Wikipedysta:Grubel/Brudnopis/Skróty

Za początek średniowiecza na terenie Katalonii zwykło uznawać się zwycięstwo Karola Młota nad Arabami w bitwie pod Poitiers w 732 r. Tryumf chrześcijan nad wojskami dowodzonymi przez Abd er-Rahmana (poległ w bitwie, co było zapewne jedną z głównych przyczyn porażki) zatrzymał szybki pochód muzułmanów na północ Europy.

Wkrótce potem Karol Wielki, wnuk Karola Młota postanowił rozszerzyć granice swego imperium, między innymi kierując się na południe, w stronę Septymanii i dalej, aż za Pireneje. Celem tych podbojów było stworzenie strefy buforowej, która oddzieliłaby państwo Franków od al-Andalus i odsunęła groźbę inwazji arabskiej. Podczas kampanii Karol Wielki korzystał między innymi z pomocy tubylczej ludności, zwanej hispani (pochodzenia wizygockiego), zorganizowanej w społeczności o strukturze plemiennej. Niektóre z podbitych przez siebie ziem oddawał zatem we władanie wasalnym hrabiom pochodzenia gockiego (Gotem był na przykład pierwszy hrabia Barcelony Berà), w innych instalował hrabiów frankijskich.

Kluczowe dla podboju ziem dzisiejszej Katalonii było zdobycie Girony w 785 i Barcelony w 801. Zdobyte ziemie utworzyły tzw. Marchię Hiszpańską (sformułowanie używane przez ówczesnych kronikarzy karolińskich), choć zdaniem większości historyków termin ten należy traktować umownie, jedynie jako określenie geograficzne. Marchia nie miała bowiem jednego władcy – margrabiego (choć niektórzy późniejsi hrabiowie Barcelony rościli sobie prawa do tego tytułu), termin nie występuje też w oficjalnych dokumentach kancelarii cesarskiej. Należy zatem przyjąć, że był to raczej zlepek hrabstw (m.in. Barcelona, Girona, Pallars, Rosselló, Urgell, Cerdanya i inne), uzależnionych od Karolingów. Dziś większość historyków katalońskich woli używać sformułowania hrabstwa katalońskie (kat. comtats catalans), chociaż sam termin Katalonia pojawia się w dokumentach dopiero w początkach XII wieku. Grubel [[Dyskusja Wikipedysty:Grubel|Odpisz]] 15:31, 26 kwi 2007 (CEST)[odpowiedz]

Od początku swego istnienia "pierwszym pośród równych" na terenie Marchii Hiszpańskiej było hrabstwo Barcelony. Podobnie jednak jak pozostałe hrabstwa, niemal przez cały IX w. było zupełnie podporządkowane monarchom karolińskim. Frankowie powoływali i odwoływali miejscowych władców wedle własnego uznania, raz dając hrabstwo możnym gockim, innym razem ufając raczej urzędnikom frankijskim. Tak było choćby z pierwszym hrabią Barcelony – na dworze w Akwizgranie zausznik hrabiego Rosselló Gaucelma (notabene przyrodniego brata Bery) oskarżył go o zdradę i niewierność cesarzowi. Ludwik Pobożny nie uwierzył w zarzuty o zdradę, ale pozbawił Berę władzy, a na jego miejsce powołał szlachcica frankijskiego Rampó.

Hrabstwa, formalnie niezależne od siebie, często przechodziły z rąk do rąk i bywały jednoczone uniami personalnymi. Dla przykładu Berà w różnych okresach był również hrabią Rosselló, Girony, Besalú, Conflent i Osony. Nic więc dziwnego, że Marchią często wstrząsały konflikty wewnętrzne. Do jednego z najburzliwszych doszło w 826, kiedy w hrabstwie Osony Aissó (postać o nieustalonym pochodzeniu – niektórzy historycy uważają go za zaufanego gockiego współpracownika Bery, inni doszukują się u niego arabskich korzeni) wzniecił bunt przeciwko nowemu hrabiemu Barcelony, Bernardowi z Septymanii. Rebelia sięgnęła daleko poza granice Marchii. Młody Bernard, nie radząc sobie z buntem, zwrócił się o pomoc do Ludwika Pobożnego. Z kolei Aissó znalazł wsparcie w Kordowie, u ówczesnego emira Abd ar-Rahmana II. Skutkiem był trwający blisko dwa lata konflikt, arabskie oblężenia Barcelony i Girony (oba nieudane) i upadek rebelii, a w efekcie niemal całkowite wyludnienie równiny Vic. Po pomoc Arabów sięgał również Wilhelm w swoim konflikcie z Aleranem, co skończyło się między innymi całkowitym złupieniem Barcelony przez muzułmanów w 851 lub 852.

Pomimo tych wszystkich zawirowań hrabstwa Marchii stopniowo umacniały swoją pozycję i coraz bardziej uniezależniały się od państwa Franków. Jedną z przyczyn było osłabienie władzy Karolingów, zapoczątkowane w okresie rządów Karola II Łysego, a postępujące w czasach jego następców – Ludwika II Jąkały, Ludwika III i Karlomana. Prawdziwym przełomem na drodze do niezależności były rządy Wilfreda Włochatego (878-897). Wilfred zjednoczył pod swoim władaniem hrabstwa Barcelony, Girony, Urgell, Conflent, Besalú, Osony i Cerdanyi. Jego największym osiągnięciem była repoblacja wyludnionych równin wokół Vic i podbój kolejnych ziem na południowych krańcach Marchii. Skutkiem kolonizacji było m.in. przywrócenie biskupstwa w Vic oraz fundacja nowych klasztorów, m.in. słynnego Santa Maria de Ripoll. Warto też zwrócić uwagę, że Wilfred był ostatnim z hrabiów Barcelony mianowanym przez monarchów karolińskich. Od tej pory władza w Barcelonie była dziedziczna, choć Frankowie zachowali przywilej ostatecznego zatwierdzenia hrabiego.

Po śmierci Wilfreda zjednoczone przez niego hrabstwa zostały podzielone między jego synów (m.in. Wilfreda II, zwanego również Borrellem I, który otrzymał Barcelonę, Gironę i Osonę). Ich ponownego zjednoczenia dokonał prawnuk Wilfreda Włochatego – Borrell II. Znawca i mecenas sztuki i kultury był również świetnym dyplomatą. Utrzymywał poprawne stosunki z państwem Franków i Watykanem, ale również z muzułmanami – nawiązał stosunki dyplomatyczne z Kordową i podpisał traktat pokojowy z kalifem umajjadzkim Al-Hakamem II. Na nieszczęście dla Borrella Al-Hakam zmarł w 976 r., a rzeczywistą władzę w al-Andalus (w imieniu młodego Hiszama II) objął słynny wódz Almanzor. Dla niego traktaty pokojowe poprzedniego kalifa nie miały znaczenia – zwalczał chrześcijan gdzie tylko mógł. Jedna z takich wypraw skończyła się zdobyciem Barcelony, doszczętnym złupieniem miasta i wzięciem do niewoli większości jego mieszkańców.

To nieszczęśliwe dla barcelońskiego hrabstwa wydarzenie było jednak pierwszym krokiem do całkowitej niezależności. Kiedy bowiem Arabowie najechali Marchię Hiszpańską, Borrell II zwrócił się o pomoc do Lotara, ówczesnego władcy Franków. Lotar zignorował te prośby. Gdy zatem w państwie zachodniofrankijskim doszło do przesilenia po śmierci Ludwika V Gnuśnego, a władzę objął Hugo Kapet, Borrell II wykorzystał moment, by wypowiedzieć więź wasalną łączącą go dotąd z Karolingami. Od tej pory rok 988 uznaje się za początek niepodległości Katalonii.

Następne lata tylko umacniały katalońskie hrabstwa. Sprzyjała temu fitna, czyli kryzys Al-Andalus do którego doszło za panowania Hiszama II. Starcia między Berberami i Arabami oraz bunt słowiańskich niewolników zmusiły kalifa do abdykacji, kraj pogrążył się w chaosie i w ciągu kilkunastu lat rozpadł na liczne królestwa zwane taifami. W tym zamieszaniu brali udział też chrześcijanie. W 1010 Ramon Borrell przedsięwziął wyprawę na Kordowę jako sojusznik obalonego kalifa. Pomógł Hiszamowi powrócić do władzy na trzy lata, sam za to powrócił z eskapady z pokaźnymi łupami. Dla katalońskich hrabstw znacznie ważniejsze było jednak to, że zajęci wewnętrznymi walkami Maurowie nie stanowili już dla chrześcijan zagrożenia. Pozwoliło to na umocnienie południowej granicy Marchii w comarcach Segarra, Conca de Barbera i Camp de Tarragona.

W kolejnych latach Barcelona umacniała swoją pozycję najsilniejszego z katalońskich hrabstw. Szczególnie zasłużył się tu Ramon Berenguer I, któremu hołdy wasalne składali m.in. hrabiowie Besalú, Cerdanyi, Empúries i Roselló. Pod koniec panowania rozszerzył też swe posiadłości o hrabstwa Carcasonne i Rasès.

Kłopotem Ramona Berenguera była jednak sukcesja. Pierworodnym potomkiem hrabiego był Pere Ramon, syn z pierwszego małżeństwa z Elżbietą z Nimes. W wyniku intryg trzeciej żony hrabiego, Almodis de la Marca, pozycja następcy na dworze zaczęła jednak znacząco słabnąć. Nie mogąc znieść zagrożenia ze strony hrabiny, Pere Ramon zamordował ją. Kiedy jego udział w zbrodni wyszedł na jaw, ojciec wydziedziczył potomka. Podjął też decyzję, że po jego śmierci barceloński tron przejmą dwaj synowie Almodis – Ramon Berenguer II i Berenguer Ramon II. Mieli wspólnie, zgodnie i na równych prawach rządzić hrabstwem. Skończyło się oczywiście kilkoma latami nieustannych konfliktów. W 1082 Ramon Berenguer II zginął podczas polowania. Wieść gminna przypisała jego śmierć działaniom brata, stad Berenguera Ramona II obdarza się czasem przydomkiem Bratobójca. Plotka przybrała poważny obrót, kiedy grupa katalońskich arystokratów oficjalnie oskarżyła hrabiego o zamordowanie brata przed królem Kastylii i Leonu Alfonsem VI. Berenguer Ramon II został zmuszony do opuszczenia hrabstwa. Udał się do Jerozolimy w