Unia Afrykańska

Powstanie UA wiąże się z dążeniami części afrykańskich przywódców do pogłębienia integracji celem głębszej realizacji idei panafrykanizmu. Podczas szczytu OJA w Algierze w dniach 12–14 lipca 1999 Mu’ammar al-Kaddafi oświadczył, że w jego opinii OJA wyczerpała swą przydatność i należy w jej miejsce powołać organizację zdolną zapewnić przyspieszenie integracji. Przypomniał też ideę budowy Stanów Zjednoczonych Afryki, jednak przez większość przywódców została ona uznana za zbyt daleko idącą. Zaakceptowano jednak potrzebę ustanowienia współpracy na nowych zasadach. 11 lipca 2000 roku w Lomé odbyło się posiedzenie Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA, w czasie którego podpisano statut nowej organizacji. 26 maja 2001 roku Akt Ustanawiający Unię Afrykańską wszedł w życie. 4 lipca 2002 był ostatnim dniem funkcjonowania OJA – od 9 lipca jej zadania przejęła Unia Afrykańska^[1].

Rada Pokoju i Bezpieczeństwa (RPiB) składa się z 15 przedstawicieli wybranych spośród członków UA wybieranych przez Zgromadzenie. Rada jest organem pracującym stale, co zapewnia szybkie reagowanie w sytuacjach kryzysowych na Kontynencie. Do podstawowych kompetencji Rady należy przeciwdziałanie sporom i konfliktom, oraz polityce która może dążyć do popełniania zbrodni przeciwko ludzkości, a także realizowanie zadań z zakresu budowania i utrwalania pokoju w Afryce. Spośród wielu funkcji jakie zostały przydzielone Radzie na największą uwagę zasługuje fakt, iż ma ona prawo do wysyłania misji pokojowych, obserwacyjnych oraz określanie momentów konfliktów zbrojnych. Poza tym utworzono stałe afrykańskie siły stabilizacyjne oraz Wojskowy Komitet Sztabowy, pomimo początkowych obaw co do funkcjonowania i finansowania tego organu^[2].

Plan rozwoju Unii Afrykańskiej został zawarty w dokumencie Agenda 2063. Przewiduje on:

• promować zasady i instytucje demokratyczne (w odróżnieniu od OJA, nazywaną potocznie klubem dyktatorów);
• w większym stopniu chronić prawa człowieka na kontynencie afrykańskim;
• wprowadzić mechanizmy wywierania wzajemnego wpływu, mające zakończyć konflikty zbrojne, a w przyszłości im zapobiegać;
• stworzyć i podtrzymywać ogólnokontynentalny rynek zbytu (wzorem ogólnoświatowego trendu do formowania dużych bloków gospodarczych);
• ograniczyć wymianę handlową z byłymi potęgami kolonialnymi na rzecz wymiany wewnątrz kontynentu (wyjście z uzależnienia);
• walka z nędzą i korupcją;
• dalsza integracja polityczno-gospodarcza kontynentu

W państwach członkowskich trwają procesy legislacyjne w celu ustanowienia Afrykańskiego Banku Inwestycyjnego, panafrykańskiej giełdy papierów wartościowych, wspólnego banku centralnego i funduszu walutowego^[3]. Planowane jest utworzenie jednolitego rynku usług cyfrowych^[4]. Zwieńczeniem integracji kontynentu ma być utworzenie Armii Afrykańskiej^[5].

• Zgromadzenie Unii
• Rada Wykonawcza
• Parlament Panafrykański
• Trybunał Sprawiedliwości
• Afrykański Trybunał Praw Człowieka i Ludów
• Komisja Unii Afrykańskiej
• Komitet Stałych Przedstawicieli
• Rada Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna
• Rada Pokoju i Bezpieczeństwa
• wyspecjalizowane komitety techniczne
• instytucje finansowe

W 2018 roku kraje unii podpisały umowę o Afrykańskiej Kontynentalnej Strefie Wolnego Handlu. Umowa obowiązuje od stycznia 2021 roku. Następnym planowanym krokiem na drodze do wspólnego rynku jest utworzenie unii celnej.

Trwa łagodzenie reżimu wizowego. Część państw wprowadziła możliwość nabycia wizy już po przybyciu do kraju (np. Nigeria). Ruch bezwizowy na kontynencie ma być możliwy dla posiadaczy paszportu afrykańskiego^[6].

W 2018 ustanowiono Afrykańską Agencję Kosmiczną^[7]. Działalność rozpoczęła w 2023 roku^[8].

Afrykańskie siły stabilizacyjne (ang. African Standby Forces, ASF) zostały utworzone w 2011 roku. Jest to formacja złożona z kontyngentów wojskowych, policyjnych i cywilnych. Składa się z 5 stałych brygad wielonarodowych, liczących razem 15 tysięcy żołnierzy^[9]. Brygada Ecowas stanowi jednocześnie siły pokojowe Wspólnoty Afryki Zachodniej. Artykuł 4 Aktu założycielskiego UA pozwala na dokonanie interwencji w państwie unii, w przypadku popełnienia zbrodni wojennej, ludobójstwa lub zbrodni przeciwko ludzkości. ASF pełnią obecnie misje w Mali, Ugandzie, Sudanie Południowym i Republice Środkowoafrykańskiej.

22 państwa są powiązane sojuszem wojskowym^[10]. Kraje członkowskie zobowiązały się, indywidualnie bądź zbiorowo, przeciwstawić agresji na państwo unii używając wszelkich dostępnych środków^[5].

W 2007 organizacja zainicjowała powstanie Wielkiego Zielonego Muru, pasa zieleni odgraniczającego sawanny Sahelu od piasków Sahary^[11].

Unia Afrykańska ma swoich przedstawicieli w Narodach Zjednoczonych^[12], Światowej Organizacji Handlu, Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych oraz w Lidze Państw Arabskich^[13]. Należy do G20.^[14] W szczytach unii zazwyczaj bierze udział prezydent Palestyny^[15]. Instytucje Unii Europejskiej współpracują z ich odpowiednikami z Unii Afrykańskiej^[16]. UE wspiera finansowo projekty zwiazane z osiągnięciem przez kontynent celów zawartych w Agendzie 2030 na rzecz celów zrównoważonego rozwoju. Trwają rozmowy w celu pogłębienia relacji handlowych z Mersosur^[17]. UA ma zamiar dostać stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ^[18].

Flaga - przedstawia mapę Afryki otoczoną przez 55 gwiazd odpowiadającym 55 krajom unii^[25]

Godło - Afryka otoczona liśćmi palmowymi, występuje w dokumentach i paszporcie afrykańskim

Hymn - "Zjednoczmy się wszyscy i świętujmy razem"

Dewiza - "Zjednoczona i Silna Afryka"^[26]

Dzień Afryki - obchodzony 25 maja w rocznicę powstania Organizacji Jedności Afrykańskiej

Dzień Integracji Afryki - przypada 7 lipca ^[27]

Igrzyska afrykańskie - organizowane co 4 lata od 1965 roku^[28]

• Ewa Łaźniewska, Przemysław Deszczyński (red.): Kompendium wiedzy o organizacjach międzynarodowych. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 373–377. ISBN 978-83-01-16562-8.
• Konrad Czernichowski: Integracja afrykańska – uwarunkowania, formy współpracy, instytucje. Wyd. 1. Warszawa: CeDeWu.pl, 2010, s. 111–133. ISBN 978-83-7556-353-5.
• Wiesław Lizak: Problemy bezpieczeństwa Afryki. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 471–475. ISBN 978-83-60501-92-4.