Aleksiej Sułtanow

Aleksiej Sułtanow (ros. Алексей Файзулхакович Султанов, ur. 7 sierpnia 1969 w Taszkencie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, zm. 30 czerwca 2005 w Fort Worth w stanie Teksas w USA) – radziecki, rosyjski i amerykański pianista, cudowne dziecko, w 1989 zwycięzca Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Van Cliburna w Fort Worth w Teksasie, a w 1995 laureat najwyższej, II nagrody na XIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina.

Edukację muzyczną rozpoczął wcześnie, w wieku ośmiu lat grał koncerty fortepianowe z orkiestrą. Uczył się w dziesięcioletniej Specjalnej Szkole Muzycznej w Taszkencie, później w Centralnej Szkole Muzycznej przy Konserwatorium Moskiewskim, a wreszcie w samym Konserwatorium w klasie Lwa Naumowa^[1].

W 1982 wziął udział w Międzynarodowym Konkursie Radiowym dla Młodych Muzyków „Concertino Praha” w Pradze^[2], a w 1986 w 8. Międzynarodowym Konkursie Muzycznym im. Piotra Czajkowskiego^[1]. W 1989 wygrał Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Van Cliburna w USA^[3][4], choć jego występy były krytykowane przez niektórych jurorów i ekspertów^[5]. Dzięki temu sukcesowi zaczął dawać koncerty w krajach Europy i Ameryki Północnej. Wystąpił m.in. w Carnegie Hall^[3]. Był gościem amerykańskich programów telewizyjnych: The Today Show (NBC)^[6], Late Show with David Letterman (CBS) oraz The Tonight Show Starring Johnny Carson (NBC) oraz został przyjęty na prywatnym spotkaniu przez pianistę Vladimira Horowitza, wkrótce przed śmiercią seniora^[6].

W 1991 odbył tournee koncertowe po Japonii^[2]. W 1995, gdy jury zdecydowało nie przyznać nikomu I nagrody^[2], Sułtanow został laureatem II nagrody na XIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina. Nagrodę otrzymał ex aequo z Philippe'em Giusiano^[5][2]. Polski krytyk muzyczny Janusz Ekiert podziwiał technikę gry pianisty, ale ocenił, że Sułtanow „grał Chopina jak Liszta”^[7]. Sułtanow przyjął nagrodę, lecz nie wziął udziału w pierwszym koncercie galowym laureatów^[8]. Później koncertował w Polsce m.in. w 1996 w ramach XI Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego^[9][10][11] i w 1999^[11]. W 1998 w Moskwie przystąpił do 11. Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Piotra Czajkowskiego^[12], gdzie decyzją jury zakończył występy na drugim etapie.

W trakcie kariery nagrał płyty z muzyką^[13] m.in. Piotra Czajkowskiego, Siergieja Rachmaninow i Siergieja Prokofjewa^[14][15] m.in. dla wytwórni Teldec^[2].

W połowie lat 90. doznał pierwszego udaru mózgu. W 2001 doznał kolejnego rozległego udaru, po którym poddany został operacji chirurgicznej i rozpoczął długotrwałą rehabilitację. Lewa strona jego ciała została sparaliżowana, co uniemożliwiło mu kontynuowanie pracy zawodowej^[16]. Wracając do zdrowia i przechodząc rehabilitację występował sporadycznie wraz z żoną, grając prawą ręką^[17][18]. Zmarł 30 czerwca 2005^[2].

Pochodził z mieszkającej w Uzbeckiej Republice Socjalistycznej rodziny o muzycznych tradycjach. Rodzice (Faizulhak Sułtanow / Файзулхак Абдулхакович Султанов i Natalia Pogorełowa / Наталиа Михайловна Погорелова)^[6] grają na instrumentach smyczkowych^[3] – ojciec na wiolonczeli, a matka na skrzypcach. Rodzina przeprowadziła się do Moskwy w 1986^[19].

Rodzice Aleksieja Sułtanowa wychowywali również młodszego syna – Siergieja^[20] (ur. 1976): został pianistą^[19], pedagogiem instrumentu, występował m.in. w Polsce^[21][22], Szwecji^[23], Japonii, Kirgistanie^[19].

W 1990^[4] poślubił studiującą w Moskwie wiolonczelistkę, pochodzącą z Republiki Łotwy w ZSRR – Dace Abele (Dace Sułtanow)^[17][4]. Małżeństwo muzyków mieszkało w USA w Forth Worth^[24], gdzie Dace pracowała m.in. jako asystentka lekarza^[25].

Aleksiej Sułtanow w listopadzie 2004 otrzymał amerykańskie obywatelstwo^[5] w Fort Worth Convention Center^[4]. Zmarł podczas snu w swoim domu w USA w Fort Worth^[5].

W listopadzie i grudniu 2020 Polskie Radio w programie pierwszym w audycjach z cyklu „Koncert Chopinowski”, prowadzonych przez Adama Rozlacha, wyemitowało nagrania pianisty dokonane w Warszawie podczas konkursu chopinowskiego ćwierć wieku wcześniej^[26].

Podczas The Nashville International Chopin Piano Competition^[27], organizowanej w USA w stanie Tennessee dla młodych wyróżniających się wirtuozów fortepianu^[28], w październiku 2023^[29], przewidziano przyznanie nagrody Grand Prix nazwanej „Alexei Sultanov Memorial Discovery Prize”^[30]. Jako pierwszy nagrodę tę otrzymał Kiron Atom Tellian, 21-letni pianista pochodzący z Austrii^[31].

• Stanisław Dybowski: Laureaci Konkursów Chopinowskich w Warszawie. Warszawa: Selene, 2005, s. 406–411. ISBN 83-910515-1-X.

• Oficjalna witryna http://www.alexeisultanov.org/
• Tematyczna witryna WWW poświęcona muzykowi