George Sand

George Sand

George Sand (1864, aut. Nadar)
Imię i nazwisko	Amantine Lucile Aurore Dupin
Data i miejsce urodzenia	1 lipca 1804 Paryż
Data i miejsce śmierci	8 czerwca 1876 Nohant-Vic
Narodowość	francuska
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Indiana Valentine Lelia Zima na Majorce
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

George Sand (wym. ʒɔʁʒ sɑ̃d), urodzona jako Amantine Lucile Aurore Dupin (wym. amɑ̃tin lysil oʁɔʁ dypɛ̃), primo voto Dudevant (ur. 1 lipca 1804 w Paryżu, zm. 8 czerwca 1876 w Nohant) – francuska pisarka epoki romantyzmu.

Wszystkie jej powieści miłosne (omnes fabulae amatoriae) zostały umieszczone w indeksie ksiąg zakazanych dekretami z lat 1840, 1841, 1842 i 1863^[1].

Była córką napoleońskiego oficera, który szybko ją osierocił, prawnuczką Maurycego Saskiego, nieślubnego syna Augusta II Mocnego. Dzieciństwo, poza trzyletnim pobytem na pensji w Paryżu, spędziła w Nohant. W 1822 wyszła za mąż za barona Casimira Dudevanta, z którym żyła 8 lat i miała dwójkę dzieci:

• Maurice’a (1823–1889)
• Solange (1828–1899).

Po separacji w 1831 przybyła do Paryża. W tym też roku zaczęła wydawać swoje utwory, początkowo pisane wspólnie z Jules'em Sandeau, od którego nazwiska wzięła swój męski pseudonim artystyczny. Publikowała także na łamach „Le Figaro”, z którego redaktorem, Henrim de Latouche, pozostawała w zażyłych stosunkach^[2].

Była w centrum ówczesnego artystycznego życia Paryża. W 1834 zaprzyjaźniła się z poetą Alfredem de Musset, którego porzuciła podczas podróży w Wenecji, by potem kilkakrotnie do niego wracać. Romansowała z Prosperem Mériméem^[2], przyjaźniła się z Lisztem.

Była znana z ekscentrycznego zachowania, paliła cygara i fajkę, ubierała się po męsku i przeklinała. Męski ubiór nie był jednak pierwotnie wyrazem kontestacji ówczesnej społecznej roli kobiety – założyła go po raz pierwszy z ostrożności, wybierając się na premierę jednej ze sztuk Aleksandra Dumasa i chcąc uniknąć problemów w razie spodziewanego zamieszania. Odtąd często zakładała męskie ubrania, czując się w nich wygodnie; ten strój umożliwiał jej także aktywność niedostępną innym kobietom jej stanu^[3].

W 1838 zaprzyjaźniła się z Chopinem, który wkrótce został jej kochankiem^[4]. Przez długi czas była dlań oparciem i inspiracją, jednakże zerwała z nim w 1847, co prawdopodobnie przyspieszyło śmierć kompozytora (1849). Jednym z pierwszych wspólnych wyjazdów George Sand i Chopina była podróż dla poprawy zdrowia Chopina na Majorkę, do miejscowości Valldemossa w 1838. Dwa lata po powrocie z Majorki George Sand opublikowała wspomnienia z pobytu na wyspie zatytułowane Zima na Majorce (wydane w języku polskim po prawie 167 latach)^[5]. Od 1839 do 1846 każde lato Chopin spędzał w posiadłości George Sand w Nohant, gdzie napisał swoje najwybitniejsze dzieła. Kompozytor zawsze pragnął życia rodzinnego, które znalazł w domu George Sand. Sam był osobą, która nie lubiła kłopotów związanych z prowadzeniem domu. Stwierdził on, że Sand świetnie radzi sobie jako domatorka, matka, pisarka, a także jako kochanka^[6].

W 1845 roku George Sand postanowiła adoptować 21-letnią Augustine Brault^[7]. Dziewczyna była jedynie jej daleką krewną, którą postanowiła wychowywać i posyłać do szkół^[8][9]. Augustine dawała pani Sand wszystko to czego nie dostała od własnej córki, jednak dziewczyna stała się kozłem ofiarnym rodzinnych niesnasek, szczególnie podczas feralnego lata 1847 roku^[10].

Para rozeszła się głównie z powodu kłopotów rodzinnych związanych z trudami wychowania dorastających dzieci Sand. Chopin był niejako członkiem tej przybranej rodziny, którą stworzył godząc się na wspólne życie pod jednym dachem ze swą kochanką i jej wychowankami. Dorastające dzieci nie akceptowały dziwnego układu między Chopinem a ich matką. Zdawały sobie sprawę z tego, że Chopin może cieszyć się przywilejami głowy domu, nie będąc formalnie mężem ich matki. W okresie rozstania z Chopinem, George Sand przeżyła wiele rozczarowań osobistych. Były one związane z pogorszeniem się stosunków z Solange, porażkami politycznymi, utratą sympatii wielu dotychczasowych przyjaciół. Rozstanie z Chopinem było dla pisarki wielkim ciosem osobistym^[6].

Pisała i publikowała prawie do samej śmierci. Jednymi z jej ostatnich utworów były napisane dla wnuków baśnie Contes d’une grand’mère^[2].

Wykształcenie Sand opierało się przede wszystkim na samodzielnie dobieranych, dość przypadkowych lekturach; z tego też powodu w swoich utworach kopiowała raczej cudze systemy ideologiczne niż starała się sformułować własne przesłanie, wzorem innych francuskich autorów romantycznych^[11]. Pisała przy tym z ogromną łatwością, publikując następnie utwory w wersji pierwotnej – nigdy nie wprowadzała poprawek redakcyjnych po zakończeniu pracy^[12].

Wczesne powieści Sand: Indiana (1831), Walentyna (1832), Lelia (1833) miały charakter feministyczny – ukazane w nich bohaterki były idealnymi postaciami kobiecymi, skontrastowanymi z miernymi intelektualnie, niezdecydowanymi mężczyznami. Utwory te utrzymane były w duchu melodramatycznym; późniejsza krytyka literacka uznała je za mało wartościowe z powodu sztucznego języka i patosu oraz jednowymiarowości postaci^[12]. Od 1836 w jej powieściach zaczął pojawiać się nowy typ bohatera: szlachetny republikanin, pochodzący z ludu, walczący o sprawiedliwość społeczną. Inspiracją dla tego rodzaju postaci był jeden z kochanków Sand, Michel de Bourges. Pierwszą powieścią, która w ten sposób głosiła pochwałę socjalizmu utopijnego, były Listy podróżnika^[12]. Z czasem Sand rozwinęła wątki socjalistyczne o apoteozę życia wiejskiego; w powieściach Grzech pana Antoniego i Młynarz z Angibault dokonywała idealizacji ludu wiejskiego i jego zwyczajów^[13].

Inną inspiracją dla twórczości Sand był spirytualizm i mistyka chrześcijańska, którą na krótko zainteresowała się w końcu lat 30. XIX wieku. W 1839 napisała osnutą wokół tego motywu powieść Spirydion, jedno ze swoich najlepszych dzieł, którego bohaterami są mnisi pragnący poprzez mistykę dokonać odnowy duchowej swojego klasztoru^[14]. W latach 1842–1844 powstał natomiast cykl Konsuelo, poświęcony losom wędrownej śpiewaczki (postać tytułowa), której postać Sand oparła na Pauline Viardot oraz sobie samej, ukazując część swoich przeżyć związanych z romansem z Fryderykiem Chopinem. Adam, Lerminer i Morot-Sir są zdania, że wielowątkowość Konsuelo, mimo sztuczności fabuły powieści, czyni z niej najlepszy utwór Sand, jedyny, który daje się porównywać z twórczością najsłynniejszych pisarzy jej czasów^[14].

W okresie II Cesarstwa, zawiedziona panującym ustrojem, Sand wycofała się z życia publicznego i opracowała dwa dzieła autobiograficzne, Historię mojego życia oraz Ona i On, jednak w utworach tych przedstawiała swoje życie w sposób bardzo swobodny^[15]. Kilkakrotnie próbowała, bez powodzenia, pisać dramaty. Wróciła wówczas do powieściopisarstwa, rezygnując z nadawania swoim dziełom jakiejkolwiek wymowy ideologicznej, pragnąc jedynie czynić je interesującymi dla czytelnika. Napisane w tym okresie (od końca lat 50.) powieści stoją na dobrym poziomie pod względem psychologii postaci, nie posiadają już jednak elementów nowatorskich na tle rozwoju literatury francuskiej^[15].

Korzystała m.in. z pomocy wydawnictwa Juliusza Hetzela^[16].

• Le commissionnaire (z Jules'em Sandeau) (1830)
• Rose et Blanche (z Jules'em Sandeau, powieść, 1831)
• La fille d'Albano (1831)
• Valentine (powieść, 1831)
• Indiana (powieść, 1832)
• Lélia (powieść, 1833)
• Aldo le Rimeur (1833)
• Une conspiration en 1537 (1833)
• Journal intime (1834)
• Jacques (powieść, 1834)
• Le secrétaire intime (powieść, 1834)
• La Marquise (powieść, 1834)
• Garnier (baśń, 1834)
• Lavinia (1834)
• Métella (1834)
• André (powieść, 1835)
• Mattéa (1835)
• Leone Leoni (powieść, 1835)
• Simon (powieść, 1836)
• Mauprat (1837)
• Dodecation, ou le Livre des douze. Le Dieu inconnu (1837)
• Les maîtres mozaïstes (powieść, 1838)
• La dernière Aldini (powieść, 1838)
• L'Orco (1838)
• L'Uscoque (powieść, 1838)
• Gabriel (dialog, 1839)
• Spiridion (powieść, 1839)
• Les Sept Cordes de la lyre (sztuka teatralna, 1840)
• Cosima, ou la Haine dans l'amour (sztuka teatralna, 1840)
• Pauline. Les Mississipiens (powieść, 1840)
• Le compagnon du tour de France (powieść, 1841)
• Mouny Roubin (1842)
• Georges de Guérin (1842)
• Horace (1842)
• Un hiver à Majorque (wspomnienia, 1842)
• La comtesse de Rudolstadt (powieść, 1843)
• La sœur cadette (1843)
• Kouroglou (1843)
• Carl (1843)
• Jean Zizka (powieść historyczna o Janie Žižce, 1843)
• Consuelo (powieść, 1843)
• Jeanne (powieść, 1844)
• Le meunier d'Angibault (powieść, 1845)
• La mare au diable (powieść, 1846)
• Isidora (powieść, 1846)
• Teverino (powieść, 1846)
• Les noces de campagne (powieść, 1846)
• Evenor et Leucippe. Les Amours de l'Âge d'or (1846)
• Le péché de monsieur Antoine (1847)
• Lucrézia Floriani (powieść, 1847)
• Le Piccinino (powieść, 1847)
• La Petite Fadette (powieść, 1849)
• François le Champi (powieść, 1850)
• Le Château des Désertes (powieść, 1851)
• Histoire du véritable Gribouille (1851)
• Le mariage de Victorine (sztuka teatralna, 1851)
• La fauvette du docteur (1853)
• Mont Revèche (1853)
• La filleule (1853)
• Les maîtres sonneurs (1853)
• Adriani (1854)
• Flaminio (sztuka teatralna, 1854)
• Histoire de ma vie (autobiografia, 1855)
• Autour de la table (1856)
• La Daniella (1857)
• Le diable aux champs (1857)
• Promenades autour d'un village (1857)
• Ces beaux messieurs de Bois-Doré (1858)
• Elle et lui (opowieść autobiograficzna o związku z Mussetem, 1859)
• Jean de la Roche (1859)
• L'homme de neige (1859)
• Narcisse (1859)
• Les dames vertes (1859)
• Constance Verrier (1860)
• La ville noire (1861)
• Valvèdre (1861)
• La famille de Germandre (1861)
• Le marquis de Villemer (1861)
• Tamaris (1862)
• Mademoiselle La Quintinie (1863)
• Les dames vertes (1863)
• Antonia (1863)
• La confession d'une jeune fille (1865)
• Laura (1865)
• Monsieur Sylvestre (1866)
• Le Don Juan de village (sztuka teatralna, 1866)
• Flavie (1866)
• Le Dernier Amour (1867)
• Cadio (théâtre, 1868)
• Mademoiselle Merquem (1868)
• Pierre qui roule (1870)
• Le Beau Laurence (1870)
• Malgré tout (1870)
• Césarine Dietrich (1871)
• Journal d'un voyageur pendant la guerre (1871)
• Francia. Un bienfait n'est jamais perdu (1872)
• Nanon (1872)
• Contes d'une grand'mère cz. 1 (1873)
• L'orgue du Titan (1873)
• Ma sœur Jeanne (1874)
• Flamarande (1875)
• Les Deux Frères (1875)
• La tour de Percemont (1876)
• Contes d'une grand'mère cz. 2 (1876)
• Marianne (1876)
• Légendes rustiques (La Reine Mab. La Fée qui court. Fanchette) (1877)
• Les ailes du courage

Aurora Dudevant miała brata Auguste Luisa, urodzonego w roku 1808 i w tym samym roku zmarłego.

Kilka powieści Sand zostało zekranizowanych, m.in. Indiana (1920), La mare au diable (1923 i 1972), La Petite Fadette (1912, 1915, 1979, 2004), Mauprat (1926, 1972)^[17].

Postać George Sand pojawia się w fabułach filmów traktujących o życiu artystów, z którymi była związana, przede wszystkim Chopina (Pamiętna pieśń, USA 1945 czy Chopin. Pragnienie miłości, pol. 2002 – grała ją Danuta Stenka) oraz Musseta (Les enfants du siècle, 1999, z Juliette Binoche w roli Sand). Filmami, w których jest centralną postacią, są m.in. George qui? (franc., 1973) i Notorious Woman (USA, 1974)^[18].

• Un hiver à Majorque (Zima na Majorce) George Sand w Project Gutenberg
• Dzieła George Sand w bibliotece Polona