Judaszowiec południowy

Judaszowiec południowy
	; Judaszowiec południowy w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	Cercidoideae
Rodzaj	judaszowiec
Gatunek	judaszowiec południowy
	Nazwa systematyczna
	Cercis siliquastrum L.; Sp. Pl. 1: 374. May 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Judaszowiec południowy, judaszowiec wschodni (Cercis siliquastrum L.) – gatunek drzewa z rodziny bobowatych. Rodzimy obszar występowania obejmuje tereny Azji Mniejszej (Iran, Irak, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja) i południowej Europy (Albania, Bułgaria, Jugosławia, Grecja, Włochy). Jest uprawiany w Afryce i Ameryce Północnej^[5]. W Polsce jest uprawiany (bardzo rzadko) jako roślina ozdobna, znajduje się także w kolekcjach niektórych ogrodów botanicznych^[6].

Morfologia

Pokrój: W zasięgu swojego naturalnego występowania jest drzewem o wysokości do 14 m i luźnym pokroju^[7]. W polskim klimacie nie osiąga takiej wielkości, a często jest tylko krzewem^[6].
Pień: Kora ciemnoszara, gładka, z widocznymi pionowymi fałdami, które u starszych drzew mają poszarpane brzegi^[7].
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, nerkowate, całobrzegie, o sercowatej nasadzie i zaokrąglonym wierzchołku. Mają długość i szerokość do 10 cm i są nagie^[7]. Jesienią przebarwiają się na żółto^[6].
Kwiaty: Purpurowo-różowe kwiaty motylkowe zebrane w kilkukwiatowe baldachogrona. Wyrastają nie tylko na cienkich pędach, ale także na starszych gałęziach i pniu. Jest to tzw. kaulifloria, rzadko spotykana wśród drzew w klimacie umiarkowanym^[6].
Owoce: Suche, spłaszczone strąki o brunatnej barwie i długości do 10 cm^[7].
Rośliny podobne: Grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum), ma liście o podobnym kształcie, ale delikatnie karbowane i o zaostrzonym końcu, ułożone naprzeciwlegle^[8].

Biologia i ekologia

Roślina wieloletnia, fanerofit. W naturalnym środowisku rośnie na kamienistych, suchych i słonecznych zboczach. Kwitnie bardzo obficie w kwietniu-maju, przed rozwojem liści. Strąki utrzymują się na drzewie przez całą zimę^[8]^[7].

Nazewnictwo

Nazwa tego drzewa wiąże się z podaniem, iż na drzewie tego właśnie gatunku powiesił się Judasz. Istnieje legenda, że kwiaty tej rośliny były białe, a gdy powiesił się na niej Judasz zarumieniły się ze wstydu. W Biblii judaszowiec południowy nie jest wymieniony z nazwy ani razu, mimo to większość badaczy roślin biblijnych uważa, że jest on tym drzewem, na którym powiesił się Judasz. Gatunek ten jest też powszechnie uprawiany w ogrodach biblijnych^[9]. Alternatywnie nazwa tłumaczona jest pomyłką wynikającą z interpretacji pierwotnej nazwy znaczącej „drzewo żydowskie” Arbor Judae stosowanej do XIX wieku (także w języku polskim^[10]) z powodu popularności tego gatunku w nasadzeniach ozdobnych w rejonie Jerozolimy^[11]. Z czasem nazwa łacińska zaczęła być interpretowana jako „drzewo Judasza” (Arbor Judaeae), co wpłynęło na nazwę zwyczajową tego gatunku w różnych językach^[11].

Zastosowanie

Jest uprawiany jako roślina ozdobna^[12].
Kwiaty są jadalne – mają delikatny zapach i słodko-kwaskowy smak. Można dodawać je do sałatek^[13].
Pączków używa się jako namiastki kaparów^[12].

Uprawa

W Polsce może być uprawiany tylko w rejonach o cieplejszym klimacie (południowo-zachodnia część kraju), przemarza bowiem podczas surowych zim. W chłodniejszych rejonach Polski należy go na zimę okrywać matami. Jest natomiast bardzo odporny na suszę^[6].

Judaszowca południowego najłatwiej rozmnażać przez nasiona. Wysiewa się je wiosną w szklarni, pod folią lub w ciepłym inspekcie^[6].

Preferuje miejsca słoneczne i zaciszne, zabezpieczone od zimnych wiatrów. Najlepiej rośnie na luźnej, piaszczystej glebie o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Źle znosi przesadzanie. Nie wymaga przycinania. Drzewo należy nawozić nawozami azotowymi, ale nie później niż do końca czerwca, przedłużenie nawożenia czyni roślinę bardziej wrażliwą na mróz, gdyż pędy nie zdążą zdrewnieć przed zimą^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-27] (ang.).
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2014-08-26].
↑ Cercis siliquastrum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-11-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Drzewa Polaki. [dostęp 2014-11-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ ^a ^b Owen Johnson, David More: Przewodnik Collinsa. Drzewa. 1600 gatunków i odmian drzew rosnących w Europie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 100–103. ISBN 83-01-11074-0.
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Paweł Romanowski: Judaszowiec południowy. 2013. [dostęp 2013-11-20]. (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-27] (ang.).

[3] The International Plant Names Index. [dostęp 2014-08-26].

[iucn-4] Cercis siliquastrum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-11-20].

[judaszowiec-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Drzewa Polaki. [dostęp 2014-11-25].

[johnson-7] Owen Johnson: Drzewa. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.

[collins-8] Owen Johnson, David More: Przewodnik Collinsa. Drzewa. 1600 gatunków i odmian drzew rosnących w Europie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009. ISBN 978-83-7073-643-9.

[rb-9] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[seneta-10] Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 100–103. ISBN 83-01-11074-0.

[mabb-11] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[podbielkowski-12] Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[13] Paweł Romanowski: Judaszowiec południowy. 2013. [dostęp 2013-11-20]. (pol.).

[1]