Demodex ponderosus

Demodex ponderosus – gatunek roztocza z rodziny nużeńcowatych.

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 2014 roku przez Joannę Izdebską i Leszka Rolbieckiego z Uniwersytetu Gdańskiego na łamach „Annals of the Entomological Society of America”. Jako lokalizację typową wskazano Gdynię na północy Polski. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „przysadzisty” i odnosi się do kształtu ciała tego pajęczaka^[1].

Samice mają ciało podługowate, osiągające 145–183 μm długości i 45–55 μm szerokości, samce zaś krócej owalne, osiągające około 116–148 μm długości i 43–51 μm szerokości. Owalna, krótsza niż u nasady szeroka gnatosoma ma na grzbietowej stronie skierowane dozewnętrznie, wyrastające z zewnętrznej krawędzi, bardzo drobne, stożkowate kolce nadbiodrowe. Nogogłaszczki budują trzy człony, z których ostatni zwieńczony jest pojedynczym, łukowato wygiętym pazurkiem. Nabrzmiałość gardzieli jest owalna i ma delikatne szczecinki subgnatosomalne. Bardzo szeroka, niewiele dłuższa niż szersza, trapezowatego zarysu podosoma ma na spodzie cztery pary płytek epimeralnych, z których trzy pierwsze są trapezowate, a ostatnia formuje tylnymi brzegami łukowate wcięcie, w którym u samicy leży długa na 9–16 μm wulwa. Odnóża występują w liczbie czterech par i składają się z sześciu członów. U samca na grzbiecie podosomy, na wysokości dwóch ostatnich par płytek epimeralnych umieszczony jest edeagus o długości od 19 do 26 μm, a otwór płciowy leży na wysokości odnóży drugiej pary. Opistosoma jest niewiele szersza od podosomy, niewyraźnie rowkowana, pozbawiona organu opistosomalnego, u samicy lekko ku końcowi zwężona, u samca na szczycie zaokrąglona^[1].

Roztocz ten jest monoksenicznym pasożytem szczura wędrownego. Bytuje w skórze o skąpej pokrywie włosowej, a więc na ogonie, dłoniach i stopach gospodarza. U przebadanej populacji zainfekowanych było 30% szczurów, a liczba osobników D. ponderosus na pojedynczym szczurze wahała się od 11 do 20. Nie stwierdzono wywoływania przez żerowanie tego nużeńca zmian skórnych, ani innych zmian patologicznych^[1].

Do parazytofauny szczura wędrownego należą również cztery inne gatunki nużeńców: D. nanus, D. norvegicus, D. ratti oraz D. ratticola. Ze względu na charakterystyczną dla nużeńcowatych specjalizację topograficzną, zajmują one różne nisze i mogą wszystkie współwystępować na pojedynczym osobniku żywiciela^[1].

Występowanie tego nużeńcowatego stwierdzono na szczurach z północnej Polski^[1].