Elena Kutorgienė

Elena Kutorgienė-Buivydaitė

Data i miejsce urodzenia	28 lipca 1888 Szawle
Data i miejsce śmierci	13 lutego 1963 Kowno
Zawód, zajęcie	lekarka
Odznaczenia

Elena Kutorgienė-Buivydaitė (ur. 28 lipca 1888 w Szawlach, zm. 13 lutego 1963 w Kownie) – litewska lekarka, uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata^[1].

W 1912 roku ukończyła studia medyczne na Uniwersytecie Moskiewskim i przez następne dziesięć lat pracowała w moskiewskich szpitalach. Po powrocie na Litwę rozpoczęła pracę w placówkach medycznych w Kownie. Działała w Oeuvre de Secours aux Enfants – żydowskiej organizacji opiekuńczej dla dzieci, w której nawiązała bliskie relacje z żydowskimi lekarzami. W czasie okupacji niemieckiej pomagała w znajdowaniu kryjówek i udzielała schronienia Żydom^[1]. Nawiązała też bliską współpracę z grupą partyzantów z kowieńskiego getta.

W czasie okupacji w jej domu odbywały się spotkania litewskiego podziemia z przywódcą gettowego ruchu oporu Chaimem Jelinem^[2]. Przechowywała też zapiski Jelina i jego brata. W ramach swojej współpracy z ruchem oporu pomagała w zdobywaniu broni i kolportażu wydawnictw podziemnych.

Po zakończeniu wojny była członkinią komisji powołanej w celu badania zbrodni wojennych. 26 lipca 1982 roku została pośmiertnie uhonorowana przez instytut Jad Waszem tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.

W czasie wojny Kutorgiene-Buivydaite prowadziła dziennik, którego fragmenty umieszczone zostały w „Czarnej księdze” Wasilija Grossmana i Ilji Erenburga – zbiorze dokumentów osobistych Żydów i nieżydowskich obserwatorów nazistowskiej zbrodni na terenach Związku Radzieckiego. Polskie tłumaczenie części tekstu dotyczącej pogromu w Kownie ukazało się w książce Tomasza Szaroty „U progu Zagłady. Zajścia antyżydowskie i pogromy w okupowanej Europie”^[3], będącej przekładem z języka niemieckiego, z zaznaczonymi fragmentami, których usunięcia domagała się w 1946 roku radziecka cenzura.

• Israel Gutman (red.), „The Encyclopedia of the Holocaust”, Macmillan, Nowy Jork 1990, ISBN 0-02-896090-4