Henryk Weiss (wojskowy)

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Ten artykuł dotyczy wojskowego. Zobacz też: inne postaci noszące imię i nazwisko Henryk Weiss.

Henryk Weiss

pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1882 Iwanczyce
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1942 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	29 Dywizja Piechoty
Stanowiska	dowódca piechoty dywizyjnej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Weiss^[a] (ur. 27 stycznia 1882 w Iwanczycach, zm. 31 grudnia 1942 w Warszawie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się 27 stycznia 1882 w Iwanczycach, w ówczesnym powiecie powiecie brnowskim Margrabstwa Moraw, w rodzinie Ludwika i Marii z Millerów^[5][6].

Po ukończeniu Szkoły Kadetów Piechoty we Lwowie został 18 sierpnia 1900 mianowany kadetem-zastępcą oficera ze starszeństwem z 1 września 1900 i wcielony do 6 węgierskiego pułku piechoty w Budapeszcie^[7][5]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 listopada 1901^[8][5]. Na porucznika awansował ze starszeństwem z 1 maja 1908^[9][5]. W 1911 został przeniesiony do 30 galicyjskiego pułku piechoty we Lwowie^[10]. W szeregach tego oddziału wziął udział w mobilizacji sił zbrojnych Monarchii Austro-Węgierskiej, wprowadzonej w związku z wojną na Bałkanach (1912–1913), a następnie walczył na I wojnie światowej^{[11][12][13][14][5]}. Na stopień kapitana awansował ze starszeństwem z 1 sierpnia 1914^{[15][16][17][5]}.

8 grudnia 1919, po powrocie z Serbii do Lwowa, wstąpił do Wojska Polskiego i objął dowództwo 5 kompanii 3 pułku strzelców lwowskich, późniejszego 40 pułku piechoty^[5]. 1 stycznia 1919 został w tym oddziale dowódcą I batalionu^[5][18]. Wziął udział we wszystkich walkach pułku na wojnie z Ukraińcami, a później wojnie z bolszewikami. Od 15 do 20 grudnia 1919 pełnił obowiązki dowódcy pułku^[19]. Wyróżnił się 18 lutego w walce z bolszewikami o wieś Szrubków i 24 lutego 1920, gdy „energicznym uderzeniem zmusił nieprzyjaciela do wycofania się z Nowokonstantynowa”^[20][5]. Za te czyny męstwa 19 marca 1920 ówczesny dowódca pułku, major Alojzy Łukawski sporządził wniosek na odznaczenie orderem „Virtuti Militari”, w którym napisał:

Wniosek został poparty przez dowódcę X Brygady Piechoty, pułkownika Pawła Szymańskiego, dowódcę 5 Dywizji Piechoty, generała podporucznika Władysława Jędrzejewskiego i dowódcę frontu podolskiego, generała porucznika Wacława Iwaszkiewicza^[5]. 31 maja został ranny w bitwie pod Nowochwastowem i do 12 lipca 1920 leczył się w szpitalu we Lwowie^[5]. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej^[21]. 20 sierpnia 1920 objął dowództwo 40 pp^[19][22].

Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i nadal dowodził 40 pp we Lwowie^[5][23]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 83. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[24]. W marcu 1923 został przeniesiony do 84 pułku piechoty w Pińsku na stanowisko dowódcy pułku^[25][26], lecz już 1 czerwca tego roku został przeniesiony na takie samo stanowisko do 25 pułku piechoty w Piotrkowie^{[27][2][28][29][30]}. Z dniem 15 stycznia 1925 został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 29 Dywizji Piechoty w Grodnie^[31][32]. W kwietniu 1927 został mianowany członkiem Oficerskiego Trybunału Orzekającego^[33][34]. Z dniem 1 października 1928 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, a z dniem 30 listopada tego przeniesiony w stan spoczynku^[35].

W 1933 był zatrudniony w Spółce SEPEWE(inne języki) w charakterze urzędnika^[5]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[36].

Zmarł 31 grudnia 1942 w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach [kwatera A 8, rząd 8, grób 25 (23)]^[37].

Był żonaty z Węgierką – Aranką z domu Komary (1900–1957), z którą miał syna Henryka, ps. Wicher (1927–1944), kaprala podchorążego 104 kompanii Związku Syndykalistów Polskich, i córkę Jadwigę, ps. Baśka zamężną Dudziak (1929–2017), łączniczkę Obwodu II Żoliborz Armii Krajowej^{[5][38][39][37][40]}.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 816^[5][41] – 22 lutego 1921^[42][43][44]
• Krzyż Walecznych^[45][46]
• Krzyż Obrony Lwowa^[5]

9 maja 1938 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia^[47].

austro-węgierskie

• Order Korony Żelaznej 3. klasy z dekoracją wojenną i mieczami^[14]
• Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną i mieczami dwukrotnie^[14]
• Srebrny Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej^[14]
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej^[14]
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy – 1908^[48]
• Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913 – 1913^[49]

• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1901. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, December 1900. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1902. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, December 1901. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, Janner 1909. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, Dezember 1911. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, Februar 1914. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1916. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1916. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1917. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Metryki chwały pułków piechoty. W: Księga Chwały Piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Lista kawalerów Orderu Wojennego „Virtuti Militari” : Piechota. W: Księga Chwały Piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Władysław Jagiełłowicz: Zarys historji wojennej 40-go pułku Strzelców Lwowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Wacław Makulec: 25 pułk piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-80-6.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Andrzej Wesołowski: 30 Poleska Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2018, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-622-2.