Stanisław Wincenty Kasznica

Ten artykuł dotyczy rektora Uniwersytetu Poznańskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Stanisław Kasznica

Stanisław Kasznica
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1874 Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1958 Krosinko koło Mosiny
Profesor nauk prawnych
Specjalność: prawo administracyjne
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1904 – prawo Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1920
Rektor
Uczelnia	Uniwersytet Poznański
Okres spraw.	1929–1931
Poprzednik	Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski
Następca	Jan Sajdak
Senator I kadencji (II RP)
Okres spraw.	12 listopada 1922–13 lipca 1927
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Wincenty Antoni Kasznica (ur. 23 lutego 1874 w Warszawie, zm. 17 listopada 1958 w Krosinku koło Mosiny) – prawnik polski, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (później Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), działacz polityczny, kierownik Departamentu Organizacyjnego sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku^[1].

Urodził się w rodzinie Józefa (prawnika, profesora Szkoły Głównej) i Izabelli z Trębickich h. Ślepowron^[2]. Był potomkiem posła Antoniego Trębickiego^[3]. Uczęszczał do szkół średnich w Warszawie, we Lwowie i w Krakowie, gdzie w 3 czerwca 1893 w Gimnazjum św. Anny zdał maturę.

Początkowo studiował chemię na uniwersytecie we Lwowie (1893/94), następnie medycynę (1894/95), a od 1895 prawo w Warszawie. W 1902 r. otrzymał w Warszawie stopień kandydata nauk prawnych, a w 1904 w Krakowie – stopień doktora praw. Był członkiem Ligi Narodowej w 1905 roku^[4]. W 1905 przebywał w Heidelbergu jako stypendysta Akademii Umiejętności. Następnie poświęcił się pracy w administracji (Wydział Krajowy we Lwowie) oraz działalności politycznej. Był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (1904–1908) i posłem na sejm galicyjski (1913–1914). Był współwydawcą dwutygodnika „Rzeczpospolita” (1908–1914). W latach 1912–1919 był profesorem Akademii Rolniczej w Dublanach. Podczas I wojny światowej został członkiem Wydziału Wykonawczego Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1914 roku jako przedstawiciel Konserwatywnego Centrum był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[5]. W 1915 pod zarzutem zdrady stanu aresztowany przez władze austriackie i więziony. Należał do współzałożycieli Zjednoczenia Narodowego (1915). W 1918 przyczynił się do ukonstytuowania Polskiego Komitetu Narodowego we Lwowie.

W 1919 był dyrektorem departamentu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie. W styczniu 1920 został mianowany profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Poznańskiego, objął tamże Katedrę Prawa Administracyjnego. W latach 1929–1931 był rektorem UP, następnie w roku akademickim 1931/32 prorektorem, kilkakrotnie dziekanem Wydziału Prawno-Ekonomicznego. Pracę naukowo-dydaktyczną łączył z działalnością polityczną. W 1921 był rządowym ekspertem w sprawie autonomii Małopolski Wschodniej. W 1923 przewodniczył komisji reformy administracji. W latach 1922–1927 pełnił mandat senatora wybranego z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego. Był wiceprezesem klubu senackiego tej organizacji, która w 1922 współtworzyła Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe, które z kolei w 1925 współtworzyło nowe SChN. Stanisław Kasznica był przewodniczącym zarządu głównego tej partii. Wycofał się z życia politycznego po przewrocie majowym.

Współpracował z instytucjami katolickimi. W 1935 wydał zbiór szkiców o tematyce religijnej pt. Rozważania (łącznie wydana sześciokrotnie, m.in. Londyn 1944, Rzym 1945, Poznań 1946). Obok pracy naukowej i działalności społeczno-politycznej organizował dyskusje światopoglądowe, rekolekcje zamknięte, a także pisał na tematy związane z wiarą.

W latach 1933–1935 był ekspertem rządowym, uczestniczącym w opracowywaniu projektu ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. W latach 1935–1939 był sędzią Trybunału Kompetencyjnego.

W 1939 po wkroczeniu Niemców do Poznania został uwięziony jako zakładnik, a w grudniu wysiedlony do Limanowej. W latach 1942–1944 przebywał w Warszawie i od 1943 wykładał na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Jego podręcznik Polskie prawo administracyjne ukazał się w wydaniu podziemnym w Warszawie w 1943 (pod ps. dr A. Łużycki, z fikcyjną datą wydania – 1938^[6]; kolejne wydania: Poznań 1946, 1947). W marcu 1945 powrócił do Poznania. Kierował odbudową Wydziału Prawnego UP i zorganizował Sekcję Prawną w Instytucie Zachodnim. Do 1948 r. był redaktorem naczelnym czasopisma „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”. Przeniesiony w stan spoczynku z końcem 1947, do 1950 wykładał na Akademii Handlowej. W październiku 1956 reaktywowany na UAM.

Zmarł 17 listopada 1958 w Krosinku k. Mosiny pod Poznaniem. Pochowany zgodnie z jego wolą na cmentarzu w Mosinie (cmentarz II, sektor V, miejsce 3)^[7][8].

Był dwukrotnie żonaty: z Amelią z Malewskich, a po jej śmierci z jej o 18 lat młodszą siostrą Eleonorą h. Jastrzębiec^[2]. Z pierwszego małżeństwa miał synów: Stanisława, adwokata, przywódcę NSZ i Jana (zginął we wrześniu 1939 w bitwie nad Bzurą), zaś z drugiego – Andrzeja (1923–1993) – żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego, dominikanin (imię zakonne Krzysztof), Wojciecha i córkę Eleonorę^[9].

Autor licznych prac z zakresu prawa wyborczego, administracyjnego i organizacji władz administracji państwowej. Pseudonim literacki: Dr A. Łużycki^[10].

• Skład wyznaniowy wschodnio-galicyjskiego ciała sędziowskiego, 1908
• Wydatki i dochody gmin podlegających ustawie 1866 r., Część 1, Tom 22 z Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych, 1909
• Teorja samorządu: wykłady p. prof. dr. Kasznicy z r. 1935/36, nakładem i w powielarni Koła Prawników i Ekonomistów T.S.U.P., 1937
• Myślą, sercem, wolą...: rozważań, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1939
• Rozważania, Veritas, 1945
• Polskie prawo administracyjne: pojęcia i instytucje zasadnicze, Księgarnia Akademicka, Poznań 1947
• O nowe formy duszpasterstwa, 1947
• Władza, Wydawnictwa IHN PAN, 1996

• Rektor honorowy Politechniki Lwowskiej (tytuł nadano mu za zasługi w latach 1914–1918)^[11].
• 26 kwietnia 2012 Rada Miejska na wniosek Kapituły Medalu Rzeczypospolitej Mosińskiej pośmiertnie odznaczyła go Medalem jako najwyższym wyróżnieniem i uhonorowaniem za utożsamianie, umiłowanie i rozsławianie Ziemi Mosińskiej^[7][8].

24 maja 2013 odsłonięto tablicę umieszczoną przy wejściu do poznańskiego klasztoru Ojców Dominikanów, upamiętniająca kardynała Augusta Hlonda i byłego rektora Uniwersytetu Poznańskiego, prof. Stanisława Kasznicę – który w latach 30. ubiegłego wieku wraz z ówczesnym prymasem Polski przyczynił się do powrotu dominikanów do Poznania.

• Bożena Knopek, Maria Zielińska, Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
• Teresa Krokowicz, Co pozostało? O rodzinach Kaszniców, Durskich i Szymańskich, Media Rodzina, Poznań 2013, ISBN 978-83-7278-847-4.
• Jerzy Michalski, Juliusz Bardach, Andrzej Ajnenkiel, Historia sejmu polskiego: W dobie rozbiorów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
• Aleksander Kakowski, Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Platan, 2000.
• Tomasz Schramm, Anna Marciniak, Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, Seria: Dzieje UAM nr 16; Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, ISBN 83-232-1423-9.

• Internetowa Biblioteka Sejmowa
• Kasznica Stanisław (senior) – sylwetka w portalu Żołnierze Wolności
• Poczet Rektorów UAM: Stanisław Kasznica. amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)].