Język malgaski

Fiteny malagasy

Obszar	Madagaskar, Komory, Reunion, Majotta
Liczba mówiących	16 mln – wszystkie odmiany malgaskiego[1] 7,5 mln – odmiana plateau (2006)[2]
Pismo/alfabet	łacińskie (dawniej arabskie – sorabe(inne języki))
Klasyfikacja genetyczna
Języki austronezyjskie Języki malajsko-polinezyjskie Języki barito Języki barito wschodnie Język malgaski
Status oficjalny
język urzędowy	Madagaskar
Kody języka
ISO 639-1	mg
ISO 639-2	mlg
ISO 639-3	mlg
IETF	mg
Glottolog	mala1537
Ethnologue	mlg
GOST 7.75–97	млг 418
Występowanie
Rozprzestrzenienie geograficzne języka malgaskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku malgaskim Słownik języka malgaskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język malgaski (Fiteny malagasy) – język należący do rodziny austronezyjskiej, zaliczany do grupy barito^[3]. Używany jest przede wszystkim na Madagaskarze (gdzie ma status języka urzędowego, obok francuskiego^[4]) oraz przez skupiska osób pochodzenia malgaskiego na Komorach, Reunionie i Majotcie.

Jest to jedyny język austronezyjski funkcjonujący w Afryce oraz najbardziej wysunięty na zachód przedstawiciel tej rodziny^[5]. Nie jest spokrewniony z sąsiednimi językami Afryki^[6].

Przeważnie wyróżnia się 18 malgaskich grup etnicznych; z podziałem tym powiązany jest podział na odmiany regionalne języka^[7][8]. Serwis Ethnologue (wyd. 17, 2014) traktuje malgaski jako makrojęzyk i odrębnie rozpatruje jego 11 odmian^[1]:

• Antankarana (kod ISO: xmv)
• Betsimisaraka północny (bmm)
• Betsimisaraka południowy (bzc)
• Bara (bhr)
• Masikoro (msh)
• Plateau (plt), obejmujący dialekty merina, betsileo, bezanozano, sihanaka, tanala, vakinankaritra, zafimaniry.
• Sakalava (skg)
• Tandroy-mahafaly (tdx)
• Tanosy (txy)
• Tesaka (tkg)
• Tsimihety (xmw)

Niektóre z dialektów malgaskich są sobie na tyle bliskie, że trudno w jednoznaczny sposób dokonać ich klasyfikacji; powstało wiele propozycji podziału^[3]. Choć nazwy poszczególnych grup malgaskich bywają utożsamiane z nazwami dialektów, to nie istnieje pełna zgodność między podziałami etnicznymi i geopolitycznymi a cechami językowymi^[9]. Według podstawowej klasyfikacji geograficznej dialekty malgaskie tworzą dwie (wschodnią i zachodnią)^[7] lub pięć grup (północną, południowo-zachodnią, zachodnią, wschodnią i centralną)^[10].

Część publikacji (w tym Glottolog) wyróżnia nie jeden język malgaski, lecz grupę języków malgaskich (Malagasic languages)^[11][12]. Niemniej Madagaskar jest zaskakująco mało zróżnicowany pod względem języka, biorąc pod uwagę wielkość wyspy i poziom różnorodności językowej w wielu innych zakątkach świata. Różnice między dialektami malgaskimi nie są bardzo duże i dotyczą przede wszystkim cech fonetycznych oraz leksyki, a w mniejszym zakresie gramatyki^[13]. Dialekty malgaskie są w większości wzajemnie zrozumiałe^[14].

Na wyspie Majotta w archipelagu Komorów używany jest dialekt bushi, będący językiem migrantów z Madagaskaru^[15][16].

Podstawę języka standardowego stanowi dialekt merina z centralnej części wyspy^[17]. Oficjalny malgaski zaczerpnął jednak też pewne elementy innych odmian^[18]. Pozostałe dialekty są w dużej mierze słabo udokumentowane^[19]. Odmiany regionalne zasadniczo pozostają w powszechnym użyciu; ponadto wyniesienie dialektu merina do roli standardu spotkało się ze sprzeciwem innych grup etnicznych (m.in. z tego względu dużą rolę w komunikacji publicznej odgrywa język francuski)^[17].

Do XIX wieku nie był powszechnie zapisywany. Przynajmniej od XV wieku wykorzystywano alfabet arabski (sorabe(inne języki)), aczkolwiek w ograniczonym zakresie (posługiwała się nim jedynie grupa Antaimoro(inne języki)); w alfabecie arabskim zapisywano kroniki, przepowiednie oraz traktaty z dziedzin astrologii i medycyny^[8]. Nie stwierdzono istnienia wcześniejszego systemu pisma^[20]. Bardzo bogata tradycja w literaturze ustnej. W I poł. XIX wieku wprowadzono alfabet łaciński^[6][8]. Biblię w języku malgaskim, przetłumaczoną przez misjonarzy Londyńskiego Towarzystwa Misyjnego, wydano w roku 1835^[21]. W XX wieku nastąpił rozkwit literatury w tym języku.

Niektóre właściwości tradycyjnego zapisu sorabe – w tym sama nazwa systemu pisma (od słów: soratra – „pismo”^[a], be – „duży”) – wskazują na jego związek z Azją Południowo-Wschodnią. Według jednej z propozycji mogło zostać wprowadzone przez Jawajczyków, którzy posługiwali się pismem pegon(inne języki), adaptacją alfabetu arabskiego^[22].

Na odrębność malgaskiego od okolicznych języków Afryki – i jego związek z malajskim czy językami polinezyjskimi – zwrócili uwagę tacy badacze jak Luis Mariano (1613–1614)^[23] i Adriaan Reland (1708)^[24]. Jeszcze wcześniej (1603) Frederick de Houtman dokonał porównania leksyki malgaskiej z malajską, lecz nie sformułował wyraźnych wniosków w sprawie pokrewieństwa tych języków. Począwszy od XIX w. malgaski był uwzględniany w propozycjach rodziny malajsko-polinezyjskiej, przy czym próby ulokowania go wraz z językami filipińskimi lub batak toba okazały się niesłuszne^[23]. Pojawił się też głos (William Marsden), jakoby malgaski był bliżej spokrewniony z językiem nias^[25].

Został ostatecznie powiązany z przedstawicielami grupy barito w południowym Kalimantanie w Indonezji^[19]. Za historyczną ojczyznę tego języka uważa się południowo-wschodnią część Borneo^[26]. W szczególności lokalny język ma’anyan uchodzi za najbliżej spokrewniony z malgaskim^[b]. Związek genealogiczny między malgaskim a ma’anyan przeanalizował Otto Christian Dahl w 1951 r.^[c] Rodzinę barito, łączącą szereg języków Borneo z rejonu dorzecza Barito, wyróżnił A.B. Hudson w 1967 r.^[27] Inne pokrewne języki barito, tworzące z malgaskim i ma’anyan postulowaną grupę południowo-wschodnią, to dusun witu, dusun malang i samihim^[d].

Podstawowe słownictwo malgaskie ma w przeważającej mierze korzenie indonezyjskie^[28]. Występują wpływy leksykalne innych języków austronezyjskich (malajskiego i jawajskiego), a także arabskiego, sanskrytu i języków bantu^[29]. W porównaniu do ma’anyan (i pozostałych języków barito południowo-wschodnich) malgaski charakteryzuje się konserwatywną morfosyntaktyką oraz innowacyjną fonologią. Z jednej strony ominęły go pewne zmiany typologiczne, którym uległy języki Indonezji zachodniej, znajdujące się pod silnym i długookresowym wpływem malajskiego; z drugiej strony istnieje koncepcja zakładająca, że na charakter fonologii malgaskiej rzutował kontakt z językami komoryjskimi (możliwy substrat bantu)^[30]. O ile gramatyka malgaska jest stosunkowo zachowawcza, to z hipotetycznego substratu może pochodzić system czasów w malgaskim^[31].

Bardzo prawdopodobne, że zalążki języka i społeczności malgaskiej powstały jeszcze na Borneo, poprzedzając migrację wczesnej ludności na Madagaskar. Pewne cechy językowe sugerują, że już wtedy malgaski był samodzielnym reprezentantem języków barito południowo-wschodnich^[32]. Malgaski zapożyczył chociażby jawajski prefiks honoryfikatywny -ra, który nie występuje w innych językach grupy; na uprzednio zarysowaną jego odrębność wskazują też niektóre zmiany dźwiękowe^[33]. Po przeniesieniu na Madagaskar rozwijał się w stosunkowym odizolowaniu od reszty języków Indonezji, w przeciwieństwie do najbliżej spokrewnionych języków z Borneo, które pozostały w sferze wpływów jawajskich i malajskich^[34]. Niemniej część danych leksykalnych świadczy o tym, że po okresie migracji Malgasze wciąż utrzymywali kontakt z ludnością jawajską lub malajską^[22]. Zaznaczyło się to w postaci zapożyczeń w dialektach centralnych i wschodnich^[35].

Próby odtworzenia przebiegu pierwszych interakcji z bantu są obarczone spekulacjami. Niejasne pozostaje pochodzenie postulowanego substratu. Pierwotnie zakładano, że migranci z Borneo zetknęli się ze wcześniejszą ludnością Madagaskaru i wówczas doszło do nałożenia się wpływów bantu; według nowszej propozycji migranci mogli spędzić pewien czas w Afryce kontynentalnej, zanim osiedlili się na Madagaskarze (który był niezamieszkały lub zamieszkany przez ludność innego pochodzenia)^[36].

• Rzeczowniki są nieodmienne, nie mają też osobnej formy liczby mnogiej^[37].

	Mianownik	Celownik	Dopełniacz
1. os. lp.	izaho/aho	ahy	-ko/-o
2. os. lp.	ianao	anao	-nao/-ao
3. os. lp./lmn.	izy	azy	-ny
1. os. lmn. (inclusivus)	isika	antsika	-ntsika/-tsika
1. os. lmn. (exclusivus)	izahay	anay	-nay/-ay
2. os. lmn.	ianareo	anareo	-nareo/-areo
3. os. lmn.	izy ireo	azy ireo	-n’izy ireo/-ny

• Podobnie jak w wielu innych językach austronezyjskich, zaimki dzierżawcze doczepiane są bezpośrednio do rzeczownika. Przykłady: ny bokiko „moja książka” (por. mal./indonez. bukuku), ny bokinao „twoja książka”, ny bokiny „jego, jej, ich książka” (por. mal./indonez. bukunya).

• Przymiotniki są nieodmienne, występują po określanym rzeczowniku.

• Czasowniki nie odmieniają się przez osoby.
• Czasy gramatyczne wyrażane są przez odpowiedni przedrostek: miteny aho „mówię”, niteny aho „mówiłem”, hiteny aho „powiem”; matory izy „ona śpi”, natory izy „ona spała”, hatory izy „ona będzie spała”.
• Przeczenie wyrażane jest za pomocą partykuły tsy: tsy miteny aho „nie mówię”, tsy tiako ity „nie podoba mi się to”, tsy bokiko ito „to nie jest moja książka”.

Język malgaski charakteryzuje się rzadko występującym szykiem zdania typu VOS, czyli orzeczenie-dopełnienie-podmiot^[39][40]. Przykłady zdań:^[6]

• Mamaky boky ny mpianatra

(dosłownie „czyta książkę student”)

„Student czyta książkę”

• Nividy ronono ho an’ny zaza ny vehivavy

(„kupiła mleko dla dziecka kobieta”)

„Kobieta kupiła mleko dla dziecka”

Ponad 90% podstawowego zasobu leksykalnego języka malgaskiego ma podłoże austronezyjskie, lecz większość słów związanych z hodowlą zwierząt pochodzi z języków bantu^[41][42]. W szczególności zaznaczyły się wpływy języka suahili, z którym malgaski przeszedł historię kontaktu^[7][43]. Występują też zapożyczenia leksykalne z języków komoryjskich^[44]. Wiele wyrazów bantu zostało zapożyczonych wraz z prefiksami klas, które na ogół nie pełnią żadnej funkcji gramatycznej w malgaskim^[45]. Jedynie prefiks klasy 7 (ki-) wszedł do morfologii malgaskiej, stając się składnikiem rzeczowników (w tym zdrobnień)^[46]. Część wcześnie zapożyczonych elementów ma swoje źródło w bliżej niezidentyfikowanych językach bantu (innych niż suahili i języki komoryjskie)^[47].

Inne wczesne źródła zapożyczeń w malgaskim to m.in. języki dzisiejszej Indonezji (malajski z Sumatry, język banjar, język jawajski, języki południowego Celebesu), a także sanskryt i język arabski^[48]. Wpływy malajskie wynikają ze znaczenia języka Malajów jako lingua franca Azji Południowo-Wschodniej^[49]. Większość zapożyczeń malajskich wywodzi się z odmian używanych na Sumatrze, choć niektóre z nich wykazują cechy typowe dla języka banjar (kolejnego przedstawiciela języków malajskich)^[50]. O ile część wyrazów jawajskich wyraźnie pochodzi bezpośrednio z tegoż języka, to innych mógł użyczyć malajski jako pośrednik^[51]. W zapożyczaniu wyrazów sanskryckich najpewniej pośredniczyły oba języki (malajski i jawajski), przy czym brak dostatecznej wiedzy nt. wczesnych form malajskiego utrudnia stwierdzenie, który z nich odegrał w tym procesie największą rolę^[52]. Pożyczki południowocelebeskie dają się powiązać w szczególności z językiem bugijskim, ale trudno wyrokować o ich dokładnej proweniencji z perspektywy historycznej; nie jest bowiem jasne, czy społeczność bugijska zdążyła się wyodrębnić przed okresem migracji^[53]. Zapożyczenia arabskie natomiast przenikły do malgaskiego w dużej mierze z języków bantu; z tego samego źródła pochodzą też pożyczki perskie^[19]. Część arabizmów została przyjęta za pośrednictwem źródła malajskiego, prawdopodobnie w okresie kontaktów postmigracyjnych z Indonezją^[54]. Zidentyfikowano także niewielką grupę możliwych zapożyczeń z ngaju, jednego z lokalnych języków Borneo^[55].

Zapożyczenia malajskie i jawajskie znalazły swoje miejsce w rozmaitych domenach semantycznych. Wyrazy pochodzenia malajskiego są wyjątkowo silnie reprezentowane w kontekście morskim i nawigacyjnym^[56]. Z obu języków pochodzi znaczna grupa słów malgaskich określających części ciała^[22]. Wyrazy indyjskie są czasem rozpatrywane jako bezpośrednie zapożyczenia z języków Indii, zaczerpnięte w drodze postulowanych kontaktów między Indiami a Malgaszami (w okresie migracji), lecz za takimi interakcjami niezbyt przemawiają fakty językowe^[57]. Praktycznie wszystkie pożyczki sanskryckie w malgaskim odnotowano również w malajskim i jawajskim; ponadto w znacznym zakresie odzwierciedlają one zmiany semantyczne i fonologiczne, którym uległy wyrazy indyjskie w tych językach Archipelagu Malajskiego^[58].

Biorąc pod uwagę stosunkowo niewielką liczbę zapożyczeń z sanskrytu w malgaskim (w porównaniu do zasobów takich zapożyczeń w niektórych językach Indonezji), zasugerowano, że migranci z Borneo opuścili wyspę niedługo po tym, jak do Indonezji zaczęły docierać wpływy kultury indyjskiej (V w.). Według innej koncepcji (K.A. Adelaar) migracja musiała mieć miejsce znacznie później (w okresie od VII do XIII w.), wraz z pojawieniem się wśród ludności malgaskiej na Borneo pierwszych wpływów malajskich i jawajskich, które doprowadziły do przyjęcia przez wczesny język malgaski wyrazów sanskryckich^[59]. Istnieje też możliwość, że doszło do więcej niż jednej migracji^[60].

W malgaskim występują liczne zapożyczenia francuskie, co wynika z historycznej roli języka francuskiego; ponadto francuski pozostaje w szerokim użyciu, konkurując z malgaskim. Do obiegu wszedł także pewien zasób anglicyzmów^[43].

Minirozmówki

Porównanie liczebników

Porównanie słownictwa

Zobacz hasło malgaski w Wikisłowniku

• Malgasze
• Merina
• języki Madagaskaru

• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Malay Influence on Malagasy: Linguistic and Culture-Historical Implications, „Oceanic Linguistics”, 28 (1), 1989, s. 1–46, DOI: 10.2307/3622973, ISSN 0029-8115, OCLC 6015250527, JSTOR: 3622973  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Asian Roots of the Malagasy: A Linguistic Perspective, „Bijdragen tot de taal-, land- en volkenkunde / Journal of the Humanities and Social Sciences of Southeast Asia”, 151 (3), 1995, s. 325–356, DOI: 10.1163/22134379-90003036, ISSN 0006-2294, OCLC 5672481889, JSTOR: 27864676  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., P.P. Vérin P.P., Malagasy, [w:] Darrell T.D.T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 393–406, DOI: 10.1515/9783110884012.1.393, ISBN 978-3-11-088401-2, ISBN 3-11-012729-6, OCLC 868970232  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Malay: a short history, „Oriente Moderno”, 19 (80) (2), 2000, s. 225–242, DOI: 10.1163/22138617-08002002, ISSN 0030-5472, OCLC 7991883864, JSTOR: 25817713  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Austronesian languages of Asia and Madagascar: a historical perspective, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, Nikolaus P.N.P. Himmelmann (red.), The Austronesian Languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 1–42, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-7007-1286-1, ISBN 978-0-2038-2112-1, ISBN 978-0-4292-3642-6, OCLC 53814161  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Borneo as a Cross-Roads for Comparative Austronesian Linguistics, [w:] PeterP. Bellwood, James J.J.J. Fox, DarrellD. Tryon (red.), The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives, Canberra: ANU E Press, 2006a, s. 81–102, DOI: 10.22459/A.09.2006.04, ISBN 1-920942-85-8, ISBN 0-731521-32-3, OCLC 225298720, JSTOR: j.ctt2jbjx1.7  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., The Indonesian Migrations to Madagascar: Making Sense of the Multidisciplinary Evidence, [w:] TrumanT. Simanjuntak, Ingrid H.E.I.H.E. Pojoh, MohammadM. Hisyam (red.), Austronesian Diaspora and the Ethnogeneses of People in Indonesian Archipelago: Proceedings of the International Symposium, Jakarta: LIPI Press, 2006b, s. 205–232, ISBN 979-26-2436-8, OCLC 73745051  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Loanwords in Malagasy, [w:] MartinM. Haspelmath, UriU. Tadmor (red.), Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2009a, s. 717–746, DOI: 10.1515/9783110218442.717, ISBN 978-3-11-021844-2, ISBN 978-3-11-021843-5, OCLC 642692803 [dostęp 2021-08-19]  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Towards an Integrated Theory about the Indonesian Migrations to Madagascar, [w:] Peter N.P.N. Peregrine, IliaI. Peiros, Marcus W.M.W. Feldman (red.), Ancient Human Migrations: A Multidisciplinary Approach, Salt Lake City: University of Utah Press, 2009b, s. 149–172, ISBN 978-0-87480-942-8, OCLC 234380393 [dostęp 2024-03-14]  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Malagasy Phonological History and Bantu Influence, „Oceanic Linguistics”, 51 (1), 2012, s. 123–159, DOI: 10.1353/ol.2012.0003, ISSN 0029-8115, OCLC 6015476383, JSTOR: 23321849  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Malagasy Dialect Divisions: Genetic versus Emblematic Criteria, „Oceanic Linguistics”, 52 (2), 2013, s. 457–480, DOI: 10.1353/ol.2013.0025, ISSN 0029-8115, OCLC 7786193969, JSTOR: 43286359 [dostęp 2024-02-11]  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., A Linguist’s Perspective on the Settlement History of Madagascar, „NUSA: Linguistic studies of languages in and around Indonesia”, 61, 2016, s. 69–88, DOI: 10.15026/89605, ISSN 0126-2874, OCLC 1005142867 [dostęp 2024-04-16]  (ang.).
• K. AlexanderK.A. Adelaar K. AlexanderK.A., Who Were the First Malagasy, and What Did They Speak?, [w:] AndreaA. Acri, RogerR. Blench, AlexandraA. Landmann (red.), Spirits and Ships: Cultural Transfers in Early Monsoon Asia, Singapore: ISEAS-Yusof Ishak Institute, 2017 (Book collections on Project MUSE 28), s. 441–469, DOI: 10.1355/9789814762779-012, ISBN 978-981-4762-75-5, ISBN 978-981-4762-77-9, OCLC 1012757769 [dostęp 2024-02-23]  (ang.).
• RogerR. Blench RogerR., New Palaeozoogeographical Evidence for the Settlement of Madagascar, „Azania: Archaeological Research in Africa”, 42 (1), 2007, s. 69–82, DOI: 10.1080/00672700709480451 [zarchiwizowane z adresu 2011-07-21]  (ang.).
• RobertR. Blust RobertR., The Austronesian languages, wyd. popr., Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University, 2013 (Asia-Pacific Linguistics 008), ISBN 978-1-922185-07-5, OCLC 851066712 [dostęp 2024-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2023-07-08]  (ang.).
• A.E.A.E. Coope A.E.A.E., Malay-English, English-Malay Dictionary, New York: Hippocrene Books, 1993, ISBN 0-7818-0103-6, OCLC 27845056 [dostęp 2024-03-08]  (ang.).
• Otto ChristianO.Ch. Dahl Otto ChristianO.Ch., Malgache et maanjan: une comparaison linguistique, Oslo: Egede-Instituttet, 1951 (Avhandlinger utgitt av Egede Instituttet = Studies of the Egede Institute 3), OCLC 24974578  (fr.).
• Otto ChristianO.Ch. Dahl Otto ChristianO.Ch., Language conflict in Madagascar around AD 700, [w:] Ernst HåkonE.H. Jahr (red.), Language Conflict and Language Planning, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1993 (Trends in Linguistics. Studies and Monographs 72), s. 59–68, DOI: 10.1515/9783110886580.59, ISBN 978-3-11-088658-0, ISBN 3-11-0135-39-6, OCLC 647030490  (ang.).
• DanielaD. Diedrich DanielaD., A grammar of Paku: a language of Central Kalimantan, University of Melbourne, 2018, OCLC 1315666165 [dostęp 2023-05-22]  (ang.).
• Laura J.L.J. Downing Laura J.L.J., Accent in African languages, [w:] Harry van derH. Hulst, RobR. Goedemans, Ellen vanE. Zanten (red.), A Survey of Word Accentual Patterns in the Languages of the World, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2010, s. 381–428, DOI: 10.1515/9783110198966.1.381, ISBN 978-3-11-019896-6, ISBN 978-3-11-019631-3, OCLC 753968344  (ang.).
• HaraldH. Hammarström HaraldH., A survey of African languages, [w:] TomT. Güldemann (red.), The Languages and Linguistics of Africa, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018 (The World of Linguistics 11), s. 1–57, DOI: 10.1515/9783110421668-001, ISBN 978-3-11-042166-8, ISBN 978-3-11-042606-9, OCLC 1086052368  (ang.).
• Alfred B.A.B. Hudson Alfred B.A.B., The Barito Isolects of Borneo: A Classification Based on Comparative Reconstruction and Lexicostatistics, Ithaca: Southeast Asia Program, Department of Asian Studies, Cornell University, 1967 (Data Paper 68), ISBN 0-87727-068-6, OCLC 432705 [dostęp 2024-02-11]  (ang.).
• Edward L.E.L. Keenan Edward L.E.L., MariaM. Polinsky MariaM., Malagasy (Austronesian), [w:] AndrewA. Spencer, Arnold M.A.M. Zwicky (red.), The Handbook of Morphology, Oxford–Malden: Blackwell Publishers, 1998, s. 563–623, ISBN 0-631-18544-5, ISBN 0-631-22694-X, OCLC 849925467  (ang.).
• R.R. Kikusawa R.R., Malagasy, [w:] E.K.E.K. Brown, SarahS. Ogilvie (red.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, Amsterdam: Elsevier, 2009, s. 674–677, ISBN 978-0-08-087774-7, ISBN 978-0-08-087775-4, OCLC 318247422  (ang.).
• NancyN. Kula NancyN., LutzL. Marten LutzL., Central, East and Southern African Languages, [w:] PeterP. Austin (red.), One Thousand Languages: Living, Endangered, and Lost, Berkeley: University of California Press, 2008, s. 86–111, ISBN 978-0-520-25560-9, OCLC 192134487 [dostęp 2024-03-15]  (ang.).
• AnnA. Kumar AnnA., “The Single Most Astonishing Fact of Human Geography”: Indonesia’s Far West Colony, „Indonesia” (92), 2011, s. 59–95, DOI: 10.5728/indonesia.92.0059, OCLC 7836070643, JSTOR: 10.5728/indonesia.92.0059  (ang.).
• Alfred F.A.F. Majewicz Alfred F.A.F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655  (pol.).
• Madagascar, [w:] G.G. Mokhtar G.G. (red.), General History of Africa, II: Ancient Civilizations of Africa, Abridged Edition, Paris–Oxford–Berkeley: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation/James Currey/University of California Press, 1990, s. 373–382, ISBN 92-3-102585-6, ISBN 0-85255-092-8, ISBN 0-520-06697-9, OCLC 20219037  (ang.).
• IleanaI. Paul IleanaI., EricE. Potsdam EricE., Sluicing without wh-movement in Malagasy, [w:] JasonJ. Merchant, AndrewA. Simpson (red.), Sluicing: Cross-Linguistic Perspectives, Oxford: Oxford University Press, 2012 (Oxford Studies in Theoretical Linguistics 38), s. 164–182, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199645763.003.0008, ISBN 978-0-19-174113-5, ISBN 978-0-19-964576-3, ISBN 978-0-19-964577-0, OCLC 773428594  (ang.).
• AsyaA. Pereltsvaig AsyaA., Languages of the World: An Introduction, Cambridge–New York: Cambridge University Press, 2012, DOI: 10.1017/CBO9781139026178, ISBN 978-1-139-02617-8, ISBN 978-1-107-00278-4, ISBN 978-0-521-17577-7, OCLC 756913021  (ang.).
• JanieJ. Rasoloson JanieJ., Malagasy-English English-Malagasy Dictionary and Phrasebook, New York: Hippocrene Books, 2001, ISBN 978-0-7818-0843-9, OCLC 46456350, ASIN 078180843X  (ang.).
• JanieJ. Rasoloson JanieJ., CarlC. Rubino CarlC., Malagasy, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, Nikolaus P.N.P. Himmelmann (red.), The Austronesian Languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 456–488, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-7007-1286-1, ISBN 978-0-2038-2112-1, ISBN 978-0-4292-3642-6, OCLC 53814161  (ang.).
• Alexander D.A.D. Smith Alexander D.A.D., The languages of Borneo: a comprehensive classification [online], University of Hawaiʻi at Mānoa, 2017 [dostęp 2024-02-16]  (ang.).
• HeinH. Steinhauer HeinH., Colonial history and language policy in insular Southeast Asia and Madagascar, [w:] K. AlexanderK.A. Adelaar, Nikolaus P.N.P. Himmelmann (red.), The Austronesian Languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 65–86, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 978-0-7007-1286-1, ISBN 978-0-2038-2112-1, ISBN 978-0-4292-3642-6, OCLC 53814161  (ang.).
• Helena VoahangirinaH.V. Odendahl Helena VoahangirinaH.V., Madagassisch Wort für Wort, wyd. 4, Bielefeld: Reise Know-How Verlag, 2011, ISBN 978-3-89416-016-6, OCLC 962226313  (niem.). Brak numerów stron w książce
• Helena RavosonH.R. Voahanginirina Helena RavosonH.R., NariveloN. Rajaonarimanana NariveloN., Le malgache de poche, Chennevières-sur-Marne: Assimil, 2010, ISBN 978-2-7005-0494-1, OCLC 937814411  (fr.). Brak numerów stron w książce
• African Phrasebook, Singapore: Berlitz Publishing, 2005, ISBN 981-246-655-X, OCLC 61703408, ASIN 981246655X  (ang.). Brak numerów stron w książce

• Malagasy, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2024-02-08]  (ang.).
• Malagasy, Merina, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2009-04-27]  (ang.).
• Malagasic, [w:] Glottolog, Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology [dostęp 2024-03-07]  (ang.).???

Materiały językowe

• K. Alexander Adelaar: Malagasy vocabulary. W: Martin Haspelmath, Uri Tadmor (red.): World Loanword Database. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology, 2009. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Dictionnaire encyclopédique malgache. motmalgache.org. [dostęp 2024-02-29]. (fr. • malg. • ang.).
• Malagasy. Global Recordings Network. [dostęp 2024-02-29]. (ang.).
• Malagasy. [w:] Resources for Self-Instructional Learners of Less Commonly Taught Languages [on-line]. University of Wisconsin-Madison. [dostęp 2024-05-05]. (ang.).