Wikipedia

Tatra T3

Tatra T3 – tramwaj wytwarzany w różnych odmianach w latach 1961–1990 w zakładach ČKD w Pradze w Czechach.

Tatra T3
Ilustracja
Tatra T3SUCS w Pradze
Dane ogólne
Kraj produkcji

 Czechosłowacja

Producent

ČKD

Miejsce produkcji

Praga

Premiera

1960

Lata produkcji

1962–1990

Dane techniczne
Liczba członów

1

Długość

14 000 mm

Szerokość

2500 mm

Wysokość

3050 mm

Masa

16000 kg

Rozstaw wózków

1000 mm
1435 mm
1524 mm

Rozstaw osi w wózkach

1900 mm

Układ osi

Bo’Bo’

Moc silników

4 × 40 kW

Typ silników

TE 022

Napięcie zasilania

600 V
750 V

Prędkość maksymalna

55–65 km/h

Wnętrze
Liczba miejsc siedzących

23 / 36 (wersja SU)

Liczba miejsc ogółem

110 / 95 (wersja SU)

Niskopodłogowość

0%

Multimedia w Wikimedia Commons
Skład Tatr T3SU w Niżnym Nowogrodzie
Zmodernizowane Tatry T3D w Chemnitz

Konstrukcja

edytuj

Tramwaj T3 jest następcą wozów Tatra T1 i Tatra T2 opartych na koncepcji PCC. Jest to główny typ tramwaju eksploatowanego w Czechach i na Słowacji, a także najliczniejszy (obok KTM-5) typ tramwaju na świecie (wyprodukowano 13 991 wagonów silnikowych i 122 doczepne).

T3 to jednokierunkowy wóz konstrukcji stalowej, wyposażony w troje drzwi składanych harmonijkowo oraz charakterystyczne siedzenia z laminatu. W Czechach mówi się na nie czasem „Sanie Lenina”.

Od lat 80. XX wieku poddawano go różnym modernizacjom – w tym np. dodanie układu tyrystorowego oszczędzającego prąd.

Produkowane odmiany

edytuj

Odmiany oznaczone inaczej (np. T3M, T3R.P) to oznaczenia wozów zmodernizowanych przez przedsiębiorstwa komunikacyjne we własnym zakresie.

Wagony doczepne B3D (121 sztuk) eksportowano do NRD, a B3YU (4 sztuki) do Jugosławii.

T3D

edytuj

Odmiana tramwaju T3 produkowana w latach 1969–1988 dla ówczesnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

W latach 1964–1965 w Dreźnie testowano wagony T3 wypożyczone z Pragi. Jednak ze względu na szerokość pudła tramwaje tego typu zakupił jedynie Chemnitz i Schwerin. W obydwu miastach przeprowadzano modernizacje wyeksploatowanych wagonów poprzez montaż nowych drzwi odskokowo-uchylnych, modernizację wyglądu zewnętrznego i wnętrza wozu. Wycofane z eksploatacji egzemplarze sprzedano do miast takich jak Ałmaty, Dyneburg, Dniepr i Tuła.

T3SU

edytuj

Odmiana tramwaju Tatra T3 przeznaczona na eksport do ZSRR.

Po wprowadzeniu do eksploatacji wozów T2SU ZSRR postanowił zamówić następcę tych wagonów. Zakłady ČKD w Pradze wyprodukowały wóz T3SU jako następcę tramwaju T2SU. Pierwsze egzemplarze zostały dostarczone w 1963 roku do Moskwy, a następnie do innych miast w ZSRR.

Pierwsze tramwaje tego typu nie różniły się zasadniczo od Tatr T2SU. Jedną z niewielkich różnic była zabudowana kabina motorniczego oraz dwoje harmonijkowych drzwi (wozy produkowane od 1976 roku zostały jednak wyposażone w troje drzwi). Kolejną różnicą było zastosowanie mocniejszych grzejników.

Tramwaje T3SU to wozy, wyprodukowane w rekordowej liczbie 11 368 sztuk. Pomimo ich podeszłego wieku i nierzadko złego stanu technicznego nadal są one eksploatowane.

T3YU

edytuj

Odmiana tramwaju Tatra T3 produkowana na eksport do dawnej Jugosławii. Pierwszy wagon tego typu powstał w 1967 roku. Wagon różnił się od wozu T3 pantografem zainstalowanym na drugiej sekcji.

Pierwszy egzemplarz testowany był w Sarajewie. W trakcie testów pantograf przeniesiono na przód wozu. Jednak 46 egzemplarzy dostarczono do miasta Osijek, gdzie eksploatowane są do dziś. W trakcie eksploatacji uległy one drobnym modernizacjom (m.in. montaż połówkowego pantografu). Tramwaje T3YU eksploatowane w Osijeku od wozu prototypowego różnią się pantografem zamontowanym na przedzie tramwaju oraz wózkami przystosowanymi na rozstaw torów 1000 mm.

T3R

edytuj

Wagony typu T3R wyprodukowane dla Rumunii były, oprócz prototypu LHB dla Bukaresztu, pierwszymi tramwajami zakupionymi za granicą po II wojnie światowej. Z powodu znacznej szerokości pudła wynoszącej 2,5 m na ich zakup zdecydowało się jedynie miasto Gałacz. Tamże dostarczono pierwszy wagon w 1971 r. z okazji otwarcia pierwszego normalnotorowego odcinka sieci tramwajowej. Wagony odróżniały się od pozostałych wagonów typu T3 innym typem wyposażenia elektrycznego, które było dostosowane do napięcia stałego 750 V. Łącznie do Gałacza dostarczono w 1978 r. 50 Tatr T3R. Obecnie wszystkie są już wycofane z eksploatacji[1].

Modernizacje

edytuj

Czechy i Słowacja

edytuj
 
Brneńskie Tatry T3R
 
Pilzneńska trójczłonowa Tatra K3R-NT ze środkowym członem niskopodłogowym

W latach 90. XX wieku wagony typu T3 modernizował liberecki przewoźnik. Oprócz znacznych przebudów, w wyniku których powstały tramwaje T3G i 02T (patrz niżej), przeprowadzano także modernizacje mniej ingerujące w konstrukcję wagonu, które oznaczano jako Tatra T3m. Głównym celem remontu tramwajów była modernizacja przedziału pasażerskiego (nowe siedzenia, podłoga antypoślizgowa, nowe oświetlenie).

  • Tatra T3M – wyposażenie elektryczne typu TV1
  • Tatra T3G – wyposażenie TV8 z tyrystorami GTO
  • Tatra T3R – wyposażenie TV8 z tyrystorami GTO, nowy wygląd
  • Tatra T3M.3 (także Tatra T3T), Tatra T3M.4 – wyposażenie TV14 z tranzystorami IGBT
  • Škoda 01T (także Tatra T3M.0) – wyposażenie Škody z tranzystorami IGBT
  • Škoda 02T (także Tatra T3M.04) – wyposażenie Škody z tranzystorami IGBT
  • Tatra T3R.E – wyposażenie TV Europulse
  • Tatra T3R.P (także Tatra T3P) – wyposażenie TV Progress
  • Tatra K3R-NT – wyposażenie TV Progress, wagon przegubowy powstały z dwóch T3. Wbudowany środkowy człon niskopodłogowy

Tramwaje oparte na konstrukcji Tatry T3:

  • Tatra T3M.2-DVC – wyposażenie typu TV1
  • Tatra T6A5.3 – wyposażenie TV14 z tranzystorami IGBT, pudło tramwaju T6A5
  • Tatra T3R.EV – asynchroniczne wyposażenie TV Europulse
  • Vario LF – asynchroniczne wyposażenie elektryczne typu TV Europulse, środkowa część tramwaju jest niskopodłogowa, nowy wygląd
  • Tatra T3R.PV – wyposażenie TV Progress
  • Tatra T3R.PLF – wyposażenie TV Progress, środkowa część tramwaju jest niskopodłogowa
  • Tatra T3R.SLF – wyposażenie Škody, środkowa część tramwaju jest niskopodłogowa
  • T3 Coupé – nadwozie Coupé

Niemcy

edytuj
  • Tatra T3D-M – wyświetlacze, osłony wózków, nowa aparatura elektryczna, drzwi odskokowo-uchylne, pantograf połówkowy

Dostawy

edytuj
Państwo Miasto Typ Lata dostaw Liczba szt. Numery taborowe Uwagi
  Czechosłowacja Bratysława T3 1964–1966 42 267–308   [2][3]
T3SU 1982 20 717–736   [2][3]
T3SUCS 1985–1989 110 7737–7846   [2][3]
nadwozie 1976 16 patrz uwagi   [4][3]
Brno T3 1963–1972 109 495–580, 1581–1603   [2][5][6]
T3SUCS 1985–1989 49 1604–1652   [2][5][6]
nadwozie 1971 1 1497   [5][6][4]
Koszyce T3 1963–1967 93 243–335   [2][7]
T3SU 1982 20 336–355   [2][7]
T3SUCS 1983–1989 69 356–424   [2][7]
nadwozie 1970–1979 11 patrz uwagi   [4][7][8]
Liberec T3 1965–1973 20 29–48   [2][9]
T3SU 1982–1983 10 49–58   [2][10]
T3SUCS 1986–1987 23 59–81   [2][10]
Most i Litvínov T3 1967–1972 9 290–298   [2][11]
T3SU 1982 26 patrz uwagi   [2][11]
T3SUCS 1983–1987 43 patrz uwagi   [2][11]
nadwozie 1968–1976 28 patrz uwagi   [11][12]
Ołomuniec T3 1966–1970 30 116–145   [2][13]
T3SUCS 1983–1987 39 146–184   [2][13]
Ostrawa T3 1965–1975 97 701–797   [2][14]
T3SU 1982 5 901–905   [2][14]
T3SUCS 1983–1987 122 906–1027   [2][14]
nadwozie 1976–1997 23 732, 777, 798, 1028–1047   [4][14]
Pilzno T3 1964–1976 48 160–207   [2][15]
T3SU 1982 25 208–232   [2][15]
T3SUCS 1983–1987 55 233–287   [2][15]
Praga T3 1960–1976 892 6101–6992 nr 6101 – prototyp [2][16][17]
T3SU 1982 20 7001–7020   [2][18][19]
T3SUCS 1983–1989 272 7021–7292   [2][20][21]
T3M 1992 1 8071 pierwotnie wagon testowy ČKD nr 8003, sprzedany dla DPP w 1992 r. [22]
nadwozie 1966–1996 43 patrz uwagi   [4][23][24][25]
  Jugosławia Osijek T3YU 1968–1982 26 6839–6848, 7211–7222, 8223–8226   [2][26]
Sarajewo T3YU 1967–1969 20 120–139   [2][27]
  NRD Chemnitz T3D 1968–1988 132 401–532   [2]
Schwerin T3D 1973–1988 115 201–297, 401–418   [2]
  Rumunia Gałacz T3R 1971–1974 50 1–50   [28]
  ZSRR Barnauł T3SU 1967–1985 444     [29]
Charków T3SU 1967–1987 735     [29]
Dniepr T3SU 1968–1987 370     [29]
Donieck T3SU 1967–1987 251     [29]
Grozny T3SU 1981–1986 70     [29]
Irkuck T3SU 1967–1968 30     [29]
Iżewsk T3SU 1966–1986 270     [29]
Jekaterynburg T3SU 1964–1986 530     [29]
Kamieńskie T3SU 1972–1986 183     [29]
Kijów T3SU 1964–1987 923 5052–5688, 5701–5858, 5901–5994, 6000–6032   [29]
nadwozie 1981 2     [4]
Kramatorsk T3SU 1967 2 22, 23   [29][30]
Krasnodar T3SU 1980–1986 115     [29]
Krzywy Róg T3SU 1986–1987 50 001–050   [29][31]
Kursk T3SU 1966–1987 278     [29]
Mariupol T3SU 1967–1975 32 1001–1005, 1008–1034   [29][32]
Moskwa T3SU 1963–1987 2069     [29]
nadwozie 1970–1971 6     [4]
Niżny Nowogród T3SU 1978–1986 220     [29]
Nowokuźnieck T3SU 1967–1986 215     [29]
Odessa T3SU 1966–1987 484 2945–3339, 4001–4089   [29][33][34]
Orzeł T3SU 1979–1985 85 001–085   [29][35]
Piatigorsk T3SU 1967–1987 117     [29]
Rostów nad Donem T3SU 1967–1985 405     [29]
Ryga T3SU 1974–1987 243     [29]
Samara T3SU 1964–1986 619     [29]
Taszkent T3SU 1983–1985 18 2501–2518   [29][36]
Tuła T3SU 1965–1986 401     [29]
nadwozie 1971 1     [4]
Twer T3SU 1967–1986 306     [29]
Ufa T3SU 1966–1987 360     [29]
Uljanowsk T3SU 1966–1986 401     [29]
Władykaukaz T3SU 1972–1987 114     [29]
Wołgograd T3SU 1967–1987 425     [29]
Wołżski T3SU 1967–1980 75 52–126   [29][37][38]
Woroneż T3SU 1977–1986 209     [29]
Zaporoże T3SU 1966–1987 304     [29]
Numery wagonów
  • Most – Litvínov (T3SU): 204, 205, 210, 211, 214, 222–225, 227–234, 236, 238, 246, 247, 249, 250, 259, 261, 266
  • Most – Litvínov (T3SUCS): 235, 237, 240–245, 248, 251–254, 257, 260, 264, 269, 271, 274–284, 300–313
  • Most – Litvínov (nadwozia): 201–203, 206–209, 212, 213, 215–221, 226, 239, 255, 256, 258, 262, 263, 265, 267, 268, 270, 280
  • Praga (nadwozia): 6009, 6012–6025, 6092, 6138, 6163, 6164, 6289, 6457, 6736, 6779, 6795, 6798, 8009, 8015, 8051, 8053, 8063, 8067, 8068, 8072, 8074, 8076, 8077, 8079, 8080, 8082, 8083, 8087–8089
  • Bratysława (nadwozia): 202–204, 207, 209–211, 213, 215, 218, 221–224, 228, 229
  • Koszyce (nadwozia): 229, 229, 238, 239, 261, 266–268, 298, 301, 302

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ R. Mara. Tatra T3 1960-2000, 40 let tramwají Tatra T3. „Strassenbahn Magazin”. 9 (1), 2001. K-Report. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Robert Mara: Tatra T3 1960–2000. 40 let tramvají Tatra T3. Praha: K-Report Pavel Malkus, 2001, s. 123. ISBN 80-903012-0-7. (ang.).
  3. ↑ a b c d Tatra - ČKD T3. Imhd.zoznam.sk. [dostęp 2011-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-26)]. (słow.).
  4. ↑ a b c d e f g h Mara, s. 125.
  5. ↑ a b c Evidence vozů DPMB, typ: T3. Bmhd.cz. [dostęp 2011-12-28].
  6. ↑ a b c Alan Butschek: 100 let elektrické pouliční dráhy v Brně 1900–2000. Ústí nad Labem: Vojtěch Wolf – vydavatelství WOLF & Tramvajklub Brno, 2000, s. 72–76.
  7. ↑ a b c d Tatra - ČKD T3. Imhd.zoznam.sk. [dostęp 2011-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-01)]. (słow.).
  8. ↑ Adam Tatranský: Košické koľaje 1891–2004. Brno: vlastním nákladem, 2004, s. 79–80. ISBN 80-239-3979-3. (słow.).
  9. ↑ Petr Dvorský, Ivan Grisa, Gisbert Jäkl: Úzkorozchodné tramvajové provozy. Liberec. Praha: Nakladatelství Corona, 2007, s. 353–358. ISBN 80-86116-49-2.
  10. ↑ a b Dvorský, s. 358–363.
  11. ↑ a b c d Evidenční čísla - vozy rychlodráhy. Mosteckamhd.cz. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-22)].
  12. ↑ Vehicles List, Most and Litvinov. Tatra T3. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-28]. (ang.).
  13. ↑ a b Tramvaje T3. Mhd-olomouc.cz. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-21)].
  14. ↑ a b c d DP Ostrava - vozový park, typ: T3, trakce: tramvaj. Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2011-12-28].
  15. ↑ a b c PMDP - vozový park, typ: T3, trakce: tramvaj. Seznam-autobusu.cz. [dostęp 2011-12-28].
  16. ↑ T3. Prag-straba.de. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-11)]. (niem.).
  17. ↑ T3. Prazsketramvaje.cz. [dostęp 2011-12-28].
  18. ↑ T3SU. Prag-straba.de. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-10)]. (niem.).
  19. ↑ T3SU. Prazsketramvaje.cz. [dostęp 2011-12-28].
  20. ↑ T3SUCS. Prag-straba.de. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-10)]. (niem.).
  21. ↑ T3SUCS. Prazsketramvaje.cz. [dostęp 2011-12-28].
  22. ↑ Mara, s. 84.
  23. ↑ T3 (6009-6092). Prag-straba.de. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-05)]. (niem.).
  24. ↑ T3M2-DVC. Prag-straba.de. [dostęp 2011-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-10)]. (niem.).
  25. ↑ T3M2-DVC. Prazsketramvaje.cz. [dostęp 2011-12-28].
  26. ↑ Vehicles List, Osijek. Tatra T3YU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-29]. (ang.).
  27. ↑ Vehicles List, Sarajevo. Tatra T3YU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-28]. (ang.).
  28. ↑ T3R. Tatrawagen.de. [dostęp 2011-12-29]. (niem.).
  29. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Mara, s. 124.
  30. ↑ Vehicles List, Kramatorsk. Tatra T3SU 2 door. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  31. ↑ Vehicles List, Krivoy Rog. Tatra T3SU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  32. ↑ Vehicles List, Mariupol. Tatra T3SU 2 door. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  33. ↑ Vehicles List, Odessa. Tatra T3SU 2 door. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  34. ↑ Vehicles List, Odessa. Tatra T3SU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  35. ↑ Vehicles List, Oryol. Tatra T3SU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  36. ↑ Vehicles List, Tashkent. Tatra T3SU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-29]. (ang.).
  37. ↑ Vehicles List, Volzhskiy. Tatra T3SU 2 door. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
  38. ↑ Vehicles List, Volzhskiy. Tatra T3SU. Transphoto.ru. [dostęp 2011-12-30]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tatra_T3&oldid=72931479”