Aldrowanda pęcherzykowata

Aldrowanda pęcherzykowata
	; Pęd z liśćmi pułapkowymi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	rosiczkowate
Rodzaj	aldrowanda
Gatunek	aldrowanda pęcherzykowata
	Nazwa systematyczna
	Aldrovanda vesiculosa L.; Sp. Pl. 1:281. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aldrowanda pęcherzykowata (Aldrovanda vesiculosa L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rosiczkowatych. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju aldrowanda. Roślina mięsożerna odżywiająca się zooplanktonem, niekiedy larwami komarów i mikroskopijnym narybkiem.

Zasięg geograficzny

Występuje w rozproszeniu w Europie, Azji, Afryce i Australii, przy czym w niektórych krajach Europy i Azji wymarła. W Europie spotykana była głównie w części południowej, środkowej i wschodniej^[4].

W Polsce występuje bardzo rzadko, na rozproszonych stanowiskach. Z dawnych ok. 80 stanowisk udokumentowanych od XIX wieku do połowy XX wieku przetrwało ok. 40, do lat 80 XX wieku – 14, a w 2012 znanych było już tylko 8 stanowisk naturalnych^[5]. Ponieważ w latach 90. i na początku XXI wieku roślina była reintrodukowana i wprowadzana na stanowiska zastępcze, w 2014 łączną liczbę jej stanowisk szacowano na ok. 20^[5].

Na początku XXI wieku roślina spotykana była w jeziorze Mikaszówek łącznie z rozlewiskiem kanału przy śluzie Rygol, w jeziorach Krzywe, Kruglak i Orle na Pojezierzu Augustowskim, w jeziorach Długim i Moszne w obrębie Poleskiego Parku Narodowego, w jeziorze Ostrowo koło Pniew w Wielkopolsce^[6]. W kolejnych latach zanikła w jeziorach Orle i Ostrowo^[5].

Aldrowanda reintrodukowana była m.in. na stanowiskach: w jeziorze Łukim w Poleskim Parku Narodowym, w jeziorach Płotycze, Perespa, Orchowo i Hańskim w Lasach Sobiborskich, w jeziorze Jeziorko we Gostynińsko-Włocławskim Parku Krajobrazowym. Stworzono także 6 stanowisk zastępczych na jeziorach Chylniki, Krzywule, Studzieniczne, w rozlewisku Kanału Augustowskiego koło Płaskiej w Puszczy Augustowskiej, oraz w rezerwatach Mokradła Sułowskie koło Rzepina i Bagno Mostki na Pojezierzu Brodnickim^[6].

Morfologia

Pokrój: Roślina pływająca, nieposiadająca korzeni.
Łodyga: Pojedyncza lub rozgałęziona, o długości do 30 cm.
Liście: W okółkach po 5–9, o długości 10–15 mm. Mają blaszkę podzieloną na dwie części opatrzone szczecinkami wrażliwymi na dotyk. Są to tzw. liście pułapkowe.
Kwiaty: Drobne, białe, na długich szypułkach. Są zróżnicowane na kielich i koronę, działki kielicha równe długością płatkom korony.

Biologia i ekologia

Bylina, hydrofit rozmnażająca się głównie wegetatywnie. Kwitnie od lipca do sierpnia^[7]. Kwiaty są klejstogamiczne i powstają bardzo rzadko. Występuje w czystych, łatwo nagrzewających się, osłoniętych od wiatru, eutroficznych wodach stojących. Zazwyczaj występuje w zbiornikach o mulistym lub torfowym dnie przy wypłyconych brzegach, głównie w starorzeczach i stawach, rzadziej w płytkich zatokach jezior. Rośnie zwykle w wąskim pasie nymfeidów i szuwarów turzycowych, sporadycznie w szuwarach oczeretowych. Spotykana także w przybrzeżnych zatoczkach otoczonych płem mszysto-turzycowym lub mszystym, rzadziej w zagłębieniach pła. Rzadko tworzy jednogatunkowe skupiska, częściej występuje w wielogatunkowych zbiorowiskach roślin wodnych, np. z moczarką kanadyjską, czasami w szuwarach.

Jej liście pułapkowe zwijają się po podrażnieniu, zamykając zwierzę. Na ich powierzchni znajdują się gruczoły wydzielające soki trawienne, które rozpuszczają ciało schwytanego drobnego zwierzęcia wodnego (głównie są to oczliki i rozwielitki). Te same gruczoły wchłaniają substancje pokarmowe powstałe po strawieniu zwierząt. Po jakimś czasie liście, które złapały zwierzę, otwierają się, ale nie są już zdolne do ponownego chwytania i trawienia zdobyczy. Gdy woda jest zimna, roślina traci zdolność łowienia.

Zagrożenie i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Objęta jest także konwencją berneńską oraz dyrektywą siedliskową.

Kategorie zagrożenia:

kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[8]: E (wymierający, krytycznie zagrożony); 2016: CR^[9]
kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: CR (krytycznie zagrożony)^[5]

Źródłem zagrożenia dla gatunku jest działalność człowieka: zanieczyszczenia wód spowodowane nawożeniem pól oraz turystycznym użytkowaniem jezior, a także naturalna sukcesja ekologiczna^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ A.A. Cross A.A., L.L. Adamec L.L., Aldrovanda vesiculosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).
↑ Aldrovanda vesiculosa L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-01-17] .
↑ ^a ^b ^c ^d RyszardR. Kamiński RyszardR., Aldrovanda vesiculosa L. Aldrowanda pęcherzykowata, [w:] ZarzyckiZ. K., KaźmierczakowaK. R., MirekM. Z. (red.), Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone, Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014, s. 237-239, ISBN 978-83-61191-72-8 .
↑ ^a ^b Róża Kaźmierczakowa, Kazimierz Zarzycki, Wojciech Adamowski: Polska czerwona księga roślin: paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

Bibliografia

Zbigniew Podbielkowski: Zarys hydrobotaniki. Tomaszewicz Henryk. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[iucn-3] A.A. Cross A.A., L.L. Adamec L.L., Aldrovanda vesiculosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).

[powo-4] Aldrovanda vesiculosa L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-01-17] .

[czerwona-5] RyszardR. Kamiński RyszardR., Aldrovanda vesiculosa L. Aldrowanda pęcherzykowata, [w:] ZarzyckiZ. K., KaźmierczakowaK. R., MirekM. Z. (red.), Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone, Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014, s. 237-239, ISBN 978-83-61191-72-8 .

[czkr-6] Róża Kaźmierczakowa, Kazimierz Zarzycki, Wojciech Adamowski: Polska czerwona księga roślin: paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera. Polska Akademia Nauk, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[8] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[9] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[10] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[1]