Leon Lederman

fizyk amerykański, noblista
(Przekierowano z Leon Max Lederman)

Leon Max Lederman (ur. 15 lipca 1922 w Buffalo[1], zm. 3 października 2018 w Rexburg[2]) – amerykański fizyk pochodzenia żydowskiego, noblista; doświadczalny fizyk cząstek elementarnych, wieloletni dyrektor Fermilabu, a wcześniej profesor Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku; popularyzator nauki.

Leon Max Lederman
Ilustracja
Leon Lederman (2007)
Państwo działania

Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

15 lipca 1922
Buffalo

Data i miejsce śmierci

3 października 2018
Rexburg

profesor
Specjalność: fizyka
Alma Mater

City College of New York

Uczelnia

Uniwersytet Columbia

dyrektor Fermilab
Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Zasługi Naukowej (Brazylia)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki
Nagroda Wolfa

Lederman w latach 60. udowodnił, że istnieje więcej niż jeden rodzaj neutrin – odkrywając neutrino mionowe, za co otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1988 roku, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem[3].

Życiorys

edytuj

Był synem emigrantów żydowskich przybyłych do Stanów Zjednoczonych z Ukrainy.

W latach 1958–1979 był profesorem Columbia University w Nowym Jorku, a w latach 1979–1989 dyrektorem Laboratorium im. Enrica Fermiego w Batavii. Prowadził badania w dziedzinie fizyki cząstek elementarnych. W 1956 odkrył mezon K0L, a w 1957 przeprowadził obserwację niezachowania parzystości w rozpadach pionów (π) i mionów (μ)[4]. W 1962, wraz z Jackiem Steinbergerem i Melvinem Schwartzem, wykonał eksperyment wykazujący istnienie dwóch typów neutrin (elektronowego i mionowego)[5], za co w 1988 otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla. W 1977 odkrył cząstkę ypsilon (ϒ). W następnych latach zajmował się urządzeniami do przyspieszania cząstek elementarnych[3].

Nagrody

edytuj

Oprócz Nagrody Nobla Lederman otrzymał też inne wyróżnienia. W 1982 został uhonorowany Nagrodą Wolfa w dziedzinie fizyki[3]. Był doktorem honoris causa wielu amerykańskich i zagranicznych uniwersytetów. Laureat Nagrody Enrica Fermiego[6].

Zobacz też

edytuj

Publikacje

edytuj
Oryginały
  • Leon Lederman, David N. Schramm, From Quarks to the Cosmos
  • Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Symmetry and the Beautiful Universe
  • Leon M. Lederman, Christopher T. Hill, Quantum Physics for Poets
Wydania polskie
  • 1996: Boska cząstka. Jeśli Wszechświat jest odpowiedzią, jak brzmi pytanie?, współautor: Dick Teresi, tłum. Elżbieta Kołodziej-Józefowicz, Prószyński i S-ka, ISBN 83-86868-10-4.
  • 2013: Zrozumieć niepojęte. Fizyka kwantowa i rzeczywistość, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-7839491-4.
  • 2015: Dalej niż boska cząstka, współautor: Christopher Hill, tłum. Mariusz Seweryński, Prószyński, ISBN 978-83-8069027-1.

Przypisy

edytuj
  1. Leon M. Lederman • Autobiografia. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
  2. Leon Lederman, 96, Explorer (and Explainer) of the Subatomic World, Dies. nytimes.com. [dostęp 2018-10-03]. (ang.).
  3. a b c The Nobel Prize in Physics 1988 • Leon M. Lederman, Melvin Schwartz, Jack Steinberger. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
  4. Lederman Leon Max, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-12].
  5. Nobel Lecture • Observations in Particle Physics from Two Neutrinos to the Standard Model. Nobel Media AB. [dostęp 2014-01-29]. (ang.).
  6.   The Enrico Fermi Award. Award Laureates (ang.), U.S. Department of Energy, Office of Science, science.osti.gov [dostęp 2024-05-18].

Bibliografia

edytuj