Gołąbek białoczarny
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Klasa | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
gołąbek białoczarny |
Nazwa systematyczna | |
Russula albonigra (Krombh.) Fr. Hymenomyc. eur.: 440 (Uppsala, 1874)[1] | |
Zasięg | |
Zasięg w Europie |
Gołąbek białoczarny (Russula albonigra (Krombh.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1845 r. Julius Vincenz von Krombholz nadając mu nazwę Agaricus alboniger. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1874 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula[2].
- Agaricus alboniger Krombh. 1845
- Russula adusta var. albonigra (Krombh.) Massee 1893
- Russula albonigra var. pseudonigricans (Romagn.) Bon 1988
- Russula nigricans var. albonigra (Krombh.) Cooke & Quél. 1878
Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., przez Alinę Skirgiełło w 1991 gatunek ten opisywany był jako gołąbek czarny[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 5–15 cm, młody wypukły, później płaski, w środku zagłębiony, początkowo kredowobiały, później brązowawo poplamiony, po dotknięciu czerniejący, dojrzały prawie całkowicie węglistoczarny[5]. Brzeg dość ostry, u młodych owocników podwinięty. Skórka nieco lepka i nieco błyszcząca, podczas suchej pogody pęka na drobne poletka lub drobne rysy. Trudno ją ściągnąć i tylko co najwyżej do 1/3 średnicy kapelusza[6].
Dość gęste, czasami nierównej szerokości, czasami rozwidlone. Występują krótkie międzyblaszki przy brzeżnej części kapelusza. Mają biały kolor, ale po kilku godzinach od uszkodzenia czernieją, często też ostrza blaszek są czarniawe[6].
Wysokość 3–6 cm, grubość 1,5–3 cm, kruchy, walcowaty, początkowo pełny, później watowaty. Początkowo biały, później coraz ciemniejszy, u starych okazów ma kolor od dymnoszarego do ciemnobrązowego lub czarniawego. Po dotknięciu lub przecięciu szybko czernieje[6].
Kruchy, jędrny, gruby. Jest biały, ale po uszkodzeniu szybko szarzeje, a już po kilkunastu sekundach staje się całkiem czarny. W smaku łagodny, zapach niewyraźny[6].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników czysto biały. Zarodniki elipsoidalne, drobno punktowane i siateczkowate, bezbarwne o wymiarach 7–8 × 5–7 μm, amyloidalne. Podstawki mają rozmiar 40–50 × 6–10 μm. Cystydy na blaszkach występują licznie, są zazwyczaj silnie wydłużone i mają szerokość do 8 μm. Pod powierzchnią trzonu występują przewody mleczne[6].
- Gatunki podobne
Jest kilka podobnych gatunków, które często bywają z sobą mylone. Najłatwiej morfologicznie można je rozpoznać po blaszkach (gęste lub rzadkie) i zachowaniu się miąższu po uszkodzeniu:
- gołąbek czarniawy (Russula nigricans) ma rzadkie i grube blaszki, jego miąższ po uszkodzeniu staje się najpierw łososiowoczerwonym dopiero później czernieje[6]
- gołąbek gęstoblaszkowy (Russula densifolia). Po uszkodzeniu najpierw czerwienieje, później dopiero ciemnieje[7]
- gołąbek podpalany (Russula adusta). Jest zazwyczaj jaśniejszy, a uszkodzony miąższ nie czernieje, lecz czerwienieje[6].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w całej niemal Europie, również na Kaukazie, w Azji Wschodniej, północno-zachodniej Afryce oraz w Ameryce Północnej, w Polsce pojedynczo[6].
Grzyb naziemny występujący w lasach liściastych, szczególnie pod dębami, grabami, brzozami, leszczyną. Owocniki wytwarza od sierpnia do października[7].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mykoryzowy[4]. Jest niejadalny[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ E.M. Fries , Hymenomycetes Europaei, Uppsaliae: Typis descripsip Ed. Berling, 1874, s. 440 (łac.).
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1 .
- ↑ a b Aurel Dermek , Grzyby znane i mniej znane, Warszawa: Państ. Wyd. Rolnicze i Leśne, 1988, s. 364, ISBN 83-09-01196-2 .
- ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 37, ISBN 83-01-09137-1 .
- ↑ a b Pavol Škubla , Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 348, ISBN 978-83-245-9550-1 .