Szczawnik (wieś)

wieś w województwie małopolskim

Szczawnikwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna.

Szczawnik
wieś
Ilustracja
Dawna cerkiew
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Muszyna

Liczba ludności (2011)

874[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-370[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0454876

Położenie na mapie gminy Muszyna
Mapa konturowa gminy Muszyna, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Szczawnik”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Szczawnik”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Szczawnik”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Szczawnik”
Ziemia49°23′09″N 20°51′49″E/49,385833 20,863611[1]
Strona internetowa
Ogólny widok miejscowości

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[4]. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Nazwa wywodzi się od źródeł wody mineralnej, kwaśnych szczaw.

Położenie

edytuj

Miejscowość położona jest niedaleko Muszyny, w dolinie potoku Szczawnik, dopływu Popradu, na wysokości 520–620 m n.p.m. Znajduje się w Paśmie Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim. Od północnej strony wznoszą się nad Szczawnikiem zalesione masywy Szczobów (838 m), Kotylniczego Wierchu (1033 m n.p.m.) i Jaworzyny Krynickiej (1114 m), od zachodu Pusta Wielka (1061 m), Czertezy (863 m) i Za Wierch (707 m), od południa i południowego wschodu Koziejówka (636 m) i Nowińska Góra (710 m)[5].

Historia miejscowości

edytuj

Powstała na terenie dóbr muszyńskich (Państwo muszyńskie), od 1288 roku należała do biskupów Krakowskich. Kazimierz III Wielki odbił wieś z rąk biskupów, skolonizował. W 1352 roku miejscowość założono na prawie niemieckim. Pierwszymi mieszkańcami byli prawdopodobnie Polacy (według informacji Jana Długosza). W 1391 Król Władysław II Jagiełło zwrócił miejscowość biskupom, aż do 1791. W 1516 roku, za poleceniem biskupa Jana Konarskiego, dokonano ponownej lokacji wsi, tym razem na prawie wołoskim. Dotarli tu prawdopodobnie imigranci z Rumunii (potem zwanej potocznie rusinami). Przewaga liczebna tejże ludności spowodowała wpływy tej w ludności w życie codzienne. Do 1947 roku w tej miejscowości przeważała ludność łemkowska, dopiero akcja Wisła doprowadziła do ich opuszczenia[6].

Zabytki

edytuj

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].

  • Cerkiew pw. św. Dymitra, obecnie kościół filialny, ogrodzenie z bramką, drzewostan, otoczenie w granicach cmentarza;
  • kapliczka MB Nieustającej Pomocy.

Inne zabytki

edytuj
  • Drewniane spichlerzyki zrębowe.

Demografia

edytuj

Ludność według spisów powszechnych w 2009, według PESEL[8][9][10][11].

Budynki mieszkalne
Rok 1900 1921 1931 2002
Liczba 106 121 117 163
Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[8]
Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie
Liczba 23 370 276 62

Turystyka

edytuj

Szczawnik stanowi zespół uzdrowiskowo-wypoczynkowy gminy uzdrowiskowej Muszyna[12]. Znajdują się tu zasoby wód mineralnych typu szczaw wodorowęglanowo-sodowo-magnezowo-wapniowo-żelazistych z dużą zawartością wolnego dwutlenku węgla oraz ekshalacje gazu (mofety). Źródła miejscowe to samowypływy i odwierty o głębokości 150–300 m. Jedno z popularnych źródeł wytryskuje w pobliżu cerkwi. Blisko centrum znajduje się wyciąg narciarski i znakowany szlak narciarski. Na wschód od wsi prowadzi turystyczny szlak zielony ze Złockiego na Jaworzynę (1114 m n.p.m.), a od wsi na północ żółty przez Pustą Wielką do Żegiestowa. W górnej części, za wsią, pole namiotowe, a na terenie miejscowości miejsca noclegowe w kwaterach prywatnych. W grudniu 2007 roku otwarto wyciąg narciarski będący elementem Stacji Narciarskiej Dwie Doliny Muszyna-Wierchomla[13].

Edukacja

edytuj

We wsi znajduje się przedszkole[14]. Uczniowie uczęszczają do Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Złockiem.

Ochotnicza straż pożarna

edytuj

We wsi funkcjonuje jednostka OSP (wraz z remizą) założona w 1949 r[15].

Szlaki turystyczne

edytuj
  MuszynkaRezerwat przyrody Okopy KonfederackieWojkowaMuszyna – Szczawnik – Pusta Wielka (1061 m n.p.m.) – Żegiestów

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 134587
  2. Wieś Szczawnik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-05-04], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1244 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
  5. Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit”. ISBN 83-915737-3-7.
  6. HISTORIA SZCZAWNIKA [online], szczawnik.muszyna.pl [dostęp 2021-02-08] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-07].
  7. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
  8. a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
  9. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XII - Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
  10. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
  11. Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
  12. Dolina Popradu. Wierchomla [online] [dostęp 2021-02-08].
  13. Plan Rozwoju Uzdrowiska Muszynana lata 2016– 2023 [online] [dostęp 2021-02-08].
  14. Muszyna - przedszkola - Przedszkola.net.pl - baza przedszkoli [online], przedszkola.net.pl [dostęp 2021-02-08].
  15. OSP Sczawnik na stronie OSP gminy Muszyna

Linki zewnętrzne

edytuj