Komunikacja miejska we Wrocławiu

W całej historii komunikacji miejskiej funkcjonowały we Wrocławiu różne rodzaje transportu miejskiego, oparte na następujących środkach transportu:

• omnibusy (1840–1914)^[1][2][3]
• tramwaje konne (1877–1906)^[1][4]
• tramwaje elektryczne (od 1893)^[1][5]
• trolejbusy (1912–1913)^[1]
• autobusy (od 1925 /1904/)^[1][6]
• tramwaje wodne (do początku lat 50. XX wieku)^[7]
• promy (do lat 70. XX wieku)^[8]
• taksówki (od 1906)^[9]
• kolej linowa – kolej gondolowa (od 2013)^[10]
• kolej (2013–2021 i od 2024)^{[a][11][12][13][14]}

Współcześnie w ramach komunikacji miejskiej funkcjonuje zorganizowany system transportu miejskiego oparty na komunikacji tramwajowej i autobusowej, wspierany przez kolej. W zakresie tego systemu przewozy prowadzi kilka firm, przy czym komunikację tramwajową i autobusową obsługuje Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne sp. z o.o. (MPK), a w zakresie komunikacji autobusowej także Dolnośląskie Linie Autobusowe (DLA), Polbus i inne^{[1][5][6][15]}. Oprócz nich w obrębie miasta zlokalizowane są końcowe przystanki autobusowe pojedynczych linii komunikacji gminnej Gminy Kobierzyce^[16][17][18]. We wcześniejszych, pewnych okresach istniała również możliwość korzystania z przewozu autobusami w obrębie miasta w ramach lokalnych linii PKS. Ponadto w mieście działa 20 korporacji taksówkowych. MPK zapewnia także przewozy osób niepełnosprawnych, poruszających się na wózkach inwalidzkich, dzięki 4^[b] zakupionym przez PFRON, odpowiednio przystosowanym taksówkom–busom^[1][9][15].

Jak wyżej zaznaczono początek uruchomienia regularnych połączeń dla przewozu pasażerów we Wrocławiu sięga roku 1840, kiedy to prywatna firma^[c] uruchomiła linię łączącą Rynek z Popowicami^[d], obsługiwaną za pomocą omnibusów. Komunikacja omnibusowa szybko została przejęta przez Breslauer Omnibusgesellschaft (Wrocławskie Towarzystwo Omnibusowe)^{[c][1][2][3][19]}. W roku 1877 uruchomiono pierwsze tramwaje konne, które z czasem stały się dominującym środkiem komunikacji miejskiej. Ten system komunikacji prowadzony był przez powołane do życia w 1876 roku Breslauer Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft – BSEG (Wrocławskie Towarzystwo Kolei Ulicznej)^{[1][3][4][19]}. W 1893 roku uruchomiono pierwsze połączenia tramwajów elektrycznych. Sieć tramwajową zbudowała firma AEG, a komunikację realizowała spółka akcyjna Elektrische Strassenbahn Breslau – ESB (Wrocławskie Tramwaje Elektryczne). W tym okresie równolegle funkcjonowała komunikacja omnibusowa i tramwajowa, zarówno tramwajów konnych, jak i elektrycznych. W 1901 roku została powołana spółka Städtische Straßenbahn Breslau – SSB (Tramwaje Miejskie Wrocław), która kolejno wchłonęła konkurencyjne firmy i scaliła komunikację w mieście: BSEG w 1911 roku i ESB w 1924 roku^{[1][3][5][19]}. W 1939 roku SSB została przekształcona w firmę Breslauer Verkehrsbetriebe – BVB^[1][19]. W 1912 roku spółka Gleislose Lloyd-Bahn Brockau uruchomiła jedyną linię trolejbusową, która została zamknięta i rozebrana już w następnym 1913 roku^[1][3]. W 1925 roku^[e] SSB uruchomiła komunikację autobusową^{[1][3][6][19]}.

Po zakończeniu II wojny światowej pierwsze połączenia tramwajowe i autobusowe uruchomiono już w 1945 roku. Do początku lat 90. XX wieku komunikację realizowało państwowe przedsiębiorstwo MPK, w 1991 roku przekształcone w zakład budżetowy Gminy Wrocław, a od 1996 roku spółka z ograniczoną odpowiedzialnością^[1][3]. W mieście pojawili się także inni przewoźnicy autobusowi: DLA, POLBUS i inni^[16][20].

Poniżej przestawiono kalendarium z uwzględnieniem uruchamiania i likwidowania poszczególnych rodzajów transportu miejskiego, przy czym dla tramwajów wodnych i promów brak jest dat rozpoczęcia ich eksploatacji (brak danych).

Współczesna komunikacja miejska we Wrocławiu oparta jest zasadniczo na dwóch środkach transportu: tramwajach i autobusach^{[1][3][6][15]}, wspieranych przez połączenia kolejowe i – w niewielkim stopniu – przez kolej linową.

Wszystkie linie tramwajowe obsługiwane są przez MPK^[1]. W latach 2009–2012 wybudowano i uruchomiono nowe torowiska na osiedlu Gaj oraz Kozanów i Maślice, bez pętli tramwajowych, lecz z krańcówką dla pojazdów dwustronnych, na których uruchomiono linie w ramach programu „Tramwaj Plus”^[21].

Współcześnie linie autobusowe obsługiwane są przez różnych przewoźników, tj. MPK, DLA, Polbus i inni^[16][20]. Oprócz linii miejskich utrzymywanych i wyznaczanych przez miasto, funkcjonują linie uruchomione i utrzymywane przez duże centra handlowe^[22].

Na podstawie długookresowych (min. 24-godzinnych) biletów komunikacji miejskiej możliwy jest przejazd pociągami Kolei Dolnośląskich i Polregio pomiędzy stacjami mającymi Wrocław w nazwie oraz przystankiem kolejowym Iwiny^[14].

Zaplanowano także budowę linii kolei linowej, która połączyłaby dwa brzegi rzeki Odry w okolicach Politechniki Wrocławskiej (okolice budynku C13 Politechniki Wrocławskiej przy Wybrzeżu Wyspiańskiego) i na przeciwległym brzegu okolice nowo wznoszonego budynku Geocentrum – kampus przy ulicy Na Grobli. Pierwsze plany pojawiły się w 2011 r. Założono, że kolejka umożliwi transport do 370 osób na godzinę w obu kierunkach. Jednorazowo będzie można przewieźć na przeciwległy brzeg rzeki 15 pasażerów w czasie około 2,5 minuty^[23][24][10]. Koszt tej inwestycji ma wynieść około 8 milionów PLN^[24].

Inwestycję zrealizowano i oddano do użytkowania pod koniec 2013 r. Nową kolejkę nazwano Polinka^[10].

Na przestrzeni historii miasta w zakresie obsługi komunikacji miejskiej i podmiejskiej działały między innymi następujące przedsiębiorstwa:

• Conrad Kissing – omnibusy^[2]
• Breslauer Omnibusgesellschaft BOG (Wrocławskie Towarzystwo Omnibusowe) – omnibusy^{[1][2][3][19]}
• Breslauer Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft BSEG (Wrocławskie Towarzystwo Kolei Ulicznej) – tramwaje konne i elektryczne^{[1][4][5][3][19]}
• Elektrische Strassenbahn Breslau ESB (Wrocławskie Tramwaje Elektryczne) – tramwaje elektryczne, omnibusy^{[1][2][5][19]}
• Städtische Straßenbahn Breslau SSB (Tramwaje Miejskie Wrocław) – tramwaje elektryczne, autobusy^{[1][5][6][3][19]}
• Breslauer Verkehrsbetriebe BVB (Wrocławskie Zakłady Komunikacyjne) – tramwaje elektryczne, autobusy^[1][3][19]
• Zakłady Komunikacyjne miasta Wrocławia ZKMW (od 1945 do 1951 roku) – tramwaje elektryczne, autobusy^[15][19]
• Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne MPK (przedsiębiorstwo państwowe) – tramwaje elektryczne, autobusy, taksówki osobowe i bagażowe^{[1][6][15][19]}
• Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne MPK (zakład budżetowy gminy Wrocław) – tramwaje elektryczne, autobusy^[1][6][15]
• Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne MPK (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) – tramwaje elektryczne, autobusy, busy dla osób niepełnosprawnych^[1][6][15]
• Dolnośląskie Linie Autobusowe DLA^{[1][6][15][16][19][20][25]}
• Polbus^{[1][6][15][16][20]}
• Anter^[19]
• PKS^[19]
• ARIWA^[20]
• TRAKO^[16]
• Sevibus Polska^[16][18]
• Marco Polo^[16]
• i inne.

W mieście rozważana była budowa tunelu tramwajowego bądź metra. Takie projekty powstawały już wcześniej. Zarówno przed wojną w latach 30. XX wieku planowano metro, jak i w okresie powojennym pojawiały się takie postulaty. Władze Wrocławia zleciły naukowcom z Polskiej Akademii Nauk wykonanie analizy możliwości i opłacalności budowy podziemnego systemu komunikacji^[26][27][23]. W 2015 r. odbyło się we Wrocławiu referendum lokalne, w którym 53,3% mieszkańców opowiedziało się przeciwko budowie metra^[28]. Rozważane jest także stworzenie kolei aglomeracyjnej oraz szybkiej kolei miejskiej^[29][30].

• Omnibusy we Wrocławiu
• Tramwaj wodny we Wrocławiu
• Trolejbusy we Wrocławiu
• Promy we Wrocławiu

• Praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.). Brak numerów stron w książce

• Rozkłady jazdy [online], www.wroclaw.pl – Wrocławski Serwis Internetowy, oficjalny Serwis Urzędu Miejskiego Wrocławia [dostęp 2012-04-12]  (pol.).
• Śledzenie pojazdów komunikacji miejskiej - aplikacja dla systemu Android [online] [dostęp 2012-05-20]  (pol.).strona główna serwisu