Franciszek Maria Lanci

Franciszek Maria Lanci
Data i miejsce urodzenia	1799 ; Fano
Data i miejsce śmierci	12 listopada 1875 ; Warszawa
Narodowość	włoska
	Praca
Styl	klasycyzm
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Maria Lanci, wł. Francesco Maria Lanci (ur. 1799 w Fano, zm. 12 listopada 1875 w Warszawie) – polski architekt pochodzenia włoskiego; ojciec Witolda.

Życiorys

Urodził się w mieście Fano w środkowych Włoszech. Studiował architekturę w rzymskiej Akademii św. Łukasza. Otrzymał złoty medal za pracę dyplomową – projekt restauracji rzymskiego kościoła S. Maria dell’Ara Coeli. W młodym wieku został profesorem honorowym Akademii.

W roku 1825 został zaproszony do Polski przez rodzinę Małachowskich, która powierzyła mu przebudowę rezydencji w Końskich.

Około roku 1830 prowadził odbudowę kościoła św. Jadwigi w Pępowie (pow. gostyński) któremu nadał styl gotyku angielskiego. Około roku 1830 otrzymał też zlecenie na projekt przebudowy zamku na Wawelu. Projekt nie został zrealizowany ze względu na wybuch powstania. W Krakowie zaprojektował wspólnie z rzeźbiarzem Paolo Filippim sarkofag Tadeusza Kościuszki.

1834-1839 sprawował Lanci urząd budowniczego gmachów akademickich Krakowa. W tym czasie zaprojektował też przebudowy średniowiecznych zamków w okolicach Krakowa, głównie dla rodziny Potockich.

Równocześnie 1836-1840 na zlecenie Edwarda Raczyńskiego zaprojektował i wzniósł Złotą Kaplicę w Poznaniu.

Około 1837 Lanci zbudował osiedle robotnicze i szpital w Dąbrowie Górniczej.

1844 Lanci zamieszkał w Warszawie. Na zlecenie Augusta Potockiego poszerzył lewe skrzydło pałacu w Wilanowie i zbudował kilka budynków gospodarczych. W tym czasie zrealizował kilka budynków w Warszawie.

Pałac w Falentach (gmina Raszyn, woj.mazowieckie) w swej dzisiejszej formie jest w przeważającej mierze dziełem Lanciego. ^[1]W latach 1852–1857 nadał kilkakrotnie przebudowywanej rezydencji eklektyczny charakter, sytuując ją w nieokreślonej przestrzeni pomiędzy średniowieczem, renesansem, barokiem i klasycyzmem.

Około roku 1863 wskutek stopniowej utraty wzroku zaprzestał przyjmowania zleceń, ale do końca życia rysował niezrealizowane nigdy projekty.

Lista realizacji Franciszka Marii Lanciego

(według opracowania Pawła Giergonia ^[2])

1825 – Oranżeria Egipska w Końskich (dla Małachowskich)
1825 – Przebudowa gotyckiego kościoła w Końskich (dla Małachowskich)
1825 – Oranżeria w Białaczowie
1830 – Przebudowa kościoła św. Jadwigi w Pępowie
1830 – Przebudowa kaplicy Potockich na Wawelu
1830 – Projekt sarkofagu Tadeusza Kościuszki w krypcie św. Leonarda na Wawelu
1830 – Przebudowa zamku Tarnowskich w Dzikowie
1834 – Przebudowa zamku w Będzinie (dla Edwarda Raczyńskiego)
1835 – Przebudowa pałacu w Zagórzanach
1835 – Przebudowa zamku w Osieku
1835 – Budowa pałacu Ciechanowskich w Grodźcu (koło Będzina)
1836 – Przebudowa zamku w Zatorze (dla Maurycego Eustachego Potockiego)
1836 – Dobudowa neogotyckiej kruchty w kościele w Zatorze
1836 – Złota Kaplica w katedrze poznańskiej (dla Edwarda Raczyńskiego)
1836 – Przebudowa zamku w Zagórzanach koło Gorlic
1838 – Przebudowa w stylu angielskiego gotyku kościoła Wszystkich Świętych w Kórniku (dla Tytusa Działyńskiego)
1840 – Budynki użyteczności publicznej w Dąbrowie Górniczej
1840 – Pałac w Porębie Wielkiej koło Oświęcimia (dla Ignacego hr. Bobrowskiego)
1845 – Kościół w Borkowicach (wspólnie z Henrykiem Marconim)
1846 – Żółta Karczma na Służewie (Warszawa)
1846 – Przebudowa kościoła św. Katarzyny na Służewie (Warszawa)
1847 – Kamienica Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 17 w Warszawie
1848 – Przebudowa pałacu w Falentach koło Warszawy
1848 – Przebudowa północnego skrzydła pałacu w Wilanowie (dla Potockich)
1848 – Budynki gospodarcze w Wilanowie
1850 – Pałac Potockich w Krzeszowicach
1850 – Pałac Rembielińskiego (Poznańskich, Lessera) w Alejach Ujazdowskich 8 w Warszawie
1850 – Przebudowa pałacyku w Ursynowie
1852 – Ratusz w Międzyrzecu Podlaskim
1852 – Pałac Potockich w Międzyrzecu Podlaskim
1858 – Pomnik nagrobny Elżbiety Urbanowskiej na Powązkach w Warszawie
1860 – Dom Kraszewskiego przy ul. Mokotowskiej 48 w Warszawie
1865 – Kościół w Chotomowie

Twórczość

Twórczość Lanciego wyróżnia się na tle jemu współczesnych architektów. Historię architektury traktował jako inspirację do własnych projektów, a nie jako katalog detali do wielokrotnego użytku, stosowanych w architekturze eklektyzmu. Szczegóły architektoniczne jego dzieł cechowała lekkość i delikatność rysunku. Jego dzieła wyróżniały się oryginalnością na tle przeciętnej architektury tych czasów. Historyk architektury Aldona Bartczakowa w swojej monografii Lanciego dopatruje się jednak wpływu dzieł Karola Fryderyka Schinkla oraz angielskich publikacji architektonicznych^[3].

Wybrane realizacje

Najwcześniej zbudował Lanci oranżerię w Końskich. Budynek utrzymany w monumentalnym stylu egipskim uległ niestety przebudowie, mieści się w nim Miejski Dom Kultury.

Odbudowując kościół św. Jadwigi w Pępowie nadał mu styl neogotyku angielskiego.

Następnymi dziełami Lanciego na terenie Polski były przebudowy średniowiecznych zamków na terenie zaborów rosyjskiego i austriackiego. Do nich należą zamki w Zatorze, Będzinie i w Zagórzanach koło Gorlic. Przy przebudowie wprowadzał szczegóły architektury gotyku traktowane w duchu romantyzmu. Wieże zamkowe często nakrywał wysokimi dachami namiotowymi.

Złota Kaplica w Poznaniu, stanowiąca mauzoleum Mieszka I i Bolesława Chrobrego, powstała na miejscu zburzonej średniowiecznej kaplicy. Zgodnie z wolą fundatorów kaplica została utrzymana w romantycznie pojętym stylu bizantyjskim, jako mającym odpowiadać czasom pierwszych Piastów.

W kamienicy Potockich przy Krakowskim Przedmieściu 17 Lanci zastosował między szerokimi oknami parteru zestawione parami smukłe kolumienki żeliwne. Ściany pierwszego i drugiego piętra podzielone są parami wąskich pilastrów. Delikatne obramowania okien zwieńczone są na pierwszym piętrze pięciobocznymi tympanonami wypełnionymi rzeźbą, a drugiego prostymi gzymsami zakończonymi akroteriami.

W budynku ujeżdżalni w Wilanowie (obecnie Muzeum Plakatu) Lanci nawiązał do monumentalnego petersburskiego empiru.

W wielkiej willi – pałacu Poznańskich przy Al. Ujazdowskich róg Pięknej Lanci zastosował formy nawiązujące do klasycyzmu czasów Corazziego.

Pochowany na Powązkach w Warszawie (kwatera 177-3-26/27)^[4].

Upamiętnienie

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Ursynów zostało nadane jego imię^[5].

Przypisy

↑ Bartczakowa A. :Franciszek Maria Lanci 1799-1875 – Warszawa, 1954 s.29
↑ portal o sztuce - sztuka.net [online], sztuka.net [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
↑ AldonaA. Bartczakowa AldonaA., Franciszek Maria Lanci, 1954 .
↑ Cmentarz Stare Powązki: KAROLINA LANCI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19] .
↑ Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 2.