Pierwszy Komercyjny Bank w Lublinie

Bank uzyskał zezwolenie Narodowego Banku Polskiego (NBP) na działalność w 1990, a rozpoczął ją w 1991^[1]. Założycielem i akcjonariuszem większościowym banku był David Bogatin, amerykański przedsiębiorca żydowskiego pochodzenia, który w 1976 roku wyemigrował z ZSRR do USA. Ścigany tamże za oszustwa podatkowe uciekł do Polski, gdzie prowadził początkowo działalność gospodarczą w sektorze spożywczym i tekstylnym, a następnie założył Pierwszy Komercyjny Bank w Lublinie. Na koniec 1991 bank miał 800 mld (starych) złotych depozytów i zatrudniał około 200 osób^[2].

W styczniu 1992 ujawniono, że kapitał zakładowy został fikcyjnie podwyższony, a sam Bogatin miał postawione w USA zarzuty za oszustwa podatkowe. W późniejszym okresie udowodniono także, że kapitał założycielski pochodził z kredytu zaciągniętego w banku PKO SA, co było niezgodne z ówczesnym prawem bankowym i decyzją Komisji Papierów Wartościowych zezwalającą na jego podwyższenie przez Amerykanina. Ponadto, pojawiły się podejrzenia, że bank jest piramidą finansową, co spowodowało run na bank^[3][4]. W tym samym miesiącu Bogatin został aresztowany przez Urząd Ochrony Państwa (UOP) w związku z postępowaniem ekstradycyjnym^[2]. Prezesem zarządu banku wskazanym przez NBP został Jan Rejent^[4][5][6].

Jeszcze przed ekstradycją, w kwietniu 1992 Bogatin sprzedał 45% akcji banku siedleckiemu przedsiębiorcy Tadeuszowi Olczakowi^[2]. Od 1993 bankiem zarządzał zarząd komisaryczny wprowadzony przez NBP. W wyniku skupu akcji własnych i ich umorzenia przez ten zarząd Olczak stał się akcjonariuszem większościowym banku, posiadając 94,5% jego akcji. Podjął on próbę restrukturyzacji banku, która została przerwana w wyniku realizacji uchwały zarządu NBP z 1993 dotyczącej umorzenia i denominacji akcji banku, a następnie emisji nowych akcji, objętych następnie przez NBP. W jej wyniku bank centralny objął ponad 99% akcji banku, a pakiet należący do Olczaka zmalał do 0,06%^[7]. Operacja rodziła kontrowersje z uwagi na faktyczne upaństwowienie banku bez udziału akcjonariusza większościowego i podejrzenia sprzeczności z postanowieniami statutu spółki, a także aresztowanie Olczaka przez UOP^{[potrzebny przypis]}.

W ramach działań ratunkowych w sektorze bankowości spółdzielczej w Polsce podejmowanych przez NBP, bank przejął Bank Spółdzielczy w Kuźnicy Białostockiej^[8]. W 1994 przejął także cierpiące na brak płynności Bydgoski Bank Komunalny^[9], Bank Budownictwa w Szczecinie^[10] oraz Poznański Bank Handlowy MERKURY^[11].

W latach 1993–1997 NBP prowadziło proces sprzedaży banku, którym niewiążące zainteresowanie wyrażały m.in. Deutsche Bank, Daewoo i BIG Bank Gdański^[4].

W 1998 zawarto umowę sprzedaży 99,93% akcji banku, które za kwotę ok. 180 mln PLN zostały zakupione przez Powszechny Bank Kredytowy (PBK), przy czym NBP zgodził się na spłatę zobowiązania w sześciu ratach, z czego ostatnia o wartości połowy transakcji miała termin płatności w 2008^[3]. W lipcu 1999 zorganizowana część przedsiębiorstwa prowadząca działalność bankową została włączona do PBK, a lubelskiemu bankowi cofnięto licencję bankową, w związku z czym spółka zmieniła nazwę na PKBL S.A. 14 kwietnia 2000 roku odbyło się ostatnie walne zgromadzenie akcjonariuszy banku^{[12][13][14][15]}.

PKBL S.A. prowadziła działalność gospodarczą do 2004, kiedy ogłoszono jej upadłość, zakończoną likwidacją w 2009^[16].

Olczak bezskutecznie domagał się drogą sądową unieważnienia sprzedaży banku lub odszkodowania. Odwoływał się również do Trybunału w Strasburgu, jednak jego skarga została oddalona^[3].