Nako Spiru
Nako Spiru właśc. Athanas Spiru (ur. 4 stycznia 1918 w Durrësie, zm. 20 listopada 1947 w Tiranie[1]) – albański działacz komunistyczny, minister gospodarki w latach 1946–1947[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Minister gospodarki | |
| Okres |
od 18 marca 1946 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
.svg)
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodził z zamożnej rodziny kupieckiej, był synem Perikli Spiru i Kasiani z d. Pepa[2][3]. Uczył się w szkole włoskojęzycznej San Giovanni Battista na Korfu. Tam też prawdopodobnie zetknął się z greckim ruchem komunistycznym[4]. W 1937 rozpoczął studia na wydziale ekonomicznym Uniwersytetu w Turynie[2]. W maju 1939 wyjechał do Paryża, gdzie spotkał się z Ymerem Dishnicą, związanym z Francuską Partią Komunistyczną. Po powrocie do kraju Spiru związał się z działającą w Korczy grupą komunistyczną. W styczniu 1941 został aresztowany przez policję włoską za rozrzucanie ulotek i skazany na dwa miesiące więzienia. Po utworzeniu Komunistycznej Partii Albanii (KPA), 22 listopada 1941 odbyło się zebranie założycielskie Albańskiej Młodzieży Komunistycznej (Rinia Komuniste Shqiptare, RKS), w którym wziął udział Spiru. Został wybrany sekretarzem organizacyjnym RKS, a także członkiem Komitetu Centralnego[3]. Po śmierci Qemala Stafy w maju 1942, Spiru objął kierownictwo Albańskiej Młodzieży Komunistycznej i wszedł w skład Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Albanii[2]. 21 grudnia 1942 został aresztowany przez włoską policję, ale udało mu się uciec z więzienia[3]. W 1943 został członkiem Biura Politycznego KPA, był wtedy uważany za jednego z najbardziej zaufanych współpracowników Envera Hodży. Używał wtedy pseudonimu Deti.
W 1944 został członkiem sztabu generalnego Armii Narodowo-wyzwoleńczej, a także członkiem prezydium Antyfaszystowskiej Rady Wyzwolenia Narodowego[5]. Po przejęciu władzy przez komunistów w 1944 jako jedyny wykształcony ekonomista w kierownictwie partii stanął na czele Państwowej Komisji Planowania, a w marcu 1946 objął tekę ministra gospodarki[2]. W kwietniu 1947 wziął udział w negocjacjach w Belgradzie dotyczących umowy o współpracy ekonomicznej między Jugosławią, a Albanią[2]. Mając poparcie Envera Hodży Spiru odrzucił projekt umowy, zakładającej przejęcie przez Belgrad pełnej kontroli nad gospodarką albańską. Jego postawa została uznana przez Titę jako zdradziecka, a w samej Albanii kampanię przeciwko Spiru rozpoczął Koçi Xoxe, zwolennik bliskiej współpracy obu krajów[2].
Śmierć i pogrzeb
edytujW listopadzie 1947 na posiedzeniu Komitetu Centralnego KPA Dzodze oskarżył Spiru o prowadzenie nacjonalistycznej działalności antypartyjnej[6]. Kiedy do rezolucji potępiającej przyłączył się Enver Hodża, Spiru w pokoju, w którym mieszkał miał strzelić sobie z rewolweru w pierś[2]. Ciężko ranny został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł w nocy 20/21 listopada 1947 wskutek wykrwawienia[7]. Pierwsze informacje, jakie ukazały się w prasie opisywały śmierć Spiru jako efekt wypadku, wskutek nieostrożnego obchodzenia się z bronią[8]. Badania szczątków Spiru przeprowadzone współcześnie podważają tezę o samobójstwie z uwagi na to, że kanał wlotowy pocisku znajdował się od strony pleców[7].
Pogrzeb Spiru odbył się na cmentarzu Bami w Tiranie. Potem jeszcze czterokrotnie ekshumowano ciało zmarłego. W 1993 w okresie dekomunizacji trumny z ciałami wysokich funkcjonariuszy partyjnych przeniesiono z Cmentarza Męczenników Narodu na cmentarz Sharre na przedmieściach Tirany. Rodzina Spiru, która nie został poinformowana o przeniesieniu zdecydowała się na kolejną ekshumację – na cmentarz miejski w Durresie, gdzie obecnie znajduje się grób Nako Spiru[3].
Pamięć
edytujPo odsunięciu Koçi Xoxe, w 1948 Spiru został zrehabilitowany[2] i uznany za bohatera, który przeciwstawiał się dominacji jugosłowiańskiej[8]. W 2002 został uhonorowany przez prezydenta Alfreda Moisiu Orderem Honor Narodu (Nderi i Kombit). Order odebrała siostra Nako Spiru, Nora[7]. W 60-tą rocznicę śmierci Spiru, jego imieniem nazwano plac w centrum Durrësu.
Życie prywatne
edytujW życiu prywatnym był mężem Liri Belishovy, nie miał dzieci.
Publikacje
edytuj- 1945: Artikuj dhe fjalime (Artykuły i przemówienia)
Przypisy
edytuj- ↑ Vrasje politike/ Nako Spiru, plumba se kundërshtoi jugosllavët = 2017-02-02 [online], tiranaobserver.al, 31 marca 2016 [dostęp 2017-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-03] (alb.).
- ↑ a b c d e f g h i Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 422-423. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b c d Ilir Sallata, Nako Spiru, jeta dhe veprimtaria = 2017-02-04 [online], unitir.edu.al, 16 stycznia 2017 (alb.).
- ↑ Kastriot Dervishi: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet : anëtarët e Këshillit të Ministrave në vitet 1912-2012, jetëshkrimet e tyre dhe veprimtaria e ekzekutivit shqiptar. Tirana: Shtepia Botuese 55, 2012, s. 249.
- ↑ Unknown photos when Enver Hoxha and the senior communist leadership paid homage and participated in the funeral ceremony of Nako Spiru [online], memorie.al, 2016 (alb.).
- ↑ George Hodos: Show Trials: Stalinist Purges in Eastern Europe, 1948-1954. Greenwood Publishing Group, 1987, s. 8. ISBN 978-0-275-92783-7.
- ↑ a b c Përforcohen dyshimet mbi vdekjen e Nako Spirut, u vra apo u vetëvra, ja çfarë u zbulua nga zhvarrimi i eshtrave = 2017-02-02 [online], sot.com, 2 listopada 2016 (alb.).
- ↑ a b Owen Pearson: Albania in the Twentieth Century, A History: Volume III: Albania as Dictatorship and Democracy, 1945-99. New York: I.B. Tauris, 2006, s. 238-239. ISBN 978-1-84511-105-2.
Bibliografia
edytuj- Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 422–423. ISBN 978-1-78076-431-3.
- Kur Enver Hoxha dhe udhëheqja e lartë komuniste, bënin homazhe dhe merrnin pjesë në ceremoninë mortore të Nako Spiros = 2021-02-24 [online], balkanweb.com, 29 grudnia 2020 (alb.).