Jaskier lodnikowy

Jaskier lodnikowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	Beckwithia
Gatunek	jaskier lodnikowy
	Nazwa systematyczna
	Beckwithia glacialis (L.) Á.Löve & D.Löve; Sp. pl. 1:553. 1753
Synonimy
	Hecatonia glacialis Schur; Oxygraphis gelida O. Schwarz; Oxygraphis gelidus O.Schwarz; Oxygraphis glacialis (L.) Dalla Torre; Oxygraphis vulgaris Freyn; Ranunculus glacialis L.;
	Hecatonia glacialis Schur; Oxygraphis gelida O. Schwarz; Oxygraphis gelidus O.Schwarz; Oxygraphis glacialis (L.) Dalla Torre; Oxygraphis vulgaris Freyn; Ranunculus glacialis L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskier lodnikowy, j. lodownikowy^[4] (Beckwithia glacialis (L.) Á.Löve & D.Löve) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych^[3]. W wykazie flory Polski opisany jako Ranunculus glacialis L.^[4]. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa glacies oznaczającego lód i nawiązuje do występowania tego gatunku w najwyższych położeniach górskich i o obszarach arktycznych (kojarzonych z lodem)^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek arktyczny. Rośnie dziko w tundrach Azji (w Magadanie), północnej i wschodniej Europy (na wyspach archipelagu Svalbard, Jan Mayen i w Murmańsku) oraz w północnej Ameryce (Grenlandia i Alaska)^[6], a także w Alpach i Tatrach. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest rośliną rzadką^[5].

Morfologia

Pokrój: Długość 5-15 cm^[7].
Łodyga: Dość gruba, soczysta, wzniesiona lub pokładająca się, naga^[5]^[8].
Liście: Żywozielone, błyszczące. Są dłoniasto 3-sieczne, składające się z 3-wrębnych lub 3-dzielnych liści, przy czym wręby mają lancetowaty, tępawy kształt. Liście odziomkowe grube, 3-5-sieczne, liście łodygowe górne siedzące o wąskolancetowatych odcinkach^[7]. Blaszka liściowa osiąga 1–4 cm długości oraz 1,5–4,5 cm szerokości. Ogonek liściowy jest nagi i ma 0,5–2 cm długości^[9].
Kwiaty: Na jednej łodydze tylko 1-3 dużych w stosunku do wielkości rośliny kwiatów o silnie owłosionym z zewnątrz kielichu^[5]. Jego działki osiągają 7–12 mm długości. Kwiaty mają białe lub białoróżowe z zewnątrz płatki korony, odwrotnie owalne płatków, o długości 9–15 mm^[9]. Liczne słupki i pręciki^[5].
Owoc: Nagie niełupki o długości 2–3 mm. Tworzą owoc zbiorowy – wieloniełupkę o półkulistym kształcie i 7–16 mm długości^[9].
Korzeń: Drobne, ale mocne i rozgałęzione korzenie, którymi umacnia ruchome piargi^[7].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie w szczelinach skalnych, często na pionowych niemal ścianach, na półkach skalnych, w murawie, na piargach, na osypiskach kamieni^[7]. Występuje na wysokości do 4250 m n.p.m.^[9] Typowa roślina górska. W Polsce pospolita w Tatrach Wysokich^[7]. Występuje od piętra kosówki do piętra turniowego, ale głównie w dwóch najwyższych piętrach roślinności, wyłącznie na granitowym podłożu (roślina kwasolubna). Gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Androsacetalia alpinae^[10]. Roślina trująca. Jak wszystkie jaskry zawiera trującą ranunkulinę.

Zmienność

W obrębie tego gatunku oprócz podgatunku nominatywnego wyróżniono jeden podgatunek^[3]:

Beckwithia glacialis subsp. chamissonis (Schltdl.) Á.Löve & D.Löve

Galeria zdjęć

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 288. ISBN 83-7073-092-2.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.
↑ ^a ^b ^c ^d Ranunculus glacialis. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-07]. (fr.).
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-11].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[mirek-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.

[6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-25].

[ursula-7] Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 288. ISBN 83-7073-092-2.

[szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.

[peb-9] Ranunculus glacialis. Plantes & botanique. [dostęp 2015-07-07]. (fr.).

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[1]