Łuczydłowate

Łuczydłowate
	; Xyris indica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	łuczydłowate
	Nazwa systematyczna
	Xyridaceae C. Agardh; Aphor. Bot.: 158. 23 Mai 1823
	Typ nomenklatoryczny
	Xyris L. (1753)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 27 lip 2021, była oparta na tej wersji.

Łuczydłowate (Xyridaceae) – rodzina roślin jednoliściennych z rzędu wiechlinowców. Centrum zróżnicowania rodziny znajduje się w Ameryce Południowej, gdzie w północnej części kontynentu występują wszyscy przedstawiciele podrodziny Abolbodoideae (zwłaszcza na Wyżynie Gujańskiej). W Brazylii rośnie ponad połowa gatunków z podrodziny Xyridoideae. Należący tu rodzaj Xyris jest najszerzej rozpowszechniony – spotykany jest także w Ameryce Północnej, w Afryce, południowej Azji, w Australii i wyspach Oceanii^[2]. Należy tu w sumie ok. 260 gatunków, przy czym rodzaj Xyris reprezentuje ok. 230 gatunków.

Morfologia

Byliny z mieczowatymi liśćmi skupionymi u nasady pędu naprzemianlegle lub w dwóch rzędach. Spomiędzy liści wyrasta kwiatostan na bezlistnej łodydze (głąbiku). Kwiaty zebrane są krótkie kłosy lub główki. Wewnętrzny okółek okwiatu składa się z trzech okazałych listków o barwie białej, żółtej lub niebieskiej. Zewnętrzny okółek ma symetrię grzbiecistą – dwa listki są zielone, a jeden jest błoniasty i albo wyraźnie większy (Xyris) lub mniejszy od pozostałych (ewentualnie nawet zanikły). Pręcikowie składa się z dwóch okółków. Zewnętrzny to prątniczki, często rozgałęzione widełkowato, rzadziej nitkowate lub zanikłe. Pręciki okółka wewnętrznego zrośnięte są z listkami okwiatu. Słupek z trzech zrośniętych owocolistków. Owocem są wielonasienne torebki^[4].

Ekologia

Kwiaty zapylane są przez owady, kwitną krótko, przez kilka godzin. Drobne nasiona wysypują się z torebek przez pękające szwy lub wieczko i rozsiewane są przez wiatr. Łuczydłowate rosną najczęściej na stanowiskach wilgotnych i mokrych, także na bagnistych solniskach, rzadziej na suchych siedliskach^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd wiechlinowce (Poales), rodzina łuczydłowate (Xyridaceae). Rodzina stanowi grupę siostrzaną dla rodziny niedotrawowatych (Eriocaulaceae)^[2].

Pozycja rodziny w kladogramie przedstawiającym powiązania filogenetyczne w obrębie rzędu wiechlinowców:

wiechlinowce

	pałkowate Typhaceae

	bromeliowate Bromeliaceae

Rapateaceae

	łuczydłowate Xyridaceae

	niedotrawowate Eriocaulaceae

majakowate Mayacaceae

turniowate Thurniaceae

	sitowate Juncaceae

	ciborowate Cyperaceae

rześciowate Restionaceae

biczycowate Flagellariaceae

wiechlinowate Poaceae

	Ecdeiocoleaceae

	żuanwiliowate Joinvilleaceae

Podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website

podrodzina Xyridoideae
- rodzaj Xyris Gronov. ex L.– 225–300 gatunków z centrum zróżnicowania w Brazylii (150 gatunków), poza tym w całej strefie tropikalnej i subtropikalnej oraz w Ameryce Północnej
podrodzina Abolbodoideae
- rodzaj Abolboda Bonpl. – 22 gatunki
- rodzaj Achlyphila Maguire & Wurdack
- rodzaj Aratitiyopea Steyerm.
- rodzaj Orectanthe Maguire

Rodzaj Abolboda wyodrębniany był do rodziny Abolbodaceae (1943), która jednak w systemach z drugiej połowy XX wieku i późniejszych uznawanej za synonim Xyridaceae^[2].

Zastosowanie

W Azji południowej i południowo-wschodniej oraz w Ameryce Południowej liści niektórych gatunków wykorzystuje się do leczenia chorób skóry^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-11-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, s. 462–463. ISBN 83-7079-779-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[rev-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. University of Maryland. [dostęp 2010-11-10]. (ang.).

[encyk-4] Rośliny kwiatowe. Wielka Encyklopedia Przyrody. Warszawa: Muza SA, s. 462–463. ISBN 83-7079-779-2.

[1]