Cierniogonek brązowy

Cierniogonek brązowy
	Leptasthenura fuliginiceps
	(d’Orbigny & de Lafresnaye, 1837)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	tyrankowce
Rodzina	garncarzowate
Podrodzina	ogończyki
Rodzaj	Leptasthenura
Gatunek	cierniogonek brązowy
Synonimy
	Synallaxis fuliginiceps d'Orbigny & Lafresnaye 1837;
	Synallaxis fuliginiceps d'Orbigny & Lafresnaye 1837;
Podgatunki
	L. f. fuliginiceps (d’Orbigny & Lafresnaye, 1837); L. f. paranensis Sclater, PL, 1862;
	L. f. fuliginiceps (d’Orbigny & Lafresnaye, 1837); L. f. paranensis Sclater, PL, 1862;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cierniogonek brązowy^[3]^[4] (Leptasthenura fuliginiceps) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Jest gatunkiem dosyć pospolitym, występującym w Andach od zachodniej Boliwii do środkowej Argentyny. Nie jest zagrożony^[5].

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali Alcide d’Orbigny i Frédéric de Lafresnaye, nadając mu nazwę Synallaxis fuliginiceps. Opis ukazał się w 1837 roku w „Magasin de Zoologie”^[6]^[7]. Holotyp pochodzi z Sica Sica w departamencie La Paz w Boliwii^[6]^[7]. IOC wyróżnia dwa podgatunki L. fuliginiceps^[8]:

L. f. fuliginiceps (d’Orbigny & Lafresnaye, 1837)
L. f. paranensis Sclater, PL, 1862^[9]

Etymologia

Leptasthenura: gr. λεπτος leptos „cienki”; ασθενης asthenes „słaby”; ουρα oura „ogon”^[10].
fuliginiceps: łac. fuligo, fuliginis „szadza”, „zakopcony”, -ceps -capped od łac. caput, capitis „głowa”^[11].

Morfologia

Nieduży, smukły ptak z krótkim dziobem, którego górna część jest jasnoszara, a dolna od czarnej do ciemnobrązowej. Tęczówki w kolorze od brązowego do ciemnobrązowego. Nogi oliwkowozielonkawe, szarooliwkowe lub szare. Pióra czoła i górnej części głowy tworzą szarobrązowy z płowym odcieniem czub. Od nasady dzioba poprzez oko rozciąga się jasnoszarobrązowy pasek rozszerzający się za płatem usznym. Policzki i płaty zauszne z czarnymi przebarwieniami. Reszta głowy, szyja, kark i grzbiet szarobrązowe, brzuch i spód ciała bladopłowobrązowy. Ogon długi, wyraźnie stopniowany, środkowe sterówki najdłuższe, zewnętrzne krótkie, wszystkie w kolorze rdzawym. Pokrywy skrzydeł rdzawawe. Obie płcie wyglądają tak samo. Młode osobniki mają lekko nakrapianą pierś, mniej wyraźnie zaznaczony czub i zaokrąglone sterówki. Podgatunek L. f. paranensis jest wyraźnie jaśniej wybarwiony. Długość ciała około 15–16 cm, masa ciała 9–13 g^[5].

Zasięg występowania

Występuje w Andach od zachodniej Boliwii do środkowej Argentyny na wysokości 1000–4200 m n.p.m. (zazwyczaj 1500–3900 m n.p.m.). Jest gatunkiem osiadłym^[2]^[12]^[13]. Poszczególne podgatunki występują^[5]^[13]:

L. f. fuliginiceps – w Andach boliwijskich od południowego La Paz na południe do departamentów Potosí i Tarija
L. f. paranensis – w północno-zachodniej i środkowo-zachodniej Argentynie – w Andach od prowincji Jujuy i Salta na południe do prowincji Mendoza oraz w górach prowincji San Luis i Córdoba.

Ekologia

Jego głównym habitatem są suche zarośla górskie, półwilgotne i wilgotne zarośla górskie, lasy Polylepis, lasy półwilgotne oraz obrzeża lasów; szczególnie często występuje w wąwozach. Żywi się stawonogami, zjada m.in. jaja chrząszczy. Żeruje od podszytu do koron drzew, głównie parami lub w małych stadach, regularnie w stadach mieszanych. W Argentynie zaobserwowano wspólne żerowanie z cierniogonkiem rdzawym^[5].

Rozmnażanie

Rozmnaża się w okresie wiosny–lata. Gniazda buduje w postaci kul z materiału roślinnego, wyścielonych miękkimi włóknami roślin, gałązkami, puchem i piórami. Są one umieszczane w szczelinach w skałach lub budynkach. W południowym Peru i północno-zachodniej Argentynie składa jaja w lutym; w Argentynie pisklęta obserwowano w styczniu, lutym i kwietniu, a podloty w lutym i kwietniu. W zniesieniu zazwyczaj 2–3 jaja^[5].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN cierniogonek brązowy klasyfikowany jest od 2004 roku jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 782 tys. km²^[12]. Liczebność populacji nie jest oszacowana, jednak gatunek jest opisywany jako dosyć pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny^[2]^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b Leptasthenura fuliginiceps, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Leptasthenura fuliginiceps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 185, 1999.
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2021-01-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-04-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J.V.J.V. Remsen J.V.J.V., Jr., Brown-capped Tit-Spinetail ''Leptasthenura fuliginiceps'', version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-04-10] (ang.).
↑ ^a ^b DenisD. Lepage DenisD., Brown-capped Tit-Spinetail ''Leptasthenura fuliginiceps'' d'Orbigny & Lafresnaye, 1837 [online], Avibase [dostęp 2022-04-10] (ang.).
↑ ^a ^b LafresnayeL. d'Orbigny LafresnayeL., Synopsis Avium, in ejus per Americam meridionalem itinere, collectarum et ab ipso viatore necnon, „Magasin de Zoologie”, 7, Paryż: Lequien fils, 1837, s. 23 (łac. • fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-04-10]. (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-04-12] .
↑ Leptasthenura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-10] (ang.).
↑ fuliginiceps, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-10] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Brown-capped Tit-spinetail Leptasthenura fuliginiceps, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-04-10]. (ang.).
↑ ^a ^b Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 265. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Leptasthenura fuliginiceps, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Leptasthenura fuliginiceps, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mc-3] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 185, 1999.

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: FURNARIIDAE Gray,GR, 1840 - GARNCARZOWATE - HORNEROS, FOLIAGE-GLEANERS AND SPINETAILS (Wersja: 2021-01-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-04-10].

[botw-5] J.V.J.V. Remsen J.V.J.V., Jr., Brown-capped Tit-Spinetail ''Leptasthenura fuliginiceps'', version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2022-04-10] (ang.).

[AviBase-6] DenisD. Lepage DenisD., Brown-capped Tit-Spinetail ''Leptasthenura fuliginiceps'' d'Orbigny & Lafresnaye, 1837 [online], Avibase [dostęp 2022-04-10] (ang.).

[oryg-7] LafresnayeL. d'Orbigny LafresnayeL., Synopsis Avium, in ejus per Americam meridionalem itinere, collectarum et ab ipso viatore necnon, „Magasin de Zoologie”, 7, Paryż: Lequien fils, 1837, s. 23 (łac. • fr.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ovenbirds, woodcreepers. IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-04-10]. (ang.).

[hbwcheck6-9] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-04-12] .

[10] Leptasthenura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-10] (ang.).

[11] fuliginiceps, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-04-10] (ang.).

[birdlife-12] Brown-capped Tit-spinetail Leptasthenura fuliginiceps, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-04-10]. (ang.).

[HBW_8-13] Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 8: Broadbills to Tapaculos. Barcelona: Lynx Edicions, 2003, s. 265. ISBN 84-87334-50-4. (ang.).

[1]