Cesarstwo Niemieckie

• 1871–1890 – okres bismarckowski
• 1891–1918 – epoka wilhelmińska i I wojna światowa

• Wilhelm I Hohenzollern, król Prus i cesarz niemiecki (1871–1888)
• Fryderyk III Hohenzollern, król Prus i cesarz niemiecki (1888)
• Wilhelm II Hohenzollern, król Prus i cesarz niemiecki (1888–1918)

• Otto von Bismarck – od 21 marca 1871 do 20 marca 1890
• Leo von Caprivi – od 20 marca 1890 do 26 października 1894
• Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst – od 29 października 1894 do 17 października 1900
• Bernhard von Bülow – od 17 października 1900 do 14 lipca 1909
• Theobald von Bethmann Hollweg – od 14 lipca 1909 do 13 lipca 1917
• Georg Michaelis – od 14 lipca do 1 listopada 1917
• Georg von Hertling – od 1 listopada 1917 do 30 września 1918
• Max von Baden – od 3 października do 9 listopada 1918
• Friedrich Ebert – od 9 do 11 listopada 1918

Godność cesarską sprawował urzędowo (łac. ex officio) władca największego państwa, Królestwa Prus, a jego oficjalny tytuł brzmiał „Cesarz niemiecki”, co miało oznaczać, że jedynie przewodniczył Rzeszy, gdyż był „pierwszy wśród równych” (primus inter pares) wobec innych władców niemieckich. Tytuł „Cesarz Niemców” odrzucono, ponieważ sugerował, że cesarz panuje z woli narodu, a nie dzięki łasce Bożej (Dei gratia). Taką neutralną tytulaturę przyjęto także i po to, aby nie zadrażniać stosunków z Austro-Węgrami, które choć zostały pokonane przez Prusy, to jednak cesarz Franciszek Józef nadal cieszył się autorytetem i poparciem wśród niektórych władców niemieckich, zmuszonych do posłuszeństwa wobec Prus. Obawiano się również pobudzenia nastrojów demokratycznych i rewolucyjnych wśród społeczeństwa.

Konstytucja Cesarstwa była napisana tak, że do końca jego istnienia prawnicy spierali się czy uznać Niemcy bardziej za państwo związkowe (Bundesstaat) czy też za związek państw (Staatenbund). Nie przeszkadzało to jednak Prusom w ścisłej kontroli niemieckiego życia wewnętrznego i polityki zewnętrznej, ponieważ o wszystkich najważniejszych sprawach decydował w istocie kanclerz powoływany przez cesarza, a stosunki z poszczególnymi królami i książętami regulowane były poprzez nieformalne związki partnerstwa i zależności.

Ówczesna opinia publiczna, ze względu na różnice religijne i gospodarcze, dzieliła się na pięć głównych nurtów: konserwatystów protestanckich, konserwatystów katolickich, prawicę liberalną, lewicę liberalną i lewicę. Obok reprezentantów tych nurtów w Reichstagu zasiadali reprezentanci mniejszości narodowych (m.in. Polacy)^[1].

Zmiany demograficzne w Cesarstwie Niemieckim w latach 1871���1910:

• 1871 – 41 058 792
• 1890 – 49 428 470   8 369 678
• 1900 – 56 367 187   6 938 717
• 1910 – 64 925 993   8 558 806

Populacja największych miast Cesarstwa w 1900 roku oraz ich współczesna przynależność państwowa.

• Armia Cesarstwa Niemieckiego
• Reichsgesetzblatt (Dziennik Ustaw Rzeszy)

• Tomasz Paluszyński, Historia Niemiec i państw niemieckich. Zarys dziejów politycznych, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Języków Obcych w Poznaniu, wyd. II popr. i uzupełn., Poznań 2006, s. 386.

• Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900 (niem.)
• Gesetz betreffend die Verfassung des Deutschen Reichs (Reichsverfassung vom 16.04.1871) in Volltext (niem.)