych samych dwóch policjantów z gestapo w Essen, którzy aresztowali go 24 października 1939 roku.
W czasie jego aresztowania zabezpieczono około 1000 egzemplarzy „Strażnicy” i 500 egzemplarzy innych publikacji, a także papier, maszynę do pisania oraz inne materiały do ich produkcji[b]. Engelhardt został aresztowany wraz z siedmioma innymi Świadkami Jehowy z Zagłębia Ruhry[c]. Pomimo brutalnego przesłuchania nie wyrzekł się swojej wiary.
2 czerwca 1944 roku wszystkich ich skazano na śmierć. Wkrótce potem zostali straceni. Jego egzekucja odbyła się 14 sierpnia 1944 roku w więzieniu brandenburskim. 18 września 1944 roku Sąd Najwyższy w Hamm skazał na ciężkie więzienie członków grupy z Essen, która pod kierownictwem Engelhardta urządzała spotkania oraz regularnie wydawała „Strażnice” i inne biuletyny. Wielu z nich skazano na śmierć[2][3][4].
Po aresztowaniu i straceniu Engelhardta oraz osób, które z nim powielały i rozpowszechniały czasopisma, osadzonym w Wewelsburgu udało się zdobyć maszynę do pisania. Jeden z nich pisał matryce. Drugi skonstruował powielacz z drewna. Utrzymujące z nimi łączność kobiety, będące także Świadkami Jehowy, przynosiły im spoza obozu materiały potrzebne do powielania. W końcu powielano tam tyle egzemplarzy „Strażnic”, że zaopatrywano znaczną część północnych Niemiec[5].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]18 marca 2008 roku przy Buschwiesenweg 13 w Karlsruhe umieszczono jego stolperstein[6][7].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Po dojściu do władzy nazistów w Niemczech konflikt między Świadkami Jehowy a narodowym socjalizmem stał się nieunikniony. Jego podstawy wynikały z oczekiwań nazistowskiego państwa, wymagającego bezwzględnego posłuszeństwa od wszystkich obywateli oraz nieugiętej postawy Świadków Jehowy. Uważali oni, że: Najwyższym Władcą jest Jehowa; chrześcijanie mają zachowywać całkowitą neutralność w sprawach politycznych; w razie śmierci Bóg wskrzesi tych, którzy zachowali wierność. Świadkowie Jehowy odmawiali więc używania pozdrowienia „Heil Hitler”, które ich zdaniem sugerowało przypisywanie zbawienia Hitlerowi. Odmawiali popierania polityki prowadzonej przez nazistowskie rządy, choć jednocześnie nigdy nie zachęcali do buntu przeciw jakiejkolwiek władzy. Uważali, że istnieje granica, której chrześcijanom nie wolno przekroczyć, ustanawiająca rozdział pomiędzy powinnościami wobec rządów ludzkich a obowiązkami wobec Boga.
- ↑ Zarówno Ludwig Cyranek, jak i Julius Engelhardt zostali wydani w wyniku zdrady Hansa Müllera z Drezna, który podjął współpracę z Gestapo. Müller przyczynił się do licznych aresztowań w Niemczech, Holandii oraz Czechosłowacji.
- ↑ W kwietniu 1943 roku aresztowani zostali: Wilhelm Bischoff, Julius Engelhardt, Julius Engelmann, Auguste Hetkamp, Johann Hörstgen, Friedrich Stoffels, Klara Stoffels i Paul Weseler. Wszyscy oni zajmowali się drukowaniem i dystrybucją publikacji biblijnych. Wykonano na nich wyrok kary śmierci.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ M. James Penton, Jehovah’s Witnesses in the Crucible of Nazi Persecution, „Jehovah’s Witnesses and the Third Reich”, 2004, s. 183 (ang.).
- ↑ Watchtower, Strumień płynie dalej, „Działalność świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych (część 2)”, 1974, s. 54.
- ↑ Czy Holocaust mógłby się powtórzyć?, „Przebudźcie się!”, 8 maja 2001, s. 12, 13.
- ↑ Michel Reynaud, Sylvie Graffard, Votage in the Nigth, „The Jehovah’s Witnesses and the Nazis: Persecution, Deportation, and Murder ...”, 2001, s. 212, 213 (ang.).
- ↑ Watchtower, Złagodzenie cierpień w obozach koncentracyjnych, „Działalność świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych (część 3)”, 1974, s. 54.
- ↑ Manfred Koch, Stopelpersteine Guide. Julius Engelhardt, stolpersteine-guide.de, Karlsruhe [dostęp 2020-05-11] (niem.).
- ↑ Julius Engelhardt [online], stolpersteine-karlsruhe.de [dostęp 2020-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-16] (niem.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Manfred Koch, Julius Engelhard. Drucker, Kurier und Organisator der Zeugen Jehovas, „Der Widerstand im deutschen Südwesten gegen das NS-Regime 1933–1945”, Stuttgart: M. Bosch/W. Niess (Hrsg.), 1984, s. 94–103 (niem.).
- Detlef Garbe, Zwischen Widerstand und Martyrium. Die Zeugen Jehovas im „Dritten Reich”, München: R.Oldenbourg, kwiecień 1999, s. 327–341 (niem.).
- Adalbert Metzinger, Menschen im Widerstand – Mittelbaden 1933–1943, „Sonderveröffentlichung des Kreisarchivs Rastatt, Band 13”, Rastatt: verlag regionalkultur, 2017, s. 82–85, ISBN 978-3-89735-978-9 (niem.).
- Manfred Koch, Stopelpersteine Guide. Julius Engelhardt, stolpersteine-guide.de, Karlsruhe [dostęp 2020-05-11] (niem.).