Anna Borkiewicz-Celińska

Anna Borkiewicz-Celińska

Hanka Skrzynkowa, Iza

plutonowy podchorąży
Data i miejsce urodzenia	11 listopada 1921 Jabłonna
Data i miejsce śmierci	25 kwietnia 2019 Warszawa
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Jednostki	oddział Dysk, batalion „Zośka”
Stanowiska	łączniczka dowódcy 2. kompanii Rudy batalionu „Zośka”
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: powstanie warszawskie
Późniejsza praca	historyk, doktor nauk humanistycznych
Odznaczenia

Anna Borkiewicz-Celińska ps. „Hanka Skrzynkowa”, „Iza” (ur. 11 listopada 1921 w Jabłonnie, zm. 25 kwietnia 2019 w Warszawie) – polska historyk, doktor nauk humanistycznych, plutonowy podchorąży Armii Krajowej, żołnierz „Dysku”, łączniczka dowódcy 2. kompanii „Rudy” batalionu „Zośka” – Andrzeja Romockiego, powstaniec warszawski.

Córka pułkownika Adama Borkiewicza i Zdzisławy ze Świtalskich. Uczennica Prywatnej Szkoły Powszechnej IV Rodziny Wojskowej w Warszawie. W 1932 rodzina Borkiewiczów przeniosła się do Suwałk, w związku ze służbowymi obowiązkami pułkownika Borkiewicza. Tam przez dwa lata uczęszczała do Gimnazjum i Liceum im. Marii Konopnickiej. Od 1935 uczennica Państwowego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. Juliusza Słowackiego w Warszawie. W latach 1935–1940 mieszkała wraz z rodziną w Belwederze, gdzie jej ojciec był dyrektorem Muzeum Józefa Piłsudskiego. Od jesieni 1940 mieszkała w podwarszawskich Pyrach^[1].

W konspiracji od 1939 za sprawą ppłk. Bronisława Patlewicza. W Służbie Zwycięstwu Polski pełniła funkcję łączniczki podpułkownika. W 1942 przystąpiła do oddziału „Dysk”. W tym samym roku, poprzez Macieja Bittnera, rozpoczęła współpracę z Grupami Szturmowymi. W sklepie z futrami, w którym pracowała jako ekspedientka mieściła się skrzynka oraz lokal kontaktowy batalionu. W 1944 ukończyła, z pierwszą lokatą, szkolenie wojskowe w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty.

W powstaniu warszawskim najpierw walczyła w szeregach „Dysku”, a następnie batalionu „Zośka”. Była łączniczką dowódcy 2. kompanii – Andrzeja Romockiego. Brała udział w walkach na Woli i Starym Mieście. Trzydziestego dnia powstania ciężko ranna w głowę i krzyż, następny miesiąc spędziła w szpitalu. Po upadku powstania wraz z ludnością cywilną opuściła Warszawę. Wyjechała do rodziny przebywającej w Częstochowie.

Jesienią 1945 roku rozpoczęła studia na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W styczniu 1949 aresztowana przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i osadzona w więzieniu na Rakowieckiej. Na wolność wyszła szybko, dzięki znajomości ojca z Władysławem Broniewskim, który uzyskał dla niej zwolnienie od Bieruta. Powróciła na studia i w 1950 obroniła pracę magisterską^[2]. W tym samym roku podjęła pracę w Oddziale Kartograficznym Archiwum Głównego Akt Dawnych.

Powtórnie aresztowana 23 października 1950. Przez półtora roku przebywała w więzieniu karno-śledczym, tzw. Toledo na Pradze. W celi przebywała wraz z córką Antoniego Pajdaka, Wiesławą. W kwietniu 1951 skazana wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego na karę siedmiu lat pozbawienia wolności za „próbę obalenia ustroju siłą”. Karę odbywała w Zakładzie Karnym w Fordonie. Zwolniona 30 września 1953 z powodu złego stanu zdrowia.

Po opuszczeniu więzienia nie mogła pracować w zawodzie historyka. W 1956 poślubiła kolegę z batalionu „Zośka”, Bogdana Celińskiego. W latach 1957–1971 pracowała w Instytucie Historii Kultury Materialnej PAN. W 1968 zdobyła stopień doktora. Od 1971 do przejścia na emeryturę w 1981 była pracownikiem Instytutu Historii PAN.

W 2010 wystąpiła w filmie Mariusza Malca „Oni szli Szarymi Szeregami”.

Autorka monografii „Batalion Zośka”. Opracowała również Księgę radziecką miasta starej Warszawy 1447–1527 (wspólnie z Marią Arnoldową i Józefem Płochą), Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV w.^[3] oraz słowniki^[4]:

• Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu (red. A. Wolff)
• Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu (red. A. Gąsiorowski)

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2012)(za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność społeczną i kombatancką)^[5]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1980)
• Krzyż Walecznych (1944)
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1982)
• Krzyż Armii Krajowej (1983)
• Medal za Warszawę 1939–1945 (1973)
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1973)
• Medal Polonia Mater Nostra Est (2004)

• Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944–1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008, s. 58, 78, 90, 94, 102, 112, 117, 147. ISBN 978-83-60464-92-2.
• Anna Borkiewicz-Celińska: Batalion „Zośka”. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 12–13, 66, 456, 654, 711. ISBN 83-06-01851-6.

• Relacja Anny Borkiewicz-Celińskiej w Archiwum Historii Mówiącej. ahm.1944.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Muzeum Powstania Warszawskiego. Powstańcze biogramy. Anna Borkiewicz-Celińska ps. Iza