Skeliwka (obwód lwowski)

Skeliwka
	; Kościół i warownia Herburtów
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	starosamborski
Wysokość	300 m n.p.m.
Populacja (2018); • liczba ludności	; 1000
Nr kierunkowy	+ 380 3238-61
Kod pocztowy	82052
Tablice rejestracyjne	BC
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Skeliwka
	Położenie na mapie Ukrainy Skeliwka
	49°32′07″N 22°57′45″E/49,535278 22,962500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Skeliwka (ukr. Скелівка, Skeliwka; do 1946 roku Felsztyn, Фельштин) – wieś na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim. W 2018 roku liczyła ok. 1 tys. mieszkańców^[1].

Położenie

Stare fot., J. Herburt, mapa, herb

Wieś położona jest ok. 2 km od Starego Sambora i ok. 20 km od przejścia granicznego w Krościenku. Leży w dolinie Strwiąża, u podnóża wyniesienia Węgrzeliska 375 m n.p.m. Felsztyn położony był przy dawnym szlaku handlowym do Sambora i Lwowa. W 1417 roku przez Felsztyn do Lwowa podróżował król Władysław Jagiełło. Dojazd do wsi z Polski poprzez drogowe przejście graniczne w Krościenku.

Historia

Dawniejsze nazwy: Fulsztyn, Folsteyn, Felstin, Fullensteyn, Fulsthine, Fulstin (1593). Pochodzenia nazwy miejscowości wywodzi się od rodowej siedziby Herburtów na Morawach, twierdzy Fulsztyn. Miejscowość ta istnieje do dziś, położona jest nad rzeką Osobłogą i jest zwana Bohušov (Füllstein, część wsi Bohušov).

Herburtowie to niemiecki ród rycerzy Vulm korzeniami z Westfalii – Dolna Saksonia, pierwotna osada Fülme w pobliżu miejscowości Rinteln. W tym miejscu należy dodać, że już wcześniej bo w roku 1253 razem z księciem Władysławem opolskim wyruszył na wyprawę na Ruś Halicką przeciw księciu Danielowi Halickiemu założyciel Fulsztajnu na Morawach – Herbort z Fulmu.

Pierwsza wzmianka o Felsztynie pochodzi z roku 1374. Z XIV w. pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście^[2]. Po roku 1370 doszło do podziału rodziny Herburtów na dwie linie – pierwsza pozostała nadal na Śląsku w Sośnicowicach i Fulsztajnie, natomiast druga po powrocie ziemi sanockiej (województwo ruskie) do Korony 1340 otrzymała liczne nadania i przywileje od Władysława Opolczyka nad Sanem, Wiarem i Strwiążem. Miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim w roku 1380. Herburtowie dbali o miasto i jego rozwój, do połowy XVI wieku ściągali ze Śląska i Moraw licznych osadników o różnych specjalnościach, tkaczy, murarzy, ogrodników itd. Kolejne przywileje dla miasta potwierdzali następnie królowie Polski – Kazimierz IV Jagiellończyk (1488) oraz Zygmunt August (1551).

Po Herburtach właścicielami Felsztyna był ród Danillewiczów (1641). W Felsztynie na początku XVI w. urodził się Jan Herburt, kasztelan sanocki oraz starosta przemyski, autor wielu dzieł o tematyce dyplomatycznej oraz Sebastian Herburt autor wielu utworów muzycznych, pierwszy nauczyciel muzyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W kościele parafialnym pw. św. Marcina Biskupa (obecnie cerkiew) spoczywają zwłoki Walentego Herburta, biskupa przemyskiego, posła Zygmunta Augusta na sobór trydencki w roku 1572, znajduje się tu również płyta nagrobkowa chorążyny Herburtowej z roku 1495 oraz pomniki Jana Herburta z żoną oraz ich syna Krzysztofa Herburta zm. w 1558. Felsztyn uzyskał prawo składu w 1641 roku^[3]. W roku 1649 podczas nawały kozackiej zamek został zniszczony. Na początku XVIII wieku dochody miastu przynosiły kotły piwne i gorzałczane, których było w Felsztynie trzy.

Do 1772 województwo ruskie, ziemia przemyska, powiat przemyski. W okresie zaborów miasto należało do austriackiego powiatu staromiejskiego i było położone na granicy dawnego powiatu samborskiego. W mieście znajdowały się parafie greckokatolicka oraz rzymskokatolicka oraz drewniana synagoga. Od 1872 przez Felsztyn przebiega linia Kolei Dniestrzańskiej. W 1880 r. Felsztyn liczył 1154 mieszkańców z czego 590 Żydów, a w 1900 r. 1326 z czego 690 Żydów. Podczas I wojny światowej miejscowość została poważnie zniszczona w 1914 roku. Boje o Felsztyn w roku 1918 opisane zostały przez Stanisława Maczka w jego pamiętnikach^[4].

W okresie międzywojennym znajdował się w województwie lwowskim, powiecie starosamborskim. Burmistrzami byli Marcin Korcz i Jan Kucharski. W roku 1921 miasteczko liczyło około 1195 mieszkańców z czego 534 Żydów. W mieście funkcjonowała straż ogniowa, stowarzyszenia kupców katolickich, oraz kasy kredytowe. Targi miejskie odbywały się w każdy wtorek.

1 kwietnia 1928 do Felsztyna włączono Posadę Felsztyńską^[5].

W latach 1939–1941 okupacja radziecka. W latach 1941–1944 okupacja niemiecka. W lipcu 1941 r., po agresji Niemiec na ZSRR doszło do pogromu ludności żydowskiej. W marcu 1942 r. Niemcy deportowali felsztyńskich Żydów do Sambora, a stamtąd w sierpniu 1942 r. do obozu zagłady w Bełżcu.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca tutaj polska rodzina Wójcików ukrywała Żydów. W 1985 roku Instytut Jad Waszem uhonorował za to Marię Wójcik i jej dzieci: Tadeusza Wójcika, Krystynę Lewandowską, Władysławę Piekart i Stanisławę Pochechę tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[6].

W 1944 wieś została wcielona w struktury administracyjne Ukraińskiej SRR. Od 1991 w granicach Ukrainy.

Ważniejsze obiekty i turystyka

cmentarz żydowski
kościół pw. św. Marcina Biskupa – obecnie cerkiew greckokatolicka obrządku bizantyjsko-ukraińskiego
synagoga
zamek

Przez Skeliwkę i okolice prowadzi Szlak śladami dobrego wojaka Szwejka.

Osadnictwo

W okresie I Rzeczypospolitej istniało również drugie miasto założone przez Herburtów o tej samej nazwie Felsztyn (ob. Hwardijśke) ok. 20 km od miasta Chmielnicki (dawniej Płoskirów). Dalej na wschód nad samym Zbruczem położona była jedna z największych twierdz polskich, wybudowana przez Herburtów na początku XVI wieku w Kudryńcach.

Przypisy

↑ Святині, СКЕЛІВКА, Мартина | Костели і каплиці України [online], rkc.in.ua [dostęp 2024-06-16] .
↑ zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Felsztynowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/834.html
↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
↑ Stanisław Maczek: Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990. ISBN 83-04-03659-2.
↑ Dz.U. z 1927 r. nr 112, poz. 949
↑ Wójcik Maria ; Son: Tadeusz ; Daughter: Lewandowska Krystyna (Wójcik); Daughter: Piekart Władysława (Wójcik); Daughter: Pociecha Stanisława (Wójcik). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-01]. (ang.).

Bibliografia

Mapa WIG Sambor Pas 50 Słup 36 Warszawa 1937
Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 668

Zobacz też

Felsztyn na Podolu

Linki zewnętrzne

Felsztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 382 .
Genealogiczna strona o Felsztynie. ornatowski.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-22)].
Zdjęcia ze Skeliwki
Kościół św. Marcina w Felsztynie na filmie z drona, 2018.

[1] Святині, СКЕЛІВКА, Мартина | Костели і каплиці України [online], rkc.in.ua [dostęp 2024-06-16] .

[historia_żyd-2] zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Felsztynowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/834.html

[3] Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych : (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.

[4] Stanisław Maczek: Od podwody do czołga. Wspomnienia wojenne 1918–1945. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990. ISBN 83-04-03659-2.

[znies-5] Dz.U. z 1927 r. nr 112, poz. 949

[6] Wójcik Maria ; Son: Tadeusz ; Daughter: Lewandowska Krystyna (Wójcik); Daughter: Piekart Władysława (Wójcik); Daughter: Pociecha Stanisława (Wójcik). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-01]. (ang.).

[1]

Miasta	Chyrów Dobromil Stary Sambor
Osiedla	Niżankowice Stara Sól
Wsie	Babina Baczyna Bąkowice Berezów Bilicz Błozew Górna Boniowice Borszowice Bukowa Busowisko Bybło Bylice Czaple Czyszki Dniestrzyk Hołowiecki Drozdowice Gałówka Gdeszyce Głęboka Grabownica Sozańska Grąziowa Grodowice Grodzisko Gwoździec Hołowiecko Hruszatyce Hubice Humieniec Janów Jasienica Zamkowa Katyna Kniażpol Kobło Stare Komarowice Koniów Kropiwnik Laszki Murowane Lenina Wielka Libuchowa Lutowiska Ławrów Łopuszanka Chomina Łopusznica Łużek Górny Michowa Miżyniec Mrozowice Mszaniec Nadyby Niedzielna Nowe Miasto Paćkowice Pawłówka Pietnice Płoskie Podmojsce Polana (koło Słochuń) Polana (koło Tarnawy) Posada Nowomiejska Potok Wielki Przedzielnica Rajnowa (Wola Rajnowa) Rakowa Rosochy Rożewo (Rozenburg) Rypiany Sanoczany Sąsiadowice Skeliwka (Felsztyn) Słochynie Smereczka Solanuwatka (Lacko) Sosnówka (Nanczułka Mała) Sozań Spas Stara Ropa Starzawa Straszewice Stroniowice Strzelbice Strzyłki Suszyca Rykowa Suszyca Wielka Szumina Śliwnica Tarnawa Tarnawka Terło Terszów Topolnica Torczynowice Torhanowice Towarnia Truszowice Turze Twary Tycha Tysowica Wełykie Wełykosillja (Nanczułka Wielka) Wiciów Wielunice Wola (Wola Koblańska) Wołcza Dolna Wołosianka Wielka Wołoszynowa Zarzecze Zasadki Zawadka Zrotowice
Zniesione wsie	Lenina Mała Łopuszanka

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–1939 →)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Sambor Stara Sól (← 1932–34) Stary Sambor (← od 1932)
Miasteczka (1920–34)	Chyrów (← 1932–34 →) Felsztyn (← od 1932) Laszki Murowane Miasteczko (← od 1932)
Gminy miejskie (1920–39)	Chyrów (← 1932–34 →) Sambor Stara Sól (←1932–34) Stary Sambor (← od 1932)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39)	Barańczyce Biskowice Błażów Bylice (do 1937) Dorożów Dublany Felsztyn Horodyszcze Kalinów Rajtarowice (od 1937) Sambor Sąsiadowice Stara Sól Stary Sambor

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)