Łysostopek wrzecionowatotrzonowy

Łysostopek wrzecionowatotrzonowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	Omphalotaceae
Rodzaj	łysostopek
Gatunek	łysostopek wrzecionowatotrzonowy
Nazwa systematyczna
Gymnopus fusipes (Bull.) Gray Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 604 (1821)
Multimedia w Wikimedia Commons

Łysostopek wrzecionowatotrzonowy (Gymnopus fusipes (Bull.) Gray) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gymnopus, Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1783 r. Jean Baptiste François Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus fusipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray^[1].

Ma 25 synonimów. Niektóre z nich^[2]:

• Collybia crassipes (Schaeff.) Ricken 1915
• Collybia fusipes (Bull.) Quél. 1872
• Gymnopus fusipes var. rugosus (Romagn.) P. Roux & Eyssart. 2011
• Rhodocollybia fusipes (Bull.) Romagn. 1978
• Rhodocollybia fusipes var. rugosa Romagn. 1978

Nazwy polskie: opieńka wrzecionowata (Feliks Berdau 1876), kółkorodek grubotrzonowy (F. Kwieciński 1896), pieniążek wrzecionowaty (Franciszek Błoński), bedłka wrzecionowata (Stanisław Chełchowski 1898). W 2003 r. Władysław Wojewoda zaproponował nazwę łysostopek wrzecionowatotrzonowy^[3].

Kapelusz

O średnicy 4–10 cm, początkowo dzwonkowaty, później nisko łukowaty, na koniec płaski z niskim garbem. Brzeg nieregularny. Powierzchnia gładka, naga, bladoczerwonawa, czerwonobrązowa, bladobrązowa, czasem z ciemnobrązowymi plamami^[4]. Jest niehigrofaniczny; w stanie wilgotnym prążkowanie widoczne jest tylko przy samym brzegu^[5].

Blaszki

Bardzo rzadkie, pofałdowane, początkowo białokremowe, często z rdzawymi plamami, potem mięsnoczerwone, w stanie dojrzałym oprószone białymi zarodnikami^[4].

Trzon

Wysokość 6–15 cm, grubość 1–2 cm, wrzecionowaty, na środku zgrubiały, powyginany, dołem zwężający się, początkowo pełny, potem wewnątrz watowaty. Powierzchnia podłużnie włóknista o barwie od blado brązowej do czerwonobrązowej, dołem ciemniejsza – brązowoczarna^[4]. Trzony są głęboko przytwierdzone do podłoża korzeniastą podstawą trzonu wyrastającą z czarnego sklerocjum o nieregularnym kształcie^[5].

Miąższ

Sprężysty, o barwie od białawej do kremowej, w trzonie bardzo twardy, bez wyraźnego smaku i zapachu^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki elipsoidalne, czasem migdałowate; 5,5 –6,5 × 3– 4 µm, Q= 1,3 – 1,9. Zarówno zarodniki jak i wszystkie strzępki są nieamyloidalne^[5].

Łysostopek wrzecionowatotrzonowy w Europie jest bardzo szeroko rozprzestrzeniony. Jego stanowiska podano także w Ameryce Północnej, Azji i Nowej Zelandii^[6]. W. Wojewoda w zestawieniu wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski w 2003 r. przytacza liczne stanowiska^[3]. Bardziej aktualne stanowiska przytacza internetowy atlas grzybów. Umieszczony w nim jest na liście gatunków rzadkich i wartych objęcia ochroną. W Polsce jest szeroko rozprzestrzeniony, ale niezbyt częsty^[7].

Występuje w lasach liściastych, mieszanych i w zaroślach. Rośnie na martwym drewnie dębów i buków, rzadziej innych drzew liściastych^[3]. Owocniki pojawiają się zazwyczaj od czerwca do listopada, przeważnie w kępach na martwych pniach lub u podstawy starych pni^[4].