Jiftach Spektor
12 zwycięstw | |
generał brygady | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Główne wojny i bitwy |
Jiftach Spektor (hebr. יפתח ספקטור, ur. 20 października 1940) – izraelski pilot wojskowy, generał brygady, as myśliwski z dwunastoma zestrzeleniami na koncie. Uczestnik wojny sześciodniowej i wojny Jom Kipur. Brał udział w operacji „Opera”. Dowódca dwóch baz izraelskich wojsk lotniczych.
Latał głównie na myśliwcach Mirage III, F-4 Phantom II i F-16 Fighting Falcon.
W 2003 roku został jednym z dwudziestu siedmiu sygnatariuszy (najwyższym stopniem) tak zwanego Listu Pilotów, w którym izraelscy lotnicy odmawiali bombardowania celów w Palestynie w sytuacji, gdy groziłoby to przypadkowymi ofiarami cywilnymi.
Po odejściu z wojska zaczął pracować w branży high-tech. Opublikował dwie książki: autobiografię (wydaną również w Polsce) i fabularyzowane wspomnienia z wojny Jom Kipur.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Jest jedynym synem Cewiego i Szoszany Spektorów, członków Hagany[1]. Ojciec poległ na morzu 18 maja 1941 roku, podczas misji mającej na celu sabotaż zakładów naftowych w libańskim Trypolisie (Liban był wówczas terytorium podległym Francji Vichy). Szoszana (z domu Tatar[1]), córka Żydów mołdawskich, którzy wyemigrowali do Palestyny, była jednym z pierwszych członków Palmach. Jiftach pierwsze lata życia spędził częściowo przy matce, częściowo zaś – w kibucach, pod opieką przyjaciół i krewnych[2]. W 1951 roku przeprowadził się z matką do kibucu Giwat Brenner; jako nastolatek działał w ruchu skautowym, odbył też kurs szybowcowy i kurs pilotażu lekkich samolotów[3].
W wieku siedemnastu i pół roku zaciągnął się do wojska na ochotnika (niezbędna do tego była pisemna zgoda matki)[4].
Kariera wojskowa
[edytuj | edytuj kod]Szkoląc się, Spektor latał na Harvardach i Glosterach Meteorach[5]. Jego pierwszą jednostką bojową (do której dołączył w grudniu 1960 roku) była 105. Eskadra „Skorpion”, stacjonująca w bazie lotniczej Chacor, wyposażona wówczas w Dassaulty Super Mystère’y[6]. W roku 1961 po raz pierwszy uczestniczył w walce powietrznej[7] .
Po trzech latach służby w jednostce liniowej rozważał odejście z wojska i podjęcie studiów medycznych[8]. W tamtym okresie, w 1964 roku, Spektor ożenił się z ciężarną już Ali (Alizą); w listopadzie przyszło na świat pierwsze z ich czworga dzieci, syn Itaj[9]. 30 grudnia 1965 roku musiał katapultować się z Super Mystère’a B.2 w następstwie eksplozji silnika[10]. Od razu po badaniach lekarskich, podczas których stwierdzono, że nie odniósł obrażeń, Spektor dowiedział się od Beniego Peleda, dowódcy bazy Chacor, że otrzymał przydział do 101. Eskadry, latającej na Mirage’ach III, w Izraelu znanych pod lokalną nazwą Szachak. Polubiwszy tę maszynę, wkrótce zrezygnował z planów zostania lekarzem i postanowił przedłużyć służbę w wojsku[11].
Wojna sześciodniowa
[edytuj | edytuj kod]1 stycznia 1967 roku został tymczasowo przydzielony do nowej jednostki: 119. Eskadry „Nietoperze”, stacjonującej w bazie Tel Nof[13], w celu odbycia zaawansowanego kursu dowódczego. Stało się to zaledwie pół roku przed wybuchem wojny sześciodniowej. Pierwszego dnia tego konfliktu jego 101. Eskadra wzięła udział w operacji „Skupienie” – zaskakującym uderzeniu na bazy egipskich wojsk lotniczych przeprowadzonym 5 czerwca rano, o godzinie 7:45[14]. Spektor atakował bazę Kair-Zachód w składzie klucza trzech maszyn (wraz z Odedem Maromem i Jairem Neumannem) w ramach zakrojonego na dużą skalę uderzenia, do którego rzucono niemal całe izraelskie lotnictwo[15]. Spektor zrzucił dwie bomby na pas startowy, aby uniemożliwić poderwanie egipskich samolotów w powietrze, a następnie atakował zaparkowane maszyny za pomocą działek, skupiając się zwłaszcza na bombowcach Tu-16[16]. Według danych izraelskich w samej pierwszej fali uderzenia zniszczono 186 egipskich samolotów za cenę dziesięciu własnych[17]. Spektor opisywał później wojnę jako „sześć najdonioślejszych dni naszego życia”[18], samą operację „Skupienie” nazwał zaś „operacją taktyczną o znaczeniu strategicznym”, która z tego właśnie względu „zajmuje ważne miejsce w historii wojskowości”[19].
Nazajutrz wplątał się w incydent międzynarodowy, którego szczegóły do dziś pozostają nie w pełni wyjaśnione: atak na amerykański okręt rozpoznania radioelektronicznego USS „Liberty” (GTR-5). Według relacji Spektora jednostka nie miała żadnych znaków rozpoznawczych, a atak z użyciem działek rozpoczął – wspólnie ze swoim skrzydłowym – dopiero na wyraźny rozkaz dowództwa wydany przez radio[20] (następnie atak przypuściła izraelska marynarka). Po powrocie do bazy Chacor usłyszał od swojego przełożonego Dawida Iwrego, że zaatakowana jednostka była okrętem izraelskim, później zaś – że francuskim[21]. Dopiero po dłuższym czasie dowiedział się, że była to w istocie jednostka amerykańska.
Serwis internetowy prowadzony przez marynarzy z „Liberty”, którzy przeżyli atak, podaje wszakże informację, że okręt miał banderę na maszcie, a Izraelczycy od początku byli w pełni świadomi, że mają do czynienia z okrętem amerykańskim; to samo źródło twierdzi, że izraelskie Mirage’e wykorzystały w ataku nie tylko działka, lecz także pociski rakietowe i napalm[22]. Odtajnione opracowanie sporządzone przez NSA nie potwierdza informacji o użyciu napalmu, ale stwierdza, że izraelscy piloci (to znaczy Spektor i jego prowadzony) nie dochowali należytej staranności, ponieważ „Liberty” miała wyeksponowane oznaczenia przynależności państwowej i można ją było zidentyfikować[23].
Wojna na wyczerpanie
[edytuj | edytuj kod]7 kwietnia 1967 roku Spektor odniósł pierwsze zwycięstwo powietrzne – nad syryjskim MiG-iem-21 – i drugie, współdzielone z Binjaminem Romachem[24]. Stało się to w toku dużego starcia powietrznego nad granicą syryjską, w którym piloci izraelskich Mirage’ów zapisali sobie na konto w sumie sześć zestrzeleń[25]. W kwietniu 1969 roku Spektor został przydzielony jako instruktor do szkoły lotniczej w niedawno utworzonej bazie lotniczej Chacerim; szkoła podlegała Ranowi Peckerowi (Ronenowi), z którym Spektor wcześniej popadł w konflikt[26]. Piloci uczniowie szkolili się na Fougach Magisterach. Spektor wspomina służbę w charakterze instruktora jako „zajęcie ciekawe i przyjemne”, ale też „wymagającą i trudną pracę”[27].
Kolejny sukces Spektora w walkach powietrznych nadszedł dopiero dwa lata po pierwszym: 26 czerwca 1969, w starciu z egipskimi MiG-ami-21, odniósł drugie zwycięstwo indywidualne[24] (w sumie w okresie od 24 czerwca do 7 lipca Izraelczycy strącili dziewięć egipskich MiG-ów-21[28]). W toku starcia Spektor zapuścił się jednak zbyt daleko w głąb Egiptu, przez co nie był w stanie wrócić do bazy macierzystej. Ze względu na to, że po drodze musiał jeszcze zgubić dwa kolejne egipskie MiG-i-21, paliwa wystarczyło mu jedynie na lot do bazy lotniczej Abu Rudajs na wschodnim wybrzeżu Synaju[29]. Trzecie zwycięstwo indywidualne Spektor zapisał sobie na konto 20 lipca 1969 roku, pierwszego dnia operacji „Bokser” – ofensywy powietrznej wzdłuż Kanału Sueskiego[30].
27 maja 1970 roku został dowódcą 101. Eskadry[31]. W roku 1970 odniósł w sumie cztery i pół zwycięstwa, kolejno 6 marca (MiG-21), 10 lipca (MiG-21; od tego momentu przysługiwał mu umowny tytuł asa myśliwskiego za osiągnięcie liczby pięciu strąceń), 27 lipca (dwa MiG-i-17) i 30 lipca (MiG-21 wspólnie z Awrahamem Szalmonem w bitwie, w której Sowieci – czynnie wspierający Egipcjan – stracili w sumie pięć maszyn tego typu)[24][32]. Tydzień później tak zwana wojna na wyczerpanie dobiegła końca. Spektor wyraża się krytycznie o warunkach zawieszenia broni z Egiptem i skutkach wojny, która w jego opinii zakończyła się klęską Izraela na szczeblu strategicznym („Egipcjanie spojrzeli nam w oczy, a Izrael odwrócił wzrok”)[33], a także o sposobie, w jaki izraelskie wojska lotnicze stosowały nowe samoloty myśliwsko-uderzeniowe F-4 Phantom II (w Izraelu nazwane Kurnas) do ataków na egipskie baterie pocisków przeciwlotniczych – zadały one Phantomom dotkliwe straty[34].
W sierpniu 1971 roku Spektora, wówczas już dowódcę 101. Eskadry, przeniesiono do nowej jednostki: 107. Eskadry „Rycerzy Pomarańczowego Ogona”, formowanej na nowo w Chacerim właśnie na Phantomach[35]. 107. Eskadrę powołano do życia 5 grudnia; 10 grudnia do Chacerim przyleciały pierwsze Phantomy, maszyny o numerach 43, 44, 49, 59, 65 i 67[36]. Pod koniec 1972 roku eskadra Spektora wzięła udział w nalotach prowadzonych przez izraelskie lotnictwo na cele w Syrii i Libanie.
Wojna Jom Kipur
[edytuj | edytuj kod]Krótko przed rozpoczęciem wojny Jom Kipur – 13 września 1973 roku – Spektor z Michą Orenem jako drugim członkiem załogi odniósł kolejne dwa zwycięstwa powietrzne nad syryjskimi MiG-ami-21, swoje pierwsze za sterami Phantoma[24]. Był to udany dzień dla izraelskiego lotnictwa, po dwa zwycięstwa uzyskali również dwaj inni piloci będący asami myśliwskimi – Jisrael Baharaw i Amos Bar (obaj w Mirage’ach)[37] – a spośród pilotów „Rycerzy Pomarańczowego Ogona” strącenie zaliczył też Szlomo Egozi[38].
6 października 1973 roku wybuchła wojna. Dwa dni później Spektor (już z Royem Manoffem na tylnym fotelu) odniósł zwycięstwo nad MiG-iem-21[24]. Dzień później dowodził formacją ośmiu samolotów, która wspólnie z ośmioma maszynami 119. Eskadry miała uderzyć na syryjski ośrodek dowodzenia w silnie bronionym Damaszku[39]. Wprawdzie Phantomy 119. Eskadry dowodzone przez Arnona Lawuszina dotarły nad cel, ale formacja Spektora, która nie mogła znaleźć drogi poprzez skryte w chmurach góry, musiała zawrócić[40]. Nie chcąc marnować bomb podwieszonych pod jego samolotami (przed lądowaniem niezbędne byłoby ich wyrzucenie), skontaktował się z siłami lądowymi i poprosił o wyznaczenie mu innego celu. Ostatecznie został naprowadzony na syryjską kolumnę, wchodzącą w skład sił walczących na wzgórzach Golan (tak zwana bitwa w Dolinie Łez) z wojskami generała Ben-Gala[41]. Później 107. Eskadra jeszcze wielokrotnie atakowała cele naziemne, między innymi syryjskie bazy lotnicze[42].
Ostatnie potwierdzone zwycięstwo powietrzne w karierze Spektor odniósł 14 października 1973 roku[24]. Sam Spektor wspomina, że 10 października wyszedł zwycięsko z bardzo trudnej walki manewrowej z MiG-iem-21 nad zboczem górskim w rejonie As-Suwajdy, nie zgłosił jednak zestrzelenia, gdyż wplątał się w walkę z naruszeniem zasad, które sam narzucił swojej eskadrze[43]. Informację, że faktycznie doszło do takiego starcia, potwierdza Szlomo Aloni[44].
W późniejszych latach Spektor ostro krytykował izraelskich dowódców najwyższego szczebla za chaos, który jego zdaniem zasiali w izraelskich siłach zbrojnych, wydając sprzeczne rozkazy, ślepo ufając informacjom wywiadowczym i zbyt wolno reagując na informacje napływające z frontu[45].
Spektor opuścił stanowisko dowódcy 107. Eskadry w grudniu 1973 roku[46]. W roku 1976 wysłano go na rok do Stanów Zjednoczonych, na studia na UCLA[47]. Następnie służył jako szef wydziału operacyjnego izraelskich wojsk lotniczych[48]; na tym stanowisku zabiegał o sformowanie oddziałów specjalnych podległych bezpośrednio lotnictwu[49]. Odszedł z wojska w sierpniu 1978 roku[50].
Lata osiemdziesiąte
[edytuj | edytuj kod]Po przejściu Jiftacha do cywila rodzina Spektorów zamieszkała w kibucu Cowa[50]. Kilka miesięcy później, pod koniec roku 1979, namówiony przez generałów „Rafula” Eitana i Dawida Iwrego, Spektor postanowił wrócić do służby czynnej jako dowódca bazy Ramat Dawid i oficer odpowiedzialny za wprowadzenie do izraelskich wojsk lotniczych nowych myśliwców wielozadaniowych General Dynamics F-16A/B[51]. Stanowisko objął 1 stycznia 1980 roku[7] , a pierwsze maszyny przybyły do Izraela w lipcu[52].
7 czerwca 1981 roku F-16 z Ramat Dawid przeprowadziły nalot na iracki reaktor jądrowy Osirak; operacji nadano kryptonim „Opera”. Spektor był jednym z ośmiu pilotów wchodzących w skład formacji uderzeniowej pod dowództwem Zeewa Raza. Na własną prośbę wszedł w skład drugiej czwórki, prowadzonej przez Amira Nachumiego, ale zajął dalsze miejsce w formacji, wychodząc z założenia, że dowódcami powinni być piloci mający największe doświadczenie na F-16, on sam zaś powinien tylko być obecny po to, aby w razie potrzeby służyć im doświadczeniem[53]. Decyzja o wzięciu udziału w operacji wzbudziła jednak kontrowersje w bazie; takie rozwiązanie oznaczało, że Spektor, który był dowódcą samej bazy, a nie pilotem którejś ze stacjonujących w niej eskadr, wepchnął się na miejsce innego lotnika wyznaczonego do lotu nad Irak – Raniego Falka[54] . Ostatecznie właśnie bomby Spektora jako jedyne nie trafiły w cel. Przyczyną błędu w celowaniu była częściowa utrata przytomności wskutek przeciążenia[55]. Jedna z bomb zrzuconych przez Spektora w ogóle nie eksplodowała[54] .
Po dwóch latach dowodzenia bazą Ramat Dawid Spektor przez kolejne trzy lata dowodził bazą Tel Nof. Podczas wojny libańskiej w 1982 roku jako pilot uderzeniowego A-4 Skyhawka uczestniczył w ataku na syryjską baterię 2K12 Kub w formacji prowadzonej przez Gideona Tolkowskiego[7] . Ostatecznie przeszedł do rezerwy w październiku 1984 roku[56]. Jako pilot rezerwy latał do roku 2003, uczestnicząc w procesie szkolenia nowych lotników wojskowych[7] .
Po odejściu z wojska
[edytuj | edytuj kod]Przeszedłszy do rezerwy, J.Spektor zainwestował pożyczone od matki pieniądze w podróż do Stanów Zjednoczonych Ameryki w celu poszukiwania pomysłów na rozwinięcie własnego biznesu[57]. Zainteresował się problematyką pilotażu śmigłowców, z którymi zapoznał się bliżej jako dowódca bazy Tel Nof, a zwłaszcza przyrządami mogącymi zapewnić większe bezpieczeństwo podczas lotów nocnych na małej wysokości[58]. Ostatecznie podjął współpracę z Elbitem, pod którego egidą stworzył zintegrowany system nawigacyjny dla śmigłowców[59]. W późniejszych latach zaczął pracę w branży energetyki wiatrowej[60].
24 września 2003 roku generał brygady (alluf) Jiftach Spektor został sygnatariuszem (najstarszym stopniem z dwudziestu siedmiu) tak zwanego Listu Pilotów, w którym izraelscy lotnicy odmawiali bombardowania celów w Palestynie w sytuacji, gdy groziłoby to przypadkowymi ofiarami wśród cywilów[61]. Lotników, którzy podpisali list, ostro krytykowano, niektórzy parlamentarzyści nazywali ich zdrajcami[62] . Minister obrony Sza’ul Mofaz stwierdził, że List Pilotów zwiększa siłę palestyńskich organizacji terrorystycznych[62] . Spektora zmuszono do zakończenia służby w rezerwie i ostatecznego opuszczenia sił zbrojnych[63].
Jest autorem dwóch książek: autobiografii (wydanie polskie: Głośno i wyraźnie. Wspomnienia izraelskiego asa myśliwskiego, Wydawnictwo Replika 2015, ISBN 978-83-7674-484-1) i fabularyzowanych wspomnień z wojny Jom Kipur[64]. Mieszka w Ramot ha-Szawim[65].
Zwycięstwa
[edytuj | edytuj kod]Zestawienie potwierdzonych zwycięstw indywidualnych i grupowych Jiftacha Spektora[24].
Data | Strącony samolot | Przynależność | Samolot Spektora | Broń | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|
7 kwietnia 1967 | MiG-21 | Syria | Mirage IIICJ | działko | |
7 kwietnia 1967 | MiG-21 | Syria | Mirage IIICJ | działko | ½ zwycięstwa, dzielone z Binjaminem Romachem |
26 czerwca 1969 | MiG-21 | Egipt | Mirage IIICJ | działko | |
20 lipca 1969 | MiG-21 | Egipt | Mirage IIICJ | działko | |
6 marca 1970 | MiG-21 | Egipt | Mirage IIICJ | działko | |
10 lipca 1970 | MiG-21 | Egipt | Mirage IIICJ | dzia��ko | |
27 lipca 1970 | MiG-17 | Egipt | Mirage IIICJ | działko | |
27 lipca 1970 | MiG-17 | Egipt | Mirage IIICJ | AIM-9D | |
30 lipca 1970 | MiG-21 | Związek Sowiecki | Mirage IIICJ | AIM-9D | ½ zwycięstwa, dzielone z Awrahamem Szalmonem |
13 września 1973 | MiG-21 | Syria | F-4E | AIM-9D | Drugi członek załogi: Micha Oren |
13 września 1973 | MiG-21 | Syria | F-4E | AIM-9D | Drugi członek załogi: Micha Oren |
8 października 1973 | MiG-21 | Egipt | F-4E | działko | Drugi członek załogi: Roy Manoff |
14 października 1973 | MiG-21 | Egipt | F-4E | AIM-9D | Drugi członek załogi: Roy Manoff |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Spektor 2015 ↓, s. 53.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 54–57.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 64–66.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 179.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 21.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 18–19.
- ↑ a b c d Golowanow ↓.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 107.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 110–111.
- ↑ The Year 1965. ejection-history.org.uk. [dostęp 2016-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-04)]. (ang.).
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 113.
- ↑ Łukasz Golowanow: Joram Agmon – pierwszy pogromca MiG-a-21. Konflikty.pl, 14 kwietnia 2016. [dostęp 2016-05-01].
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 121.
- ↑ Aloni 2001 ↓, s. 31.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 133–137.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 138–139.
- ↑ Aloni 2001 ↓, s. 49.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 131.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 141.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 147–149.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 149–151.
- ↑ Summary of Events. [dostęp 2016-04-02]. (ang.).
- ↑ Gerhard i Millington 1981 ↓, s. 28, 41.
- ↑ a b c d e f g SPECTOR Yiftah. cieldegloire.com. [dostęp 2016-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 marca 2016)]. (fr.).
- ↑ Aloni 2004 ↓, s. 15.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 198–199.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 199–200.
- ↑ Aloni 2004 ↓, s. 49.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 188–196.
- ↑ Aloni 2004 ↓, s. 51.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 211.
- ↑ Aloni 2004 ↓, s. 62–63.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 264.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 269–272.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 276.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 287–288.
- ↑ Aloni 2004 ↓, s. 84.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 297.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 342.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 347.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 350–353.
- ↑ Aloni 2013 ↓, s. 44–45.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 363–366.
- ↑ Aloni 2013 ↓, s. 40.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 370–372.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 368.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 374.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 380.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 389–391.
- ↑ a b Spektor 2015 ↓, s. 402.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 403–405.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 425.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 440–441.
- ↑ a b Claire 2004 ↓.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 443.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 407.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 407–408.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 410.
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 418.
- ↑ WindWells Wind-Power Multiplication Ltd. [dostęp 2016-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-02)]. (ang.).
- ↑ Greg Myre: 27 Israeli Reserve Pilots Say They Refuse to Bomb Civilians. nytimes.com, 25 września 2003. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).
- ↑ a b Alon i Harel 2003 ↓.
- ↑ Anshel Pfeffer: Pilot Who Refused to Bomb Palestinian Targets Gets 'Golden Wings'. Ha-Arec, 5 lutego 2010. [dostęp 2016-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-25)]. (ang.).
- ↑ Spektor 2015 ↓, s. 72–74.
- ↑ Iftach Spector. hornfischerlit.com. [dostęp 2016-07-19].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Gideon Alon, Amos Harel: Mofaz: IAF Pilots' Letter of Refusal Benefits Terror Groups. Ha-Arec, 2003-09-24. [dostęp 2016-04-03]. (ang.).
- Shlomo Aloni: Arab-Israeli Air Wars 1947–82. Osprey Publishing, 2001. ISBN 978-1-84176-294-4. OCLC 45336797. (ang.).
- Shlomo Aloni: Israeli Mirage and Nesher Aces. Oxford: Osprey Publishing, 2004. ISBN 978-1-84176-653-9. OCLC 60792661. (ang.).
- Shlomo Aloni: Israeli F-4 Phantom II Aces. Osprey Publishing, 2013. ISBN 1-299-59754-8. OCLC 843341216. (ang.).
- Rodger W. Claire: Raid On the Sun: Inside Israel's Secret Campaign that Denied Saddam the Bomb. New York: Broadway Books, 2004. ISBN 978-0-7679-1808-4. OCLC 820868926. (ang.).
- William D. Gerhard, Henry W. Millington: Attack on a Sigint Collector, the U.S.S. Liberty. 1981. [dostęp 2016-07-19]. (ang.).
- Łukasz Golowanow: Jiftach Spektor: „Miano asa nic dla mnie nie znaczyło”. Konflikty.pl, 15 lutego 2016. [dostęp 2016-07-19].
- Łukasz Golowanow: Joram Agmon – pierwszy pogromca MiG-a-21. Konflikty.pl, 14 kwietnia 2016. [dostęp 2016-07-19].
- Jiftach Spektor: Głośno i wyraźnie. Wspomnienia izraelskiego asa myśliwskiego. Łukasz Golowanow (tłum.). Zakrzewo: Replika, 2015. ISBN 978-83-7674-484-1. OCLC 932245597.
- SPECTOR Yiftah. cieldegloire.com. [dostęp 2016-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 marca 2016)]. (fr.).
- The Year 1965. ejection-history.org.uk. [dostęp 2016-04-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 czerwca 2016)]. (ang.).