Jacek Dukaj

Jacek Dukaj

J. Dukaj (2022)
Data i miejsce urodzenia	30 lipca 1974 Tarnów
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Dziedzina sztuki	literatura (fantastyka naukowa)
Epoka	XXI wiek
Ważne dzieła
Katedra Czarne oceany Inne pieśni Perfekcyjna niedoskonałość Lód
Odznaczenia
Nagrody
Europejska Nagroda Literacka Nagroda Literacka im. Jerzego Żuławskiego Nagroda im. Janusza A. Zajdla Krakowska Książka Miesiąca Nagroda Kościelskich Srebrny Glob Śląkfa
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa

Galeria

Jacek Józef Dukaj^[1] (ur. 30 lipca 1974 w Tarnowie) – polski pisarz, autor fantastyki i publicysta. Pisze głównie literaturę science fiction, choć niektóre z jego utworów zaliczyć można również do fantasy. Najczęściej nagradzany polski pisarz fantastyki^[a].

Ukończył III Liceum Ogólnokształcące w Tarnowie oraz studia filozoficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim^[2]. Debiutował w wieku 15 lat, napisanym dwa lata wcześniej opowiadaniem Złota Galera, opublikowanym w lutym 1990 w miesięczniku „Fantastyka”^[3][4]. Kolejne jego opowiadania ukazywały się drukiem w magazynie literackim „Fenix” oraz „Nowej Fantastyce”.

W 1997 wyszedł jego debiut książkowy, powieść Xavras Wyżryn. W następnych latach ukazywały się kolejne nagradzane powieści: Aguerre w świcie (2001), Czarne oceany (2001), Extensa (2002), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Inne pieśni (2004) oraz zbiory opowiadań: W kraju niewiernych (2000), Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe (2004).

W 2004 był pomysłodawcą i redaktorem antologii PL +50. Historie przyszłości, w której współcześni polscy autorzy science-fiction, ale także kilku naukowców i felietonistów opisało swoje wizje Polski w roku 2054^[5].

6 grudnia 2007 ukazała się kolejna powieść Jacka Dukaja – Lód, Książka Roku 2007 w plebiscycie Wirtualnej Polski, Książka Jesieni 2007 w PPNW, nominowana do „Angelusa”, Nagrody im. Józefa Mackiewicza i Nagrody Literackiej Nike 2008^[6].

W marcu 2008 w Wydawnictwie Literackim ukazało się wznowienie zbioru opowiadań W kraju niewiernych w nowej szacie graficznej, w maju – Innych pieśni, w październiku – Czarnych oceanów. W listopadzie 2009 wydano powieść Wroniec, której tło stanowi stan wojenny z 1981^[7]. Zbiór opowiadań Król Bólu ukazał się 25 listopada 2010. Na później zaś zapowiedziana jest nowela w międzynarodowej serii „Mity” oraz trzy powieści – Fabla, Rekursja i Stroiciel luster^[8].

Teksty publicystyczne i recenzje Dukaja publikowane były w „Nowej Fantastyce”, „SFinksie”, „Miesięczniku”, „Framzecie”, „Fantomie”, „Feniksie” „Science Fiction”, „Super Fantastyka Powieść”, „Czasie Fantastyki”.

Film animowany Tomasza Bagińskiego Katedra na podstawie opowiadania Dukaja został w 2003 nominowany do Oscara. Bagiński zapowiedział adaptację kolejnego opowiadania Dukaja pt. Ruch generała, jednak projekt ten nie doszedł do skutku. Oprócz Imperium chmur i pierwszego wydania Xavrasa Wyżryna, okładki wszystkich książek Dukaja są autorstwa Bagińskiego.

Utwory Dukaja przetłumaczone zostały na język angielski, niemiecki, włoski, rosyjski, czeski, słowacki, macedoński, węgierski i bośniacki^[9]. Złota Galera ukazała się w języku angielskim w antologii The Dedalus Book of Polish Fantasy, tłumaczona przez Wieśka Powagę. Ruch generała oraz fragmenty Katedry zostały przetłumaczone na angielski przez Michaela Kandela, jednak jak na razie nie zostały wydane, poza fragmentami dostępnymi w Internecie.

W 2022 roku Jacek Dukaj założył spółkę technologiczną Nolensum, zajmującą się produkcją gier komputerowych, m.in. gry Hardware Dreams opartej na jego powieści Starości aksolotla^[10].

Mieszka w Krakowie^[11].

W 1999 otrzymał Srebrny Glob za opowiadanie Serce Mroku. Ośmiokrotny laureat Sfinksa, jednokrotnie w kategorii Polskie opowiadanie roku za Serce Mroku (1999), czterokrotnie w kategorii Polska powieść roku za Czarne oceany (2002), Inne pieśni (2004), Lód (2008) i Króla Bólu (2011) oraz trzykrotnie w kategorii Książka roku za W kraju niewiernych (2001), Czarne oceany (2002) i Króla Bólu (2011).

Sześciokrotnie nagrodzony Nagrodą im. Janusza A. Zajdla, w tym jednokrotnie za opowiadanie Katedra (2000) oraz pięciokrotnie za powieści: Czarne oceany (2001), Inne pieśni (2003), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Lód (2007), a także Król Bólu i pasikonik (2010). Był również czternastokrotnie nominowany do nagrody, w tym siedmiokrotnie za opowiadania: Wielkie podzielenie (1996), Serce Mroku (1998), Ruch generała (2000), Crux (2004), Kto napisał Stanisława Lema? (2008), Piołunnik (2010) i Portret nietoty (2012) oraz siedmiokrotnie za powieści: Szkoła (1996), Xavras Wyżryn (1997), Aguerre w świcie (2001), Extensa (2002), Wroniec (2009), Science fiction (2011) i Starość aksolotla (2015)^[12].

Czterokrotnie nominowany do Paszportu Polityki w kategorii Literatura. W 2002 rekomendowany przez Dariusza Nowackiego i Tadeusz Nyczka za Czarne oceany i Extensę^[13]. W 2004 nominowany przez Pawła Dunina-Wąsowicza, Dariusza Nowackiego i Przemysława Czaplińskiego za Inne pieśni i Perfekcyjną niedoskonałość^[14]. W 2008 wskazany przez Pawła Dunina-Wąsowicza i Przemysława Czaplińskiego za Lód^[15]. W 2009 zgłoszony przez Grzegorza Jankowicza i Dariusza Nowackiego za Wrońca^[16].

Trzykrotny laureat „Śląkfy” jako Twórca Roku (2000, 2007 i 2009 – wspólnie z Jakubem Jabłońskim). Trzykrotnie wyróżniony przez Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych za Inne pieśni (Książka Jesieni 2003, wyróżnienie)^[17], Lód (Książka Jesieni 2007)^[18] oraz Wrońca (Książka Jesieni 2009)^[19]. Trzykrotnie nominowany do Nagrody Nautilus za powieści: Inne pieśni (2003), Perfekcyjna niedoskonałość (2004), Lód (2007).

Trzykrotny laureat Nagrody Głównej w Nagrodzie Literackiej im. Jerzego Żuławskiego za: Lód (2008), Science fiction (2012) oraz Imperium chmur (2019). Otrzymał również Złote Wyróżnienie za Linię oporu (2011) i Nagrodę Specjalną za Wrońca (2010). Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej im. J. Mackiewicza za Lód (2008)^[20] i Wrońca (2010)^[21]. W drugim przypadku otrzymał wyróżnienie.

Lód został Książką Roku 2007 w plebiscycie Wirtualnej Polski. Otrzymał również nominacje do Literackiej Nagrody Europy Środkowej „Angelus”, Nagrody im. Józefa Mackiewicza, Nagrody Mediów Publicznych „Cogito”^[22] oraz Nagrody Literackiej „Nike” za 2007^[6].

27 września 2008 jury Fundacji im. Kościelskich ogłosiło, że Jacek Dukaj otrzymał za Lód Nagrodę Kościelskich. Fundacja chciała podkreślić uniwersalne wartości jego twórczości, sprawność językową i narracyjną oraz rozmach powieści^[23].

W 2009 Jacek Dukaj został polskim laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej, również za powieść Lód^[24]. W lutym 2011 zbiór opowiadań Król Bólu został wybrany Krakowską Książką Miesiąca.

18 października 2012 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski zdecydował o przyznaniu Jackowi Dukajowi Brązowego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[25][26]. Uroczystość wręczenia odznaczeń odbyła się 11 grudnia tego samego roku w budynku resortu^[27][28].

W 2023 roku został laureatem nagrody przyznawanej przez Europejskie Stowarzyszenie Science-Fiction – EuropeanScience-Fiction Society (ESFS) w kategorii „Best author”^[29].

Opowiadanie Katedra było inspiracją dla Tomasza Bagińskiego do stworzenia krótkometrażowego filmu animowanego o tym samym tytule. Animacja ukazała się w 2002 roku, zdobyła nagrodę SIGGRAPH i była nominowana do Oscara. Rok później Bagiński zapowiedział adaptację Ruchu generała, jednak projekt ten nie został zrealizowany.

Powieść Czarne oceany była inspiracją dla powstania filmu All Secrets z 2008 roku w reżyserii Tomasza Suskiego. Produkcja otrzymała Złotą KANewkę (nagrodę główną Festiwalu Kina Amatorskiego i Niezależnego KAN) oraz Nagrodę Polskiego Kina Niezależnego im. Jana Machulskiego (OFFskar) za najlepszy scenariusz.

Powieść Wroniec została dwukrotnie zaadaptowana na widowisko teatralne. Pierwszy raz sztukę na podstawie powieści wystawił Jerzy Bielunas w 2010 roku w Teatrze Kamienica, a rok później zrobił to Jan Peszek we Wrocławskim Teatrze Lalek.

Powieść Lód została przeniesiona na deski Teatru Provisorium przez Janusza Opryńskiego w 2013 roku.

Powieść Starość aksolotla była inspiracją dla powstania polsko-belgijskiego serialu Kierunek: Noc (ang. Into the Night), udostępnionego 1 maja 2020 roku na platformie Netflix. Twórcą produkcji jest Jason George, wszystkie odcinki wyreżyserowali Inti Calfat i Dirk Verheye, z kolei Jacek Dukaj wraz z Tomaszem Bagińskim piastowali stanowiska producentów wykonawczych^[44].

• Strona Jacka Dukaja
• Biogram, bibliografia podmiotowa i przedmiotowa w bazie Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku