Gołąbek białoczarny

Gołąbek białoczarny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek białoczarny
	Nazwa systematyczna
	Russula albonigra (Krombh.) Fr.; Hymenomyc. eur.: 440 (Uppsala, 1874)
	Zasięg
	; Zasięg w Europie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek białoczarny (Russula albonigra (Krombh.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1845 r. Julius Vincenz von Krombholz nadając mu nazwę Agaricus alboniger. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1874 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula^[2].

Synonimy łacińskie^[3]:

Agaricus alboniger Krombh. 1845
Russula adusta var. albonigra (Krombh.) Massee 1893
Russula albonigra var. pseudonigricans (Romagn.) Bon 1988
Russula nigricans var. albonigra (Krombh.) Cooke & Quél. 1878

Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., przez Alinę Skirgiełło w 1991 gatunek ten opisywany był jako gołąbek czarny^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 5–15 cm, młody wypukły, później płaski, w środku zagłębiony, początkowo kredowobiały, później brązowawo poplamiony, po dotknięciu czerniejący, dojrzały prawie całkowicie węglistoczarny^[5]. Brzeg dość ostry, u młodych owocników podwinięty. Skórka nieco lepka i nieco błyszcząca, podczas suchej pogody pęka na drobne poletka lub drobne rysy. Trudno ją ściągnąć i tylko co najwyżej do 1/3 średnicy kapelusza^[6].

Blaszki

Dość gęste, czasami nierównej szerokości, czasami rozwidlone. Występują krótkie międzyblaszki przy brzeżnej części kapelusza. Mają biały kolor, ale po kilku godzinach od uszkodzenia czernieją, często też ostrza blaszek są czarniawe^[6].

Trzon

Wysokość 3–6 cm, grubość 1,5–3 cm, kruchy, walcowaty, początkowo pełny, później watowaty. Początkowo biały, później coraz ciemniejszy, u starych okazów ma kolor od dymnoszarego do ciemnobrązowego lub czarniawego. Po dotknięciu lub przecięciu szybko czernieje^[6].

Miąższ

Kruchy, jędrny, gruby. Jest biały, ale po uszkodzeniu szybko szarzeje, a już po kilkunastu sekundach staje się całkiem czarny. W smaku łagodny, zapach niewyraźny^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników czysto biały. Zarodniki elipsoidalne, drobno punktowane i siateczkowate, bezbarwne o wymiarach 7–8 × 5–7 μm, amyloidalne. Podstawki mają rozmiar 40–50 × 6–10 μm. Cystydy na blaszkach występują licznie, są zazwyczaj silnie wydłużone i mają szerokość do 8 μm. Pod powierzchnią trzonu występują przewody mleczne^[6].

Gatunki podobne

Jest kilka podobnych gatunków, które często bywają z sobą mylone. Najłatwiej morfologicznie można je rozpoznać po blaszkach (gęste lub rzadkie) i zachowaniu się miąższu po uszkodzeniu:

gołąbek czarniawy (Russula nigricans) ma rzadkie i grube blaszki, jego miąższ po uszkodzeniu staje się najpierw łososiowoczerwonym dopiero później czernieje^[6]
gołąbek gęstoblaszkowy (Russula densifolia). Po uszkodzeniu najpierw czerwienieje, później dopiero ciemnieje^[7]
gołąbek podpalany (Russula adusta). Jest zazwyczaj jaśniejszy, a uszkodzony miąższ nie czernieje, lecz czerwienieje^[6].

Występowanie

Występuje w całej niemal Europie, również na Kaukazie, w Azji Wschodniej, północno-zachodniej Afryce oraz w Ameryce Północnej, w Polsce pojedynczo^[6].

Grzyb naziemny występujący w lasach liściastych, szczególnie pod dębami, grabami, brzozami, leszczyną. Owocniki wytwarza od sierpnia do października^[7].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[4]. Jest niejadalny^[5].

Przypisy

↑ E.M.E.M. Fries E.M.E.M., Hymenomycetes Europaei, Uppsaliae: Typis descripsip Ed. Berling, 1874, s. 440 (łac.).
↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b AurelA. Dermek AurelA., Grzyby znane i mniej znane, Warszawa: Państ. Wyd. Rolnicze i Leśne, 1988, s. 364, ISBN 83-09-01196-2 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 37, ISBN 83-01-09137-1 .
↑ ^a ^b PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 348, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[Fries-1] E.M.E.M. Fries E.M.E.M., Hymenomycetes Europaei, Uppsaliae: Typis descripsip Ed. Berling, 1874, s. 440 (łac.).

[if-2] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[check-4] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 595, ISBN 83-89648-09-1 .

[derm-5] AurelA. Dermek AurelA., Grzyby znane i mniej znane, Warszawa: Państ. Wyd. Rolnicze i Leśne, 1988, s. 364, ISBN 83-09-01196-2 .

[rus-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h AlinaA. Skirgiełło AlinaA., Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 37, ISBN 83-01-09137-1 .

[wag-7] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 348, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[1]