Gepidowie
Gepidowie (łac. Gepidae, Gipedae, gr. Γετίπαιδες - dzieci Gotów[1]) – grupa dawnych plemion wschodniogermańskich, blisko spokrewniona z Gotami.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ich pierwotne siedziby znajdowały się na Półwyspie Skandynawskim. Około przełomu er w ślad za Gotami przemieścili się ze Skandynawii na południowe wybrzeże Bałtyku[2]. Przez dłuższy czas zamieszkiwali, jak podaje Jordanes, w krainie Specis, niedaleko ujścia Wisły, prawdopodobnie zlokalizowanej na Wysoczyźnie Elbląskiej. Byli jednymi z twórców kultury wielbarskiej.
Gotowie wyszedłszy z łona wyspy Skandii ze swoim królem imieniem Berig, na w sumie trzech okrętach przybili do brzegu z tej strony Oceanu, to znaczy od Gothiskandii. Spośród trzech okrętów jeden zawijając do przystani później od dwu pozostałych, co nieraz się zdarza, miał nadać nazwę ludowi. W ich języku bowiem „leniwy” brzmi gepanta. Ze zniekształconego przezwiska powoli narodziło się przezwisko „Gepidowie”. Bez wątpienia również Gepidowie pochodzą z pokolenia Gotów, lecz ponieważ, jak powiedziałem, gepanta określa coś leniwego i opieszałego, z przypadkowo rzuconego przezwiska wzięło początek miano „Gepidowie”. Nie sądzę, by wprowadziło w błąd, gdyż Gepidowie w rzeczywistości są opieszali z charakteru i ociężali w ruchach ciała.
Po migracji części Gotów nad Morze Czarne, rozszerzyli swoje posiadłości na Pomorzu.
W III wieku n.e. siły zbrojne i część cywili Gepidów przybyli do Dacji (według Jordanesa ziemie opuszczane przez Gepidów w III w. zostały zajęte przez lud Winidariów). Od IV wieku do połowy V wieku znajdowali się pod zwierzchnictwem Hunów. Po śmierci Attyli przenieśli się do Panonii, gdzie w bitwie nad rzeką Nedao pokonali Hunów i wywalczyli sobie miejsce do zamieszkania na wschód od rzeki Cisy. Paradoksalnie okres królestwa Gepidów (454-567) jest stosunkowo słabo udokumentowany. W 504 roku państwo otrzymuje decydujący cios, gdy Ostrogoci we Włoszech odcięli ekspansję Gepidów na równiny naddunajskie. Mniej więcej w tym samym czasie szlachta Gepidów przechodzi na chrześcijaństwo ariańskie, podczas gdy większość ludności pozostaje pogańska. Do upadku Królestwa Gepidów znacząco przyczyniły się działania cesarza Justyniana. W Panonii toczyli nieustanne walki z Longobardami, którzy działali z polecenia Bizantyjczyków[3]. W 567[4] Longobardowie sprzymierzyli się z koczowniczymi Awarami przeciwko Gepidom i pokonali ich, rozbijając ich państwo. Gepidowie weszli od tej pory w skład kaganatu awarskiego, powstałego na dawnym terytorium gepidzkim.
Inni przyłączyli się do Longobardów i wyruszyli na podbój półwyspu Apenińskiego. Kolejna grupa wolała oddać się pod opiekę Bizantyjczyków, był wśród nich ariański biskup Thrasaryk, który w 572 r. wraz z krewnym zmarłego króla Reptilą, miał zabrać skarbiec królewski do Konstantynopola i przekazać go cesarzowi[5].
Władcy Gepidów
[edytuj | edytuj kod]- Fastida (połowa III wieku)[6]
- Ardaryk (ok. 455)
- Thrafstila[a][7]
- Thrasaryk (ok. 504)[b][7][8]
- Gunderith[c][8]
- Elemund (520/530 – ok. 546)[9]
- Thorisin (ok. 560)[10]
- Kunimund (ok. 567)
Język Gepidów
[edytuj | edytuj kod]Jedynym śladem istnienia języka gepidzkiego są wymienione w Getice imiona gepidzkich władców. Uważane są za językowo zbliżone do imion innych władców regionu Germanii Wschodniej.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ T. Skibiński, ,,Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII wieku)", s.464
- ↑ Henryk Samsonowicz , Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990, s. 12 .
- ↑ T. Skibiński, s.464
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją naukową Macieja Salamona, 2005, Wielka Historia Świata Tom 4 Kształtowanie średniowiecza, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ss. 57, ISBN 83-85719-85-7.
- ↑ S. Grabowski, s.113
- ↑ Olędzki 2022 ↓, s. 54.
- ↑ a b c Ożóg 2012 ↓, s. 122.
- ↑ a b c d Pandura 2004 ↓, s. 68.
- ↑ Pandura 2004 ↓, s. 73.
- ↑ Pandura 2004 ↓, s. 78.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grabowski S., Kronika Jana z Biclair. Warszawskie studia teologiczne Tom 8, Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, Warszawa:1995, ISSN 0209-3782
- Marek Olędzki , Plemienny świat Germanów, Chrzan: Stara Szuflada, 2022, ISBN 978-83-959480-9-1 .
- Monika Ożóg , Inter duas potestates. Polityka religijna Teoderyka Wielkiego, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2012, ISBN 978-83-7767-817-6 .
- Mariusz Pandura , „Ardarici Gladius”. Historia Królestwa Gepidów (454–567), „Slavia antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim”, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004, ISSN 0080-9993, OCLC 999008471 .
- Andrzej Kokowski, Starożytna Polska, Warszawa: Trio, 2005, ISBN 83-7436-012-7 .
- Skibiński T., Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII wieku), VOX PATRUM 75, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2020, ISSN: 0860-9411