Sobota (województwo dolnośląskie)
Sobota (niem. Zobten am Bober) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Lwówek Śląski, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach.
| wieś | |
 Wieś Sobota. Widok na ruiny kościoła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
489[2] |
| Strefa numeracyjna |
75 |
| Kod pocztowy |
59-600[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DLW |
| SIMC |
0190970 |
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
 51°05′01″N 15°40′17″E/51,083611 15,671389[1]
| |
Podział administracyjny
edytuj
W latach 1945–1954 siedziba gminy Sobota. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.
Nazwa
edytujW kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Sobeth[4][5]. Pojawia się też pod nazwami Czobotendorf (1212) i Sobota (1242)[potrzebny przypis].
Historia
edytujWieś stanowiła własność rodów Ryme (1254), Czettritz (do 1622), Braun (1670), Hochberg (1719), Zedlitz i Nostitz. Dziedzicem Soboty był generał August Ludwig von Nostitz, który spoczął wraz z synem Fryderykiem Wilhelmem w tutejszym mauzoleum. Między 1757 a 1758 większość mieszkańców zmarła w zarazie gorączki gnilnej. 19 sierpnia 1813 w ramach działań wojny francusko-rosyjskiej wojska rosyjskie i francuskie stoczyły bitwę pomiędzy Dębowym Gajem a Sobotą. W Sobocie, w pałacu Nostitzów kwaterował wówczas generał Langeron – dowódca kontyngentu rosyjskiego.
Po II wojnie światowej na miejsce wysiedlonych Niemców przybyli polscy osadnicy, co miało miejsce na obszarze tzw. . W 1972 w dawnym klasztorze sióstr boromeuszek zamieszkali księżą michalici, którzy rozpoczęli prace duszpasterską w Sobocie i okolicznych wioskach. W 1981 erygowano tu parafię pw, Świętych Apostołów Piotra i Pawła[6].
Ludność
edytujLiczba ludności w latach 1786–2011[7][2].
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:
- kościół romański w ruinie, z XIII w., przebudowany w XV-XIX w., zniszczony w 1945 r. w wyniku działań wojennych[9]
- cmentarz przykościelny
- park, z XVII w., zmiany w drugiej połowie XIX w., park jest pozostałością zespołu pałacowo-parkowego; pałac rozebrano przed 1980 r.
- kaplica w parku, neogotycka, z 1914 r.
inne zabytki:
- kaplica pw. Podwyższenia Krzyża w domu zakonnym księży michalitów, zbudowanym w 1887 r., użytkowanym do 1945 r. jako szpital i klasztor sióstr boromeuszek[10].
zabytki nieistniejące:
- kościół ewangelicki z 1744 r., wewnątrz posiadał rzeźbiony w drewnie ołtarz i kazalnicę; z obu stron umieszczono dwupiętrowe empory; całość nakryto mansardowym dachem z sygnaturką; w 1844 r. świątynię wyposażono w murowaną wieżę, uszkodzony w 1945 r. został ograbiony i rozebrany[11]
- cmentarz ewangelicki, zrównany buldożerami z ziemią[12].
Ochrona przyrody
edytujSobota leży w otulinie Parku Krajobrazowego Doliny Bobru, którego granica biegnie wzdłuż drogi do Dworek (województwo dolnośląskie) i do Górczycy[13]. Od południa, zachodu i północy wieś otacza Specjalny Obszar Ochrony Natura 2000 PLH020054 Ostoja Nad Bobrem. W korycie Bobru odnotowano populację chronionego głowacza białopłetwego[14]. W parku dworskim rośnie pomnikowa leszczyna turecka „Sabina” o obwodzie 260 cm. Przed posesją nr 9 stoi dąb bezszypułkowy „Miś” o obwodzie 416 cm i wysokości 26 m, a kolejny pomnikowy dąb o obwodzie 460 cm znajduje się w widłach rzeki Bóbr i kanału doprowadzającego wodę do młyna w Dębowym Gaju – około 80 m od tamy na Bobrze w otoczeniu innych starych dębów „Mocarzy”.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 126051
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1184 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis. dokumentyslaska.pl. [dostęp 2012-10-24].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889.
- ↑ 50 lat michalitów w Sobocie [online], michalici.pl [dostęp 2022-11-06] (pol.).
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów. Pogórze Kaczawskie, pod redakcją Marka Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 120. [dostęp 2012-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Ruiny kościoła w Sobocie [online], karkonoszego.pl, 10 czerwca 2021 [dostęp 2022-11-06].
- ↑ Sobota - Dom księży Michalitów i kaplica Podwyższenia Krzyża Świętego - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-11-06].
- ↑ Dzieje zboru ewangelickiego w Sobocie. zabytki.powiatlwowecki.info. [dostęp 2013-08-02].
- ↑ Magda Nogaj, Buldożerami po nagrobkach. Skandal w Lwówku Śląskim. wroclaw.gazeta.pl. [dostęp 2013-08-02].
- ↑ Park Krajobrazowy Doliny Bobru. Mapa turystyczna. Skala 1:40 000 = tourist map = Touristenkarte. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne „Plan”, 2007. ISBN 978-83-60044-98-8.
- ↑ Plan zadań ochronnych obszaru Natura 2000 Ostoja nad Bobrem PLH020054 w województwie dolnośląskim. 2013. [dostęp 2014-06-22]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Pogórze Kaczawskie. Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7, pod. red. Marka Staffy, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9, s. 522–525
- Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.
- Lwówek śląski i okolice – przewodnik historyczny, Mariusz Olczak, Wydawnictwo Oppidium, Warszawa 2000, ISBN 83-9123143-7.