Gwiazdosz czteropromienny

Gwiazdosz czteropromienny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gwiazdoszowce
Rodzina	gwiazdoszowate
Rodzaj	gwiazdosz
Gatunek	gwiazdosz czteropromienny
	Nazwa systematyczna
	Geastrum quadrifidum DC. ex Pers.; Syn. meth. fung. 1: 133 (Getynga, 1801)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gwiazdosz czteropromienny (Geastrum quadrifidum DC. ex Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny gwiazdoszowatych (Geastraceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastrum, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: promieniak uwieńczony i gwiazdosz koroniasty^[2].

Morfologia

Owocnik

Młode zamknięte, kuliste, średnicy 2–4 cm, jasnobrązowe, pokryte cienką warstwą grzybni. Okrywa zewnętrzna pęka dość głęboko, przeważnie na cztery ramiona, rzadziej na pięć, które rozchylają się gwiaździście, a następnie odginają w dół, wskutek czego owocnik unosi się charakterystycznie na czterech nóżkach. Ramiona białawe do kremowych. Okrywa wewnętrzna ołowianoszara, kulistawa lub jajowato wydłużona, osadzona na krótkiej i grubej szyjce. Apofiza uformowana. Otwór szczytowy niski, włóknisty. Wokół otworu wyraźny talerzyk ograniczony wałeczkiem^[3].

Zarodniki

kuliste, o średnicy 4,5–6 μm, o powierzchni pokrytej drobnymi brodawkami. Wysyp zarodników ciemnobrązowy^[3].

Występowanie i siedlisko

W Polsce gatunek rzadki. Od 2014 r. jest objęty ochroną częściową grzybów^[4], dawniej podlegał ochronie ścisłej. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[5]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Danii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii, Szwecji, Litwie^[2].

Rozwija się w lasach i zaroślach, często pod świerkami, chętnie na podłożu wapiennym. Owocniki wytwarza od sierpnia do października, pojedynczo lub w małych grupach. Suche owocniki są znajdowane także w bezśnieżne zimy, a nawet wiosną. Jest to jeden z najmniejszych gwiazdoszy. Ze względu na charakterystyczny pokrój owocników nie myli się z innymi gwiazdoszami^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 624. ISBN 83-7404-513-2.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2015-12-20]. (ang.).

[checklist-2] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[Gerhardt-3] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 624. ISBN 83-7404-513-2.

[rozp2014-4] Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[5] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]