IV Łódzki Batalion Etapowy

IV Łódzki batalion etapowy – oddział wojsk wartowniczych i etapowych w okresie II Rzeczypospolitej pełniący między innymi służbę ochronną na granicy polsko-sowieckiej.

Formowanie batalionu rozpoczęto na przełomie 1918–1919. Sformowany jako III batalion Milicji Ludowej i potem przemianowany na IV Łódzki batalion etapowy^[1]. Otrzymał on nazwę okręgu generalnego, w którym powstał i kolejny numer porządkowy oznaczany cyfrą rzymską. Do batalionu wcielono żołnierzy starszych wiekiem i o słabszej kondycji fizycznej. Oficerowie i podoficerowie nie mieli większego doświadczenia bojowego. Batalion nie posiadał broni ciężkiej, a broń indywidualną żołnierzy stanowiły stare karabiny różnych wzorów z niewielką ilością amunicji^[2]. We wrześniu 1919 dowództwo batalionu stacjonowało w Słonimiu^[1]. W czerwcu 1920 batalion liczył 9 oficerów, 357 podoficerów i szeregowców^[3]. W lipcu batalion pełnił służbę garnizonową w Białymstoku. Po jego opuszczeniu, będąc w podporządkowaniu 10 Dywizji Piechoty gen. Lucjana Żeligowskiego, walczył przez kilka dni w obronie linii Narwi i poniósł duże straty. 29 lipca liczył w stanie bojowym 9 oficerów i 349 podoficerów i szeregowców. Posiadał 4 ckm-y^[4].

W lutym 1921 bataliony etapowe przejęły ochronę granicy polsko-rosyjskiej^[5]. Początkowo pełniły ją na linii kordonowej, a w maju zostały przesunięte bezpośrednio na linię graniczną z zadaniem zamknięcia wszystkich dróg, przejść i mostów^[6]. W 1921 bataliony etapowe ochraniające granicę przekształcono w bataliony celne^[7].

W marcu 1921 batalion obsadzał pododcinek kordonowy Turmont od Miazany [wył.] do Liguny [wł.]^[8]. W maju nastąpiło przesuniecie kordonu na linię graniczną. Batalion ochraniał odcinek od Lagun do Kality^[9]. 15 grudnia 1921 batalion nadal pełnił służbę kordonową. Dowództwo batalionu stacjonowało wtedy w Duksztach^[10]. Latem 1922 batalion przekazał odcinek Dukszty 9 baonowi celnemu^[11].

• ppłk Stanisław Turski (od 9 XII 1919^[12])

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929–1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Janusz Odziemkowski. Użycie batalionów etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca – 1 września 1920. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281.