Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie

Park został założony w 1906 na terenie dawnej osady Kamion, na tarasie zalewowym Wisły^[6]. W tamtym czasie ten teren znajdował się poza granicami miasta^[7]. Współcześnie granice parku wyznaczają al. Zieleniecka, al. Waszyngtona i ul. Międzynarodowa oraz południowa linia brzegowa Jeziorka Kamionkowskiego. Od wschodu, razem z ciągnącymi się aż do ul. Kinowej Kamionkowskimi Błoniami Elekcyjnymi, tworzy jedną z największych w Warszawie enklaw zieleni.

Park został zaprojektowany przez Franciszka Szaniora w stylu angielskim^[6]. Powstał jako wielkomiejski ośrodek parkowy dla rekreacji i wypoczynku, z rozwiniętą siecią komunikacyjną, przystosowaną do ówczesnego ruchu pojazdów konnych.

Po 1945 roku rozebrano ogrodzenie parku, niektóre alejki zalano asfaltem, ustawiono betonowe latarnie, a wzdłuż al. Waszyngtona poprowadzono naziemną rurę ciepłowniczą^[8].

W 1973 roku park został wpisany do rejestru zabytków^[1].

Zaprojektowane sztuczne jeziorka współgrają z bogatą szatą roślinną, którą wysadził rozległy park. Całości dopełniają nasypane wzgórza, sztuczny wodospad i rozarium. W parku można podziwiać 280 gatunków drzew i krzewów. Bogactwo przyrodnicze Parku opisuje m.in. raport Przyroda Parku Skaryszewskiego wydany w 2015 w ramach społecznego projektu koordynowanego przez Macieja Luniaka^[9]. Na wnioski wynikające z raportu powołują się m.in. mieszkańcy okolic parku zabiegający o utrzymanie parkowej funkcji tego terenu^[10].

Powstał jako park Skaryszewski, zachowując nazwę pastwiska miejskiego, na którego terenie został wytyczony. Nazwa pochodzi od lokowanego w pobliżu, na terenach wsi Kamion, miasta Skaryszew. W okresie międzywojennym nadano mu imię Ignacego Jana Paderewskiego – polskiego pianisty, kompozytora, polityka – jednego z twórców niepodległego państwa polskiego. W okresie okupacji niemieckiej parkowi nadano niemiecką nazwę Ostpark^[11].

Po wojnie, z powodów politycznych usunięto imię Paderewskiego z nazwy. Przywrócono je w 1980. Potocznie nazywany jest określeniem z gwary warszawskiej – Skaryszakiem.

• W 1926 w parku otwarto ogród różany i ogród daliowy zaprojektowane przez Leona Danielewicza^[12].
• W 2006 roku w parku zadomowiły się bobry. Skala zniszczeń, które poczyniły w roku 2008, spowodowała konieczność zabezpieczenia drzew i wywiezienia zwierząt do ZOO.
• Biała kapliczka stojąca w jednej z alejek parku podczas okupacji niemieckiej służyła jako skrzynka kontaktowa dla łączniczek podziemia.
• Park pozostaje jednym z głównych miejsc uroczystości organizowanych w Polsce w związku z rocznicą zamachów z 11 września 2001 roku w Nowym Jorku^[13][14]. Szczególną oprawę miały uroczystości przy pomniku poświęconym ofiarom w roku 2011, w 10. rocznicę ataków^[15]. Obecni byli m.in. ambasador Lee A. Feinstein, wicepremier Waldemar Pawlak oraz minister Radosław Sikorski^[16].
• W 2015 z Jeziorka Kamionkowskiego wyłowiono zbiornik na paliwo i pocisk pochodzące najprawdopodobniej z brytyjskiego samolotu Liberator EV 961 ze 178 dywizjonu RAF zestrzelonego przez Niemców nad parkiem 14 sierpnia 1944^[17][18].
• W 2017 prawo użytkowania wieczystego do fragmentu parku Skaryszewskiego położonego między ogrodem różanym, aleją Zieleniecką a Jeziorem Kamionkowskim zostało sprzedane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Realizacji Inwestycji. Transakcja wzbudziła sprzeciw radnych m.st. Warszawy^[19], a także zainteresowanie Centralnego Biura Antykorupcyjnego^[20].
• Do 2017 administratorem Parku był Zarząd Oczyszczania Miasta. Od 1 lipca 2017 opiekę nad Parkiem przejęła nowa jednostka – Zarząd Zieleni m.st. Warszawy^[21]. W 2018 nowy zarządca przedstawił plany remontu parku obejmujące takie kwestie jak oświetlenie, likwidacja ogrodzenia po wschodniej stronie parku oraz zmiany dot. głównych alei parkowych^[22][23].
• W kwietniu 2018 przeprowadzono konsultacje społeczne na temat organizacji wydarzeń na terenie Parku^[24].
• W październiku 2018 rozebrano znajdujący się na osi alei głównej pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej^[25].
• W lipcu 2024 zakończono w parku prace remontowe obejmujące m.in. przywrócenie pierwotnego kształtu głównej alei parkowej oraz wymianę latarń^[26].

• Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego (na osi głównej alei od strony ronda Waszyngtona),
• Rzeźba „Rytm” Henryka Kuny (1929),
• Rzeźba „Tancerka” Stanisława Jackowskiego (1927),
• Rzeźba „Kąpiąca się” Olgi Niewskiej (1929),
• Pomnik E. M. House’a (1932, rekonstrukcja 1992),
• Płyta pamięci Poległych Lotników Brytyjskich 1944 (1988),
• Kamień w miejscu potyczki oddziału Armii Krajowej obwodu Praga z Niemcami w dniu wybuchu powstania warszawskiego 1944,
• Płyta pamięci poległych w II wojnie światowej sportowców-akademików,
• Kapliczka wykonana przez architekta Janusza Alchimowicza,
• Pomnik Polaków – Ofiar Ataku Terrorystycznego w Nowym Jorku z 11 września 2001 (2002)
• Faun (1931/2022) – przedwojenna rzeźba kubistyczna w stylu art déco^[27][28]. Jej replika została odsłonięta 9 sierpnia 2022^[29].

• Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej (1946)

Muszla koncertowa – administrowana przez Centrum Promocji Kultury^[30].

Stadion – obecnie użytkowany przez klub sportowy Drukarz. Pierwsze wzmianki o stadionie Akademickiego Związku Sportowego pochodzą z 1917^[31]. W 1926 po uzyskaniu dotacji od miasta w wysokości 59500 zł z funduszu dla bezrobotnych^[32] rozpoczęto budowę. Stadion uruchomiono we wrześniu 1927. W jego skład wchodziły: bieżnia i skocznie lekkoatletyczne, boisko piłkarskie, 6 kortów tenisowych i pływalnia na Jeziorku Kamionkowskim. Stadion mógł pomieścić 6000 widzów, był wyposażony w krytą trybunę (1000 miejsc). Na bieżni odbył się w 1929 bieg lekkoatletyczny z udziałem Paavo Nurmiego, który nieoczekiwanie przegrał go ze Stanisławem Petkiewiczem.

Użytkownikiem stadionu był zarówno AZS, jak i poszczególne uczelnie. Odbywały się tam międzyuczelniane zawody znane jako Tydzień Sportu Akademickiego. Był również wynajmowany przez kluby sportowe takie jak Jur, Hakoah, PWATT.

Budynek mieszczący szatnie i trybuny stadionu został zniszczony podczas II wojny światowej, zachowało się jedynie boisko z bramkami^[33].

Od lat 90. XX wieku w budynku dawnego szaletu funkcjonuje kawiarnia (z przerwą w latach 2020-2024)^[34].

• Park Paderewskiego (przystanek kolejowy)

• Park Skaryszewski na stronach Urzędu m.st. Warszawy
• Park Skaryszewski z satelity
• Inwentaryzacja Parku Skaryszewskiego. „Chcieliśmy udokumentować stan jego przyrody”. rdc.pl, 2016-05-12. [dostęp 2017-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-30)].
• Jest sprawa: działka w Parku Skaryszewskim sprzedana. rdc.pl, 2017-05-15. [dostęp 2017-07-12].