Chondrilla

Chondrilla
	; Chondrilla sztywna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	chondrilla
	Nazwa systematyczna
	Chondrilla Linnaeus; Sp. Pl. 796. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	C. juncea Linnaeus
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chondrilla (Chondrilla L.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 25^[4]–29^[5] gatunków. Występują one w środkowej i południowo-zachodniej Azji (w Chinach 10 gatunków) oraz w basenie Morza Śródziemnego^[6]. W Europie obecnych jest 5 gatunków (po wyodrębnieniu w osobny rodzaj roślin z rodzaju Willemetia)^[4]. W Polsce rośnie dziko jako gatunek rodzimy jeden przedstawiciel rodzaju – chondrilla sztywna C. juncea^[7]. Jest to zarazem najszerzej rozprzestrzeniony gatunek, introdukowany poza jego naturalny zasięg do Ameryki Północnej i Południowej, Australii i Nowej Zelandii^[6]. Rośnie on w klimacie ciepłym jako uciążliwy chwast w uprawach zbóż, problematyczny m.in. ze względu na cienkie, sztywne łodygi, które uszkadzają mechanizmy maszyn rolniczych. Gatunek kontrolowany jest za pomocą grzyba Puccinia chondrollina. W Hiszpanii pędy tego gatunku spożywa się po ich zblanszowaniu^[4].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne, zwykle byliny, rzadko jednoroczne, często gęsto (miotlasto) rozgałęzione. Pędy nagie lub owłosione w różnym stopniu^[6], zwykle sztywne i mocno wydłużone^[8].
Liście: Czasem skupione w przyziemną rozetę^[6], poza tym występują liście łodygowe^[8].
Kwiaty: Języczkowe, skupione w niewielkie koszyczki siedzące pojedynczo lub po kilka w dużym rozproszeniu wzdłuż pędu i na jego szczycie. W koszyczku znajduje się zwykle 5–12 kwiatów. Okrywa cylindryczna utworzona z 5–9 lancetowatych listków równej długości, nagich lub owłosionych w różnym stopniu. Od zewnątrz wsparta krótszymi (do 1/4 długości listków wewnętrznych) zewnętrznymi listkami. Korona kwiatu żółta, o długiej rurce^[6]^[8].
Owoce: Niełupki walcowate z 5 żebrami i krótszym lub dłuższym dzióbkiem, z puchem kielichowym tworzonym przez białe, proste i nierozgałęzione włoski^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj z podplemienia Chondrillinae, plemienia Cichorieae podrodziny Cichorioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)^[9]. Najbliżej spokrewnione rodzaje, należące do tego samego podplemienia to Phitosia i Willemetia^[10].

Wykaz gatunków^[5]

Chondrilla ambigua Fisch. ex Kar. & Kir.
Chondrilla aspera Poir.
Chondrilla bosseana Iljin
Chondrilla brevirostris Fisch. & C.A.Mey.
Chondrilla canescens Kar. & Kir.
Chondrilla chondrilloides (Ard.) H.Karst.
Chondrilla evae Lack
Chondrilla graminea M.Bieb.
Chondrilla juncea L. – chondrilla sztywna
Chondrilla kusnezovii Iljin
Chondrilla laticoronata Leonova
Chondrilla latifolia M.Bieb.
Chondrilla lejospemna Kar. & Kir.
Chondrilla macra Iljin
Chondrilla macrocarpa Leonova
Chondrilla maracandica Bunge
Chondrilla mariae Podlech
Chondrilla mujunkumensis Iljin & Igolkin
Chondrilla ornata Iljin
Chondrilla pauciflora Ledeb.
Chondrilla phaeocephala Rupr.
Chondrilla piptocoma Fisch., C.A.Mey. & Avé-Lall.
Chondrilla ramosissima Sm.
Chondrilla rouillieri Kar. & Kir.
Chondrilla setulosa C.B.Clarke ex Hook.f.
Chondrilla spinosa Lamond & V.A.Matthews

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Chondrilla. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-20].
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 197, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b Chondrilla L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zhu Shi, Norbert Kilian: Chondrilla Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-20].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 59, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d Irena Kucowa: Chondrilla L., Chondrilla. W: Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 149-150.
↑ Genus: Chondrilla L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2020-02-20].
↑ Hong Wang, Alexandra H. Wortley, Stephen Blackmore. Pollen morphology of Crepidinae and Lactucinae (Asteraceae: Cichorieae) and its systematic significance. „Grana”. 48:3, s. 160-178, 2009.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[ing-3] Chondrilla. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-20].

[mabb-4] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 197, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[pow-5] Chondrilla L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-02-20].

[china-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zhu Shi, Norbert Kilian: Chondrilla Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-02-20].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 59, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[kucowa-8] Irena Kucowa: Chondrilla L., Chondrilla. W: Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XIII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 149-150.

[grin-9] Genus: Chondrilla L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA. [dostęp 2020-02-20].

[10] Hong Wang, Alexandra H. Wortley, Stephen Blackmore. Pollen morphology of Crepidinae and Lactucinae (Asteraceae: Cichorieae) and its systematic significance. „Grana”. 48:3, s. 160-178, 2009.

[1]