Wikipedia

Kazimierz Sośnicki

polski pedagog

Kazimierz Sośnicki (ur. 11 stycznia 1883 we Lwowie, zm. 11 czerwca 1976 w Gdańsku) – polski pedagog, dydaktyk, filozof, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i Uniwersytetu Gdańskiego.

Kazimierz Sośnicki
Data i miejsce urodzenia

11 stycznia 1883
Lwów

Data i miejsce śmierci

11 czerwca 1976
Gdańsk

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filozofia
Alma Mater

Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1910

Profesura

1949

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Lwowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uniwersytet Gdański

podpis
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Urodził się 11 stycznia 1883 we Lwowie[1]. Był synem Maurycego, stolarza, i Emilii Delfiny z Pliszewskich, krawcowej.

W 1902 ukończył C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[2]. Studiował filozofię, fizykę i matematykę i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim oraz w Paryżu, Lipsku, Wiedniu, Genewie i Zurychu[3]. Podjął pracę w zawodzie nauczyciela 5 lutego 1907[1]. Egzamin nauczycielski złożył 27 maja 1907[1]. Pracował jako wykładowca matematyki, fizyki i filozofii w gimnazjach lwowskich, potem w Inst. Wyższym Naukowo-Wychowawczym (przygotowującym nauczycielki) w Sanoku.

W 1910 obronił pracę doktorską z filozofii i matematyki pt. „Wyjaśnienie i opis w badaniach naukowych”, Przegląd Filozoficzny, 13: 1910 zeszyty. l-2), napisaną pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego. Pracował jako egzaminowany zastępca nauczyciela w C. K. VII Gimnazjum we Lwowie, skąd 17 września 1907 został przeniesiony do C. K. Gimnazjum w Sanoku (wykładając matematykę, fizykę, propedeutykę filozofii, język francuski, stenografię)[4][5][6]), 14 lipca 1908 mianowany nauczycielem rzeczywistym w szkole[7][8] (formalnie od 1 września 1908[1]) i pozostawał do 1913[9][10][11]. 15 listopada 1911 jako rzeczywisty nauczyciel gimnazjalny otrzymał mianowanie na c. k. profesora gimnazjalnego[12]. W 1911 wyjechał do Paryża, gdzie słuchał wykładów z filozofii, psychologii i pedagogiki, w 1912 przebywał w Berlinie, Lipsku, Wiedniu i Zurychu. W roku szkolnym 1912/1913 oraz 1913/1914, 1915/1916, 1916/1917 przebywając na urlopie jako profesor sanockiego gimnazjum, pełnił funkcję kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Borszczowie[13][14][15][16][17]. Do 1917 był nauczycielem w gimnazjum w Sanoku. Równolegle wykładał matematykę w Instytucie Wyższym Naukowo-Wychowawczym przygotowującym dziewczęta do zawodu nauczycielskiego[18]. Od 1 grudnia 1917 pracował w oddziałach równorzędnych C. K. IV Gimnazjum we Lwowie, od 1 września 1918 w C. K. VI Gimnazjum we Lwowie[19]. W latach 20. był wizytatorem i naczelnikiem Wydziału II Szkolnictwa Średniego w Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego[20][21][22]. Sprawując to stanowisko został mianowany na okres trzyletni od 1928 do 1931 przewodniczącym komisji egzaminacyjnej dla eksternów przy Wyższym Kursie Nauczycielskim we Lwowie, odpowiadając za dziedziny historia i Polska współczesna[23].

Był członkiem wydziału koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku[24][25][26], został sekretarzem powołanego 8 grudnia 1810 sanockiego związku okręgowego TSL[27][28][29]. Od 1908/1909 należał do Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych[30], 29 marca 1909 został ponownie wybrany członkiem wydziału sanockiego koła TNSW[31], pełnił w nim funkcję skarbnika[32][33][34]. W 1924 figurował jako zastępca członka komisji rewizyjnej okręgu lwowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[35].

Zmarł 11 czerwca 1976. Został pochowany na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku 15 czerwca 1976 (rejon III, taras IV, na skarpie, grób 1)[36].

 
Grób prof. Kazimierza Sośnickiego na cmentarzu Srebrzysko

Praca naukowa

edytuj

Działał w Polskim Tow. Filozoficznym, opublikował Zarys logiki (1923) - podręcznik dla klas wyższych szkół średnich i Zarys dydaktyki (1925) - podręcznik dla seminariów nauczycielskich. Wykładał na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Lwowskiego, wyjeżdżając w tym okresie niejednokrotnie za granicę.

Jako rozprawę habilitacyjną przedstawił Podstawy wychowania państwowego (1933), pierwszą w literaturze polskiej próbę filozoficznego ujęcia tego problemu. Za najważniejszy cel wychowania uznał wytworzenie zachowań przeciwdziałających kolizjom międzyludzkim. Wprowadził pojęcie etosu, tj. usankcjonowanego zbioru zasad, które kierują powstawaniem, przebiegiem i rozwiązywaniem owych kolizji. Wyróżnił trzy typy etosu: moralny (regulujący stosunek jednostki do jednostki), grupowy i państwowy. Wychowanie państwowe powinno zapewnić przyswojenie sobie przez młodzież etosu państwowego, opartego na zasadach współżycia i współdziałania obywateli. Książka została skrytykowana przez przedstawicieli Sanacji.

W latach 1934–1939, Sośnicki przygotował kilka artykułów w Encyklopedii wychowania, opublikował wiele opracowań i artykułów (w: Szkoła i Wiedza, Przegląd Pedagogiczny, Nauczycielski Poradnik, Kultura i Wychowanie). Pod koniec lat trzydziestych, Sośnicki przyjął poglądy narodowo-katolickie i sformułował nowe postulaty pedagogiczne, m.in. domagał się, by szkoła wychowywała moralnie w oparciu o religię. W listopadzie 1945, wraz z grupą lwowskich profesorów, przybył do Torunia i współtworzył tam nowy Uniwersytet Mikołaja Kopernika (UMK), gdzie zajął katedrę pedagogiki (do 1960). Był prodziekanem Wydziału Humanistycznego UMK (1945/1946).

W 1946 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym pedagogiki, trzy lata potem - profesorem zwyczajnym, w 1953 roku - doktorem nauk humanistycznych. Z tego okresu pochodzą podręczniki Zwięzły zarys pedagogiki ogólnej (Inowrocław 1946, wyd. 2, Tor. 1948) oraz Dydaktyka ogólna (Tor. 1949, wyd. 2 zmienione, Wr. 1959). Jego praca spotkała się tymczasem z krytyką ze strony władz prosowieckich.

W 1960 roku Sośnicki przeszedł na emeryturę i przeniósł się do Gdańska, nie zaprzestając działalności naukowej i pedagogicznej. Zbudował własną teorię wychowania, według której pedagogika jest nauką filozoficzną (w odróżnieniu od normatywności poszczególnych systemów pedagogicznych), powinna stosować precyzyjną analizę formalną swego aparatu pojęciowego, rozpatrywać badane zjawiska w kontekście struktury, której część stanowią i w ujęciu porównawczym.

Spuścizna

edytuj

Sośnicki nie znalazł wielu kontynuatorów swej metody badawczej (przede wszystkim Karol Kotłowski), ale osiągnął autorytet naukowy, a wpływ niektórych jego poglądów widać u wielu badaczy[potrzebny przypis]. Był dwukrotnie żonaty. Dziś istnieje Prywatne Muz. Pedagogiczne im. prof. K. Sośnickiego oraz Archiwum i Centrum Dokumentacji Twórczości prof. K. Sośnickiego (w Gdańsku). Uczniem Sośnickiego był wybitny pedagog socjalny Jerzy Materne, który zapisał się w historii jako twórca klasyfikacji szczegółowej rodzajów wiedzy o wychowaniu.

Odznaczenia i ordery

edytuj

polskie

austro-węgierskie

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 80.
  2. ↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Ósmacy i abiturienci. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 93.
  3. ↑ O lwowianach, Lwowie, Małopolsce Wschodniej i Wołyniu. 90-letni lwowianin. „Biuletyn”. Nr 24, s. 53, Czerwiec 1973. Koło Lwowian w Londynie. 
  4. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 3.
  5. ↑ XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 3.
  6. ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 1.
  7. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”, s. 162-163, Nr 11 z 18 maja 1908. 
  8. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 4.
  9. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 3, 6.
  10. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 3, 4.
  11. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 85.
  12. ↑ Kronika. Mianowanie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 51 z 3 grudnia 1911. 
  13. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi Polskiego Gimnazyum Realnego z prawami szkół rządowych w Borszczowie za rok szkolny 1912/13. Borszczów: 1913, s. 1, 4.
  14. ↑ XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 2, 7.
  15. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 3, 7.
  16. ↑ XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 2, 7.
  17. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 3.
  18. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, s. 435, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  19. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 13, 14, 25.
  20. ↑ XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1921/1922. Sanok: 1922, s. 7.
  21. ↑ Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. XIV.
  22. ↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 77.
  23. ↑ Komisja egzaminacyjna dla eksternów przy W. K. N.. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 12, s. 525, 10 grudnia 1928. 
  24. ↑ Z kraju. Sanok. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 175 z 19 kwietnia 1910. 
  25. ↑ Kronika. Koło T.S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 1 z 1 maja 1910. 
  26. ↑ Z kraju. Sanok. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 175 z 19 kwietnia 1912. 
  27. ↑ Zjazd delegatów Kół T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 54 z 31 grudnia 1911. 
  28. ↑ Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1911. Kraków: 1912, s. 193.
  29. ↑ Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. 160.
  30. ↑ VII. Spis nowych członków Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. „Muzeum”. 5, s. 53, 1908. 
  31. ↑ Ruch w kołach. Koło sanockie. „Muzeum”. 5, s. 158, 1908. 
  32. ↑ Zarządy kół. „Muzeum”. 4, s. 8, 1910. 
  33. ↑ Zarządy kół. „Muzeum”. 4, s. 223, 1912. 
  34. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 33 z 11 grudnia 1910. 
  35. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 441.
  36. ↑ Kazimierz Sośnicki. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2017-06-26].
  37. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 637.
  38. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 577.
  39. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.
  40. ↑ Według publikacji Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918, wydanej w 1918, Kazimierz Sośnicki otrzymał jedynie Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych.

Bibliografia

edytuj
  • Na podstawie noty bibliograficznej Henryka Góry: Sośnicki Kazimierz /1883-1976/ - biogram w Polskim Słowniku Biograficznym, Warszawa-Kraków, T. XL/4 z. 167, ss. 612-615. Polska Akademia Nauk - Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla (Henryk Góra (zm. 15 lipca 2010) był spadkobiercą dorobku K. Sośnickiego oraz założycielem archiwum po profesorze).
  • Stefan Wołoszyn: Kazimierz Sośnicki (1883–1976), pedagog, profesor UMK. W: Toruńscy twórcy nauki i kultury (1945–1985). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 295-301. ISBN 83-01-09157-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Sośnicki&oldid=74483048”