Bełda (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1877-1954 i 1973–1976[1] | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1919–39: białostockie | ||
| Powiat |
1919–48: szczuczyński | ||
| Data powstania |
1 stycznia 1877; 1 stycznia 1973 | ||
| Data likwidacji |
29 września 1954; 2 lipca 1976 | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1974) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Bełda (do 1877 Przestrzele) – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1877–1954 i 1973–1976 w woj. białostockim, a następnie w woj. łomżyńskim (dzisiejsze woj. podlaskie). Siedzibą gminy była Bełda[3].
Pierwsza odsłona (1877–1954)
[edytuj | edytuj kod]Gmina powstała w 1877 roku, za Królestwa Polskiego w powiecie szczuczyńskim w guberni łomżyńskiej, z obszaru dotychczasowej gminy Przestrzele[4][5][6][7].
W okresie międzywojennym gmina Bełda należała do powiatu szczuczyńskiego w woj. białostockim. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 12 marca 1948 roku powiat szczuczyński przemianowano na powiat grajewski[8].
Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 26 gromad: Bełda, Bukowo, Ciszewo, Czarnawieś, Danowo, Karwowo, Kołaki, Kosiły, Kosówka, Kozłówka, Kuligi, Łamane Grądy, Łazarze, Miecze, Pieńczykowo, Pieńczykówek, Przestrzele, Rybczyzna, Rydzewo, Sikora, Skrodzkie, Sołki, Stoczek, Turczyn, Wojdy i Wólka Piotrkowska[9].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[10].
Druga odsłona (1973–1976)
[edytuj | edytuj kod]Gminę Bełda reaktywowano wraz z reformą gminną 1 stycznia 1973 roku[11] w woj. białostockim powiecie grajewskim. Gmina objęła nieco mniejsze terytorium niż w 1954 roku: sołectwa Czarnawieś, Kuligi, Rybczyzna i Wojdy odpadły do gminy Rajgród, a sołectwo Sikora odpadło do gminy Grajewo; powstało też nowe sołectwo w gminie Bełda – Wólka Mała z części sołectwa Sikora. Łącznie nowa gmina Bełda objęła 22 sołectwa: Bełda, Bukowo, Ciszewo, Danowo, Karwowo, Kołaki, Kosiły, Kosówka, Kozłówka, Łamane Grądy, Łazarze, Miecze, Pieńczykowo, Pieńczykówek, Przestrzele, Rydzewo, Skrodzkie, Sołki, Stoczek, Turczyn, Wólka Mała i Wólka Piotrkowska[12].
1 czerwca 1975 roku gmina znalazła się w nowo utworzonym woj. łomżyńskim[13].
2 lipca 1976 roku gmina została zniesiona przez połączenie z dotychczasową gminą Rajgród w nową gminę Rajgród[14].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Gmina obejmowała częściowy rezerwat faunistyczny o pow 11.58 ha utworzony w 1958; miejsce gnieżdżenia się czapli siwej w borze sosnowym obok szosy do Rajgrodu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Liczba ludności z publikacji "Rocznik Demograficzny Polski", GUS 1975-1995
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej - podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
- ↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
- ↑ Powiat szczuczyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 864.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom V - Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143