Lubieszów (Ukraina)

W połowie XVII wieku była tu wieś spalona przez Tatarów w 1653 roku. Większego znaczenia miejscowość nabrała w II poł. XVII wieku, gdy marszałek wielki litewski Jan Karol Dolski herbu Kościesza zbudował tu miasteczko Nowy Dolsk (nazwa się nie przyjęła) wraz z pałacem i ogrodem. Dolski założył tu w 1684 roku klasztor zakonu pijarów, którzy w otworzyli tu w 1693 roku kolegium słynące z wysokiego poziomu nauczania. W 1706 roku miasteczko zniszczyły poważnie wojska szwedzkie. Odbudował je Michał Serwacy Wiśniowiecki, który zbudował w nim nowy pałac. W 1768 roku kasztelan bracławski Jan Antoni Czarnecki zbudował w Lubieszowie klasztor kapucynów. W kolegium pijarów uczył się w latach 1753–1756 Tadeusz Kościuszko, jego brat Józef Kościuszko, filozof Daniel Kazimierz Narbutt, botanik Stanisław Bonifacy Jundziłł.

Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w hrabstwie lubieszowskim w powiecie pińskim województwa brzeskolitewskiego^[2].

Po rozbiorach Lubieszów wchodził w skład powiatu pińskiego, guberni mińskiej. W 1832 roku w ramach represji po powstaniu listopadowym władze rosyjskie zamknęły oba klasztory. Kościół pijarów stał się świątynią parafialną, a katolicki kościół kapucynów zamieniono na cerkiew prawosławną. W 1834 roku zamknięto też szkołę pijarów.

W latach 1915–1916 miasteczko zniszczono podczas działań wojennych między Austriakami i Rosjanami. Za II RP istniała wiejska gmina Lubieszów. W latach 1934–1939 ponownie działała tu szkoła pijarów^[3].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w kwietniu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. W październiku 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni by SD z Brześcia, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja^[4].

5 sierpnia 1942 roku w Lubieszowie został rozstrzelany przez Niemców za pomoc udzielaną Żydom o. Aleksander (Józef) Zając z zakonu pijarów^[5].

5 kwietnia 1943 roku został uprowadzony, torturowany i zgładzony przez policjantów ukraińskich ks. Józef Szostak, który powracał na plebanię we wsi Hołoby Małe ze spowiedzi wielkanocnej w Lubieszowie^[6]. Wraz z nim zamordowano br. Piotra Mojsijonka, pijara^[7].

We wrześniu 1943 roku UPA zaatakowało miasteczko, jednak atak odparli partyzanci radzieccy, którzy ewakuowali mieszkańców czasowo w bezpieczne miejsce. Kolejny nastąpił w dniu 9 listopada 1943 roku i w jego efekcie oddział UPA wymordował 283 bezbronnych Polaków zamieszkujących Lubieszów i pobliską Rejmontówkę^[8]. Część spalono żywcem^[9]. Spalono wtedy także dwie zakonnice ze Zgromadzenia Córek Najczystszego Serca Najświętszej Maryi Panny (sercanki bezhabitowe), którymi były siostra Jadwiga Alojza Gano^[10] i siostra Andrzeja Maria Osakowska^[11]. W 70. rocznicę wydarzeń, na starym miejscowym cmentarzu odsłonięto pomnik upamiętniający to wydarzenie^[12].

24 października 1943 roku w czasie odwiedzania mogił pomordowanych Polaków zginął na minie o. Jan Borell, Hiszpan z zakonu pijarów^[13].

W 2013 liczyło 5731 mieszkańców^[14].

• Kolegium Ojców Pijarów w Lubieszowie, gdzie jak napisano na tablicy kształcił swą wzniosła duszę i umysł Tadeusz Kościuszko^[15][16][17]. Kolegium założono na planie czworoboku. Obok wznosił się barokowy kościół pijarów z 1742 roku, uszkodzony w czasie walk frontowych w 1944 r, wysadzony w powietrze w 1969 r, jego resztki rozebrała okoliczna ludność^[18].
• Kościół kapucynów pw. śś. Cyryla i Metodego z 1768 r. w stylu barokowym i układzie trójnawowej bazyliki
• Klasztor kapucynów z 1768 r., barokowy, po wojnie komisariat milicji. Całość otacza barokowe ogrodzenie z bramą
• brama pałacowa z 1 poł. XVIII wieku prowadząca dawniej do pałacu Wiśniowieckich i Czarneckich. Za bramą rozciąga się park pałacowy
• cmentarz polski z krzyżem Straży Mogił Polskich z 1996 roku

•  
  Brama pałacowa
•  
  Kościół kapucynów
•  
  Klasztor pijarów
•  
  Pomnik upamiętniający Polaków pomordowanych przez UPA w 1943 na cmentarzu polskim
•  
  Nagrobek z XIX w. na cmentarzu polskim

• W. Husarski, Kościół oo. pijarów w Lubieszowie, [w:] „Południe”, 1922, nr 4, s. 24-35
• Wiktor Chomicz, Pod opieką Świętych Cyryla i Metodego, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 2 (63) z marca-kwietnia 2005 r., s. 31-32
• Wiktor Chomicz, Jest to potrzebne nie martwym, to jest potrzebne żywym, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 4 (65) z lipca-sierpnia 2005 r., s. 37
• Bp Antoni Dydycz OFM Cap., Z dziejów kapucyńskiego klasztoru w Lubieszowie, [w:] „Europa Orientalis. Polska i jej wschodni sąsiedzi od średniowiecza po współczesność”, Toruń 1996, s. 301-313.
• Zbigniew Małyszycki, Jeszcze o kościele i klasztorze Ojców Kapucynów w Lubieszowie, [w:] „Wołanie z Wołynia” nr 4 (65) z lipca-sierpnia 2005 r., s. 38-39
• Antoni Małyszycki, Tragedia Lubieszowa, [w:] „ŁAD katolikom na Wschodzie” nr 3/94 z marca 1994 r., s. I.
• A. Moszyński, Kronika kollegium lubieszowskiego, Kraków 1876

• Lubieszów

• Lubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 412 .
• Dolsk (Nowy), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 103 .
• Dolsk. wolhynia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-18)].
• Zdjęcia
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona